Καμπανάκι διόρθωσης

Τόσο τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ όσο και το ΧΑΑ έψαχναν μια αφορμή για διόρθωση και την βρήκαν στην μεγάλη βουτιά του κινέζικου χρηματιστηρίου. Μιλάμε βεβαίως για διόρθωση μέσα σε ανοδική μεσοπρόθεσμη αγορά. 

Ειδικότερα, πωλητικό σήμα διόρθωσης δόθηκε με τη διάσπαση των 2862,60 μον στον S&P500 και των 610,53 μον στον ΔΤΡ (που παρασύρει στην διόρθωση και τον ΓΔ -αν και προς το παρόν την γλυτώνει η ΕΤΕ).

Οι αποτυχίες των μεταρρυθμίσεων σε δέκα γραφήματα

Την αποτυχία της χώρας έξι χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης και παρά τα τρία μνημόνια που ακολούθησαν αποδεικνύει με τον πλέον καθαρό τρόπο μια σειρά από γραφήματα που παρουσιάζονται στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τη χώρα που παραδόθηκε πρόσφατα στον πρωθυπουργό.

Τι και αν έγιναν σκληρές περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Τι και αν κατατέθηκαν δεκάδες νομοσχέδια τα τελευταία χρόνια τα οποία αφορούσαν σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στη λειτουργία του κράτους (σ.σ. η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη θέση σε εφαρμογή μεταρρυθμίσεων με βάση τα στοιχεία του Οργανισμού), οι επιδόσεις σε κρίσιμους τομείς είναι τουλάχιστον θλιβερή.

Όλοι παραδέχονται, για παράδειγμα, ότι η μόνη διέξοδος για την χώρα είναι να προσελκύσει ξένες επενδύσεις. Άλλωστε η Ελλάδα ήταν το 2008 προ τελευταία στην κατάταξη είκοσι χωρών με κριτήριο τις άμεσες ξένες επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας. Που βρέθηκε με βάση τα στοιχεία για το 2014; Πάλι προτελευταία…

- - -

Άλλος ένας δηλωμένος στόχος από όλες τις κυβερνήσεις που πέρασαν τα τελευταία χρόνια ήταν η εξωστρέφεια. Η ζήτηση στην Ελλάδα μειώθηκε κατακόρυφα εξαιτίας της μείωσης εισοδημάτων και μοναδική διέξοδος για τα προϊόντα ήταν το εξωτερικό.

Τι εξάγουμε όμως; Όσο και αν φαίνεται παράξενο σχεδόν το 40% των εξαγωγών την περίοδο 2012-2014 αφορούσε σε πετρέλαιο και παράγωγά του. Το αντίστοιχο ποσοστό στις αρχές της δεκαετίας του 90 (1990-1992) ήταν υποπολλαπλάσιο.

Από την άλλη η συμμετοχή στις εξαγωγές των βιομηχανικών προϊόντων έχει υποχωρήσει σχεδόν στο μισό τις τελευταίες δυο δεκαετίες αφήνοντας μακρινό όνειρο τη «βιομηχανική επανάσταση» για την οποία πολλοί μίλησαν τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και ο αγροτικός τομέας που θεωρείται το «ισχυρό χαρτί» έχει απολέσει μερίδιο στο εξαγωγικό μείγμα της χώρας.

- - -

Εξίσου φαίνεται πως διαψεύδεται και ο διακηρυγμένος στόχος για «υψηλής προστιθέμενης αξίας εξαγωγές». Με βάση πάντα τα στοιχεία του ΟΟΣΑ η Ελλάδα κατατάσσεται τέταρτη από το τέλος με κριτήριο την τεχνολογία που εμπεριέχουν οι εξαγωγές της. Σχεδόν απόλυτη η απουσία υψηλής τεχνολογίας, περίπου στο 10% του συνόλου περιορίζεται το ποσοστό των προϊόντων που ο Οργανισμός κατατάσσει ως «μεσαίας-υψηλής».

- - -

Θα μπορούσε η βιομηχανία να έχει καλύτερη τύχη; Δύσκολα, θα απαντούσε κανείς δεδομένου ότι το κόστος ενέργειας, τόσο σε ότι αφορά το φυσικό αέριο όσο και τη βιομηχανία παραμένει πολύ πάνω από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ και φιγουράρει στα υψηλότερα της Ευρώπης.

Θα περίμενε κανείς μετά τα δισεκατομμύρια που ξοδεύτηκαν στη χώρα για τις υποδομές τουλάχιστον σε αυτό το επίπεδο η χώρα να αποκτά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Κι’ όμως η ποιότητα των υποδομών παραμένει κάτω από το μέσο όρο της αναπτυγμένης Ευρώπης. Αυτό προκύπτει από έρευνα γνώμης στελεχών που καλούνται να βαθμολογήσουν με κλίμακα 1 ως 7 την ποιότητα οδικού δικτύου, σιδηροδρόμου και λιμανιών.

 Οι υποδομές ωστόσο δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις. Ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει μεγάλα περιθώρια για να μειωθούν τα γραφειοκρατικά βάρη. Υπάρχουν τεράστια περιθώρια ελάφρυνσης του ρυθμιστικού πλαισίου. Η Ελλάδα ήταν σε χειρότερη θέση από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε αυτό το πεδίο και παρέμεινε και το 2013. Στο σενάριο του Οργανισμού μόνο μετά την πλήρη εφαρμογή του Μνημονίου θα δούμε φως…

- - -

Ίδια είναι η εικόνα και σε ότι αφορά κρίσιμες διαδικασίες για τον ιδιωτικό τομέα. Παρά τα Μνημόνια η σύγκριση 2010 – 2015 δείχνει ότι η χώρα ήταν και παραμένει (παρά τις σημαντικές βελτιώσεις) σε χειρότερη θέση έναντι του μέσου όρου του ΟΟΣΑ σε διαδικασίες που απαιτούνται για να ανοίξει μια επιχείρηση, να ληφθεί μια άδεια κατασκευής, να καταχωρηθεί ένα περιουσιακό στοιχείο ή ακόμα και να ληφθεί μια άδεια ηλεκτροδότησης…

- - -  

Ακόμα και η εκτέλεση ενός συμβολαίου μπορεί να αποδειχτεί τεράστιος πονοκέφαλος για μια ελληνική επιχείρηση. Το κόστος εφαρμογής σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ είναι το υψηλότερο παγκοσμίως. Γι΄αυτό και μεταξύ άλλων ο οργανισμός εισηγείται μέτρα για να μειωθεί ο χρόνος απονομής δικαιοσύνης και ζητά να απελευθερωθεί το καθεστώς που διέπει τις δικηγορικές αμοιβές.

 - - -

Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Την ίδια στιγμή που καταγράφονται τα παραπάνω, τα περιθώρια κέρδους σε ορισμένους κλάδους παραμένουν τεράστια, πολλαπλάσια άλλων χωρών, δείγμα ότι ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί επαρκώς, αν και όπως παραδέχεται ο ΟΟΣΑ η ύπαρξη μεγάλου αριθμού αυτοαπασχολούμενων μπορεί να «νοθεύει» τα δεδομένα.

 - - -

Εξίσου απογοητευτική, τέλος είναι η εικόνα σε ότι αφορά το πτωχευτικό δίκαιο. Η Ελλάδα έχει τη δεύτερη χειρότερη επίδοση σε ότι αφορά το χρόνο που απαιτείται για να ολοκληρωθεί μια διαδικασία πτώχευσης. Και το χειρότερο, ίσως, δεν είναι αυτό: βρίσκεται στην τρίτη χειρότερη θέση σε ότι αφορά το ποσοστό ανάκτησης αξίας μέσα από αυτή τη διαδικασία…

Οι αποτυχίες των μεταρρυθμίσεων σε δέκα γραφήματα (27/3/2016)

Ισχυρή μεσοπρόθεσμη τάση

Ήταν η 5^η του Φεβρουαρίου (του 2019) όταν το σύστημα των προσΕΚΜ έδωσε αγοραστικό σήμα για πρώτη φορά μετά τον Μάιο του 2018. Μάλιστα το σήμα δόθηκε αρκετά κοντά στο χαμηλό των 600 μονάδων του ΓΔ. Η αλήθεια είναι ότι αντιμετώπισα με δυσπιστία και σκεπτικισμό το σήμα αυτό αλλά η πραγματικότητα ήρθε κόντρα στη διάχυτη αρνητική χρηματιστηριακή διάθεση. Εκ των υστέρων θα μπορούσε να εξηγηθεί η νέα αυτή κατάσταση με την έξοδο (λέμε τώρα) από τα μνημόνια και την πτώση των επιτοκίων δανεισμού ή την επικείμενη εκλογή μιας νέας κυβέρνησης “φιλικής” στις αγορές όπως δείχνουν εδώ και καιρό οι δημοσκοπήσεις –η ερμηνεία πηγαίνει ανάλογα με το κόμμα στο οποίο θα ήθελε κανείς να πιστώσει το χρηματιστηριακό ράλλυ :).

Ξεκινώντας από την γενικότερη εικόνα, διαπιστώνουμε οπωσδήποτε την θετική εικόνα στους δυο μεγάλους ξένους δείκτες που πάντα επηρεάζουν την παγκόσμια χρηματιστηριακή αγορά. Ο DAX, παρότι βρίσκεται σε πολύμηνη πτωτική πορεία, έδωσε μια πολύ καλή απόδοση από το πρόσφατο χαμηλό του (αρχές του 2019) ενώ ο S&P500, αντέδρασε ισχυρά (και απρόσμενα θα έλεγα) στην μεγάλη βουτιά του τελευταίου τετραμήνου του 2018. Μέσα σε αυτά τα γενικότερα πλαίσια ο δικός μας ΓΔ βρήκε ευκαιρία να κάνει τη δική του καλή πορεία.

Για να μην μακρηγορούμε όμως με ότι συνέβη ας δούμε τα χαρακτηριστικά της μέχρι τώρα ανόδου τα οποία θα παίξουν ρόλο στην εξέλιξη της τάσης. Το σημαντικότερο στοιχείο είναι η γραμμή στήριξης της τάσης (σημειωμένη με μπλε χρώμα) που δοκιμάστηκε πολλές φορές και πάντα, όχι μόνο άντεχε, αλλά κάθε φορά έδινε και νέα ταχύτητα στην άνοδο. Η πορεία αυτή έχει “καθαρίσει” ήδη με αρκετές γραμμές αντίστασης (κυρίως οριζόντιες αλλά και μια πλαγιοκαθοδική) και δεν έχει επιτρέψει παρά μόνο δυο μικρές διορθώσεις της τάξης του 5% κυρίως στις Τράπεζες (ΑΛΦΑ, ΕΤΕ, ΠΕΙΡ). Ενισχυτικά της θετικής εικόνας αφενός η άμεση ακύρωση της υποψίας διόρθωσης που φάνηκε στον ADX και αφετέρου η υπέρβαση των ichimoku clouds στο εβδομαδιαίο διάγραμμα (στο παρελθόν η τυπική τιμή στο εβδομαδιαίο διάγραμμα έχει επιτυχίες σε σχέση με τα γιαπωνέζικα σύννεφα).  

Την ίδια καλή εικόνα βλέπουμε και στον δείκτη της υψηλής κεφαλαιοποίησης.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στις Τράπεζες των οποίων ο αντιπροσωπευτικός δείκτης (ΔΤΡ) έχει σημειώσει υψηλότατη απόδοση (75% από τα χαμηλά του διπλού πυθμένα ή 55% από τις 5/2) και “ευθύνεται” κατά το μεγαλύτερο μέρος για τα κέρδη του ΓΔ. Η μόνη περίοδος στην οποία υπήρξε αμφισβήτηση της τάσης ήταν στο δεύτερο 15ήμερο του Μαρτίου αλλά η (μπλε) γραμμή τάσης λειτούργησε αποτελεσματικά (ώστε να μην δοθεί πωλητικό σήμα από το σύστημα Chande Kroll Stop –οριζόντια μπλε γραμμή). Η πλαγιοανοδική  αυτή γραμμή πρέπει να είναι σε παρακολούθηση στο επόμενο διάστημα.   

 Σχετικά:

1. Μια άνοδος που αποδείχτηκε... faux

2. Κίνησε ο Εβραίος να πάει στο παζάρι κι ήταν ημέρα Σάββατο   
3. ΑΛΦΑ-ΔΤΡ: ανασκόπηση-επικαιροποίηση

Ένας εικοσάχρονος κύκλος κλείνει όπως έκλεισε κι ο προηγούμενος...

  Συχνά-πυκνά την τελευταία πενταετία, με μικρότερα ή μεγαλύτερα διαλείμματα, η κατάσταση στη Βενεζουέλα επανέρχεται στην επικαιρότητα. Όχι μόνο για ειδησεογραφικούς αλλά κυρίως για λόγους ιδεολογικούς και πολιτικής προπαγάνδας. Πολλοί, αυτοί που θα ήθελαν να υλοποιηθούν τα σχέδια του Τσάβες για μια δίκαιη κοινωνία-πρότυπο για τις υπόλοιπες χώρες της πολύπαθης Λατινικής Αμερικής, στέκονται σκεπτικοί μπροστά στην σημερινή κατάσταση. Μπορεί πολλά από όσα διαδίδονται να είναι κατασκευσμένα, μπορεί όντως ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός να επεμβαίνει με κάθε τρόπο, μπορεί μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης να είναι “καταδρομείς της αντίδρασης”, μπορεί μέρος του πληθυσμού να παρέχει ακόμη τη στήριξη του στο Μαδούρο αλλά τα οικονομικά στοιχεία και το επίπεδο διαβίωσης είναι όντως δραματικά.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ραπόρτο του ΔΝΤ που δείχνει ανάγλυφα την κατάσταση για την μετά Τσάβες εποχή:

Κατακόρυφη πτώση του ΑΕΠ, αύξηση της ανεργίας, υψηλότατος πληθωρισμός και ακρίβεια, ελλείψεις αγαθών, κατάρρευση της ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος, σταθερά υψηλή εγκληματικότητα…

α) Μεταβολή του ΑΕΠ:

β) Πληθωρισμός:

γ) Ανεργία:

δ) Δημόσιο χρέος:

ε) Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών:

στ) Εξαγωγές πετρελαίου:

  Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και από την (αδύναμη) αριστερή αντιπολίτευση του κυβερνώντος κόμματος PSUV που κάθε άλλο ως «πράκτορες του ιμπεριαλισμού» μπορούν να κατηγορηθούν.         

Ας τα πάρουμε από την αρχή…

  Η Βενεζουέλα –Venezuela σημαίνει Μικρή Βενετία στα ιταλικά- είναι μια χώρα πληθυσμού 32 εκατ. κατοίκων που η Ιστορία της δεν απέχει πολύ από την μέση λατινοαμερικάνικη χώρα: πρώην (ισπανική) αποικία που απέκτησε την ανεξαρτησία της στις αρχές του 19^ου αιώνα (1811), παραδομένη από την αρχή στην οικονομική/κοινωνική ανισότητα και στη διαφθορά, με αρκετές κρατικές χρεοκοπίες στο παθητικό της («…since Venezuela became independent, it has defaulted on its external debt in 1826, 1848, 1860, 1865, 1892, 1898, 1983, 1990, 1995 and 2004»^εδώ), με αδηφάγες/αρπακτικές κυρίαρχες ελίτ και, από τις αρχές του 20^ου αιώνα, μόνιμα ενταγμένη στη σφαίρα επιρροής και στην εκμετάλλευση του βορειοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Φυσικά από την Ιστορία της χώρας δεν λείπουν οι συχνές εμπλοκές του στρατού στην πολιτική με αποκορύφωμα την τυραννική διακυβέρνηση (1908-1935) του πραξικοπηματία στρατηγού Χουάν Βισέντε Γκόμες. 
  Όμως η Βενεζουέλα έχει και ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που δεν το έχουν οι υπόλοιπες χώρες της νοτιοαμερικάνικης ηπείρου: πετρέλαιο και φυσικό αέριο (η ανακάλυψη και η πρώτη εκμετάλλευσή τους τοποθετούνται στο πρώτο τέταρτο του 20^ου αιώνα). Και μάλιστα τα κοιτάσματα της σε υδρογονάνθρακες (αν και δεν είναι πρώτης “ποιότητας”) την κατατάσσουν στις κορυφαίες χώρες της Γης στον σχετικό κατάλογο.

Η “μεταπολίτευση του δικομματισμού”, το caracazo και ο τσαβισμός

  Το 1958, μετά από μια δεκαετία στρατιωτικών διακυβερνήσεων και κάτω από την πίεση λαϊκών εξεγέρσεων, η δημοκρατία αποκαταστάθηκε. Στα επόμενα σαράντα χρόνια, κάτι σαν την δική μας περίοδο της μεταπολίτευσης, δυο κόμματα μονοπώλησαν την κυβερνητική εξουσία: από τη μια μεριά η σοσιαλδημοκρατική Δημοκρατική Δράση (AD) και από την άλλη το δεξιό Χριστιανοκοινωνικό Κόμμα (COPEI). Σε όλα αυτά τα χρόνια τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες ήταν ο κύριος αιμοδότης της οικονομίας της Βενεζουέλας αλλά και ένα μέσον διαφθοράς και ιδιωτικού πλουτισμού. Αυτό το μοντέλο “ανάπτυξης” εξέπνευσε στην διάρκεια της δεκαετίας του ’80. Η μείωση των εσόδων από το πετρέλαιο και η εκτόξευση του δημόσιου χρέους έρριξε τη χώρα (όπως συνέβη και με άλλες χώρες της κεντρικής και νότιας Αμερικής) στην δίνη της εξυπηρέτησής των δανείων σε βάρος μεγάλου μέρους του ΑΕΠ της. Ως φυσικό επακόλουθο ήρθε ο πληθωρισμός, οι διαδοχικές υποτιμήσεις του νομίσματος και η φτώχεια για την πλειοψηφία του πληθυσμού.
  Τις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1988 κέρδισε ο υποψήφιος της AD Κάρλος Αντρές Πέρες με συνθήματα εναντίον του νεοφιλελευθερισμού και του ΔΝΤ (το οποίο χαρακτήρισε ως «βόμβα νετρονίου που σκοτώνει μόνο ανθρώπους χωρίς να καταστρέφει κτίρια»). Ήταν όμως ο ίδιος που μέσα στο επόμενο δίμηνο έτρεξε να υπογράψει συμφωνία δανεισμού από το ΔΝΤ –με τους γνωστούς δρακόντειους όρους λιτότητας (κατάργηση των δασμών στις εισαγωγές, κατάργηση των επιδοτήσεων σε είδη πρώτης ανάγκης, αύξηση της τιμής των καυσίμων και απελευθέρωση των τιμών). Το πρωί της 27^ης Φεβρουαρίου ξεκίνησαν οι πρώτες αυθόρμητες διαμαρτυρίες με αφορμή την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων στα ΜΜΜ. Σε λίγες ώρες η διαμαρτυρία είχε εξελιχθεί σε μια ανεξέλεγκτη χιονοστιβάδα εξέγερσης: διαδηλώσεις, οδοφράγματα, συγκρούσεις με την αστυνομία, λεηλασίες και πυρπόληση καταστημάτων. Την επόμενη ημέρα η κυβέρνηση έδωσε την εντολή στον στρατό και στην αστυνομία να εισβάλλουν στα “μπάριος”, τις φτωχογειτονιές της πρωτεύουσας Καράκας που πρωτοστατούσαν στην εξέγερση. Μόνο ο επίσημος απολογισμός ανέβασε τον αριθμό των θυμάτων της καταστολής σε 297 νεκρούς (στην πραγματικότητα οι νεκροί ήταν πολύ περισσότεροι). Η εξέγερση, το caracazo όπως έμεινε γνωστή (1, 2), μπορεί να καταπνίγηκε στο αίμα αλλά ταυτόχρονα ήταν η αιτία για να γεννηθεί το φαινόμενο του “τσαβισμού”.

  Ήδη από το 1982 υπήρχε στο στράτευμα ένα συνωμοτικό δίκτυο κατώτερων αξιωματικών που είχαν σχέσεις ή επηρεάζονταν από την Αριστερά με την ονομασία Επαναστατικό Μπολιβαριανό Κίνημα 200 (MBR-200). Το Κίνημα αυτό με επικεφαλής τον Ούγο Τσάβες προσπάθησε δυο φορές το 1992 να ανατρέψει τον πρόεδρο Πέρες, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ότι όμως δεν κατάφερε με τα όπλα, ο Τσάβες το κατάφερε με την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της χώρας στις εκλογές του 1998 ως ηγέτης του Κινήματος για την Πέμπτη Δημοκρατία. Μετά τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές υποσχέθηκε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και καταπολέμηση της διαφθοράς, εκκαθάρισε το δικαστικό σώμα, αναβάθμισε τις σχέσεις της Βενεζουέλας με τις χώρες του “Άξονα του Κακού” και αναθεώρησε το Σύνταγμα (Δεκέμβριος του 1999). Το 2000 κέρδισε και πάλι τις εκλογές αλλά μόλις δυο χρόνια αργότερα (Απρίλιος 2002) εκδηλώθηκε αιματηρό πραξικόπημα εναντίον του το οποίο αντιμετωπίστηκε με επιτυχία από τους υποστηρικτές του, την λαϊκή πλειοψηφία και τον πυρήνα των ενόπλων δυνάμεων (δυο χρόνια αργότερα συνελήφθησαν 126 Κολομβιανοί, προσκείμενοι στον αρχιτέκτονα του αποτυχημένου πραξικοπήματος Ρομπέρτο Αλόνσο).  

  Στις προεδρικές εκλογές της 3ης Δεκεμβρίου 2006 ο Τσάβες επανεξελέγη παίρνοντας το 63% των ψήφων. Η επανεκλογή του ερμηνεύτηκε από τον ίδιο ως επικρότηση του σοσιαλιστικού του σχεδίου: «Οι Βενεζουελάνοι δεν ψήφισαν εμένα, ψήφισαν για ένα σοσιαλιστικό σχέδιο», όπως δήλωσε μετά τη νίκη του. Στις προεδρικές εκλογές της 7ης Οκτωβρίου 2012 νίκησε για τέταρτη φορά αλλά ύστερα από ολιγόμηνη μάχη με τον καρκίνο απεβίωσε στις 5 Μαρτίου 2013.

Ο τσαβισμός του Τσάβες – μια αποτίμηση

  Στη διάρκεια της διακυβέρνησης Τσάβες, η οποία συνέπεσε με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, το βιοτικό επίπεδο των Βενεζουελάνων ανέβηκε εντυπωσιακά. Η φτώχεια έπεσε στο μισό, η ακραία φτώχεια σχεδόν στο ένα τέταρτο, η ανισότητα έφτασε στο χαμηλότερο δείκτη της Λατινικής Αμερικής. Οι κοινωνικές δαπάνες υπερδιπλασιάστηκαν, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και στο δημόσιο σύστημα υγείας εκτινάχθηκε, οι ετήσιοι απόφοιτοι πανεπιστημίων σχεδόν τριπλασιάστηκαν. Τα υποσιτισμένα παιδιά έπεσαν κάτω από 3% και ο κόσμος που έπαιρνε κάποιου είδους σύνταξη τετραπλασιάστηκε. 
  Στον θεσμικό τομέα, αναδείχθηκαν μορφές λαϊκής αυτοοργάνωσης και ακτιβισμού οι οποίες στήριζαν ενεργά τις φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης. Όμως η αποκαλούμενη “μπολιβαριανή διαδικασία” στη Βενεζουέλα -αλλά και όλο αυτό που αποκαλείτο “ροζ επανάσταση” στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική- δεν ήταν σοσιαλισμός –έστω και αν ο ίδιος ο Τσάβες αρεσκόταν να αναφέρεται στον «σοσιαλισμό του 21^ου αιώνα». Μπορεί η κυβέρνηση του να μοίραζε χρήμα χάρη στην συγκυρία των εσόδων από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου αλλά σοσιαλιστική πολιτική σημαίνει κατ’ αρχήν κάτι άλλο: να διαλύεις τόσο τους κρατικούς μηχανισμούς με τους οποίους προστατεύεται και αναπαράγεται ο καπιταλισμός όσο και τους οικονομικούς θεσμούς και μηχανισμούς που λειτουργούν με κέντρο τη συσσώρευση του κεφαλαίου, δλδ να επιβάλλεις έλεγχο στις Τράπεζες, να έρχεσαι σε ρήξη με τους διεθνείς τοκογλύφους, να προκρίνεις τον εργατικό έλεγχο στους βασικούς τομείς της οικονομίας –και μάλιστα όχι να τα επιβάλλεις με διατάγματα αλλά με την ενεργό δράση της εργατικής τάξης. Αλλά αυτά στη Βενεζουέλα δεν υπήρξαν ούτε καν ως προσπάθεια «από τα πάνω». Στην πράξη, οι πολυεθνικές και το ντόπιο κεφάλαιο έκαναν και αυτοί πάρτυ στη διάρκεια της έκρηξης των τιμών του πετρελαίου, την ώρα που (όντως) ανέβαινε το βιοτικό επίπεδο και των φτωχών.
  Αντίθετα με τις κατηγορίες περί “κρατισμού”, επί Τσάβες ο ιδιωτικός τομέας αναπτύχθηκε εξίσου γρήγορα με τον δημόσιο και το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας της χώρας έμενε στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου (εκεί που οι τσαβίστας πραγματικά “έβαλαν χέρι” ήταν στην πετρελαϊκή βιομηχανία). Όλων των ειδών τα μεγάλα έργα γίνονταν με συμμετοχή του διεθνούς κεφαλαίου (κυρίως βραζιλιάνικου, κινέζικου και ρώσικου αλλά όχι μόνο) που έβλεπε επενδυτικές ευκαιρίες. 
  Την ίδια στιγμή η λαϊκή αυτοοργάνωση ενσωματωνόταν για να μετατραπεί σε άλλον ένα μηχανισμό της κρατικής διοίκησης, ενώ από δίπλα, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα άνθιζαν η διαφθορά, τα λαδώματα και οι μίζες. Ένα μεγάλο μέρος από τα δολάρια που έχουν χαθεί από τα αποθεματικά, εκτός από τους διεθνείς τραπεζίτες έχει καταλήξει και στους ντόπιους καπιταλιστές που τα προμηθεύονταν (και τα προμηθεύονται) σε ειδικές τιμές υποτίθεται για να κάνουν εισαγωγές απαραίτητων ειδών, τα οποία καταλήγουν να πουλιούνται ξανά σε τιμές ελεύθερης αγοράς κυρίως στις γειτονικές χώρες. Δίπλα στην παλιά άρχουσα τάξη που άρχισε να συμβιβάζεται με τον Τσάβες στην εξουσία, εμφανίστηκε και μια νέα “μπολιβαριανή” άρχουσα τάξη που πλούτισε μέσα από τις σχέσεις της με την εξουσία και με τη συμμετοχή της σε όλα αυτά τα κυκλώματα.

Η εποχή Μαδούρο

  Όταν ξεφούσκωσαν οι τιμές του πετρελαίου διεθνώς (από τα $100 το 2014 στα $30 το 2016), έγινε φανερό ότι ήταν αδύνατο να βγαίνουν όλοι ικανοποιημένοι. Οι τραπεζίτες άρχισαν να ζητάνε τα λεφτά “τους”, τα μεγάλα έργα έμεναν στη μέση και αυτοί που έπρεπε να την πληρώσουν ήταν ξανά οι φτωχοί και η εργατική τάξη αφού και το κοινωνικό κράτος γινόταν φτωχότερο –και όλα αυτά κάτω από το εμπάργκο των ΗΠΑ. Η κρίση έσκασε στα χέρια του Μαδούρο (είχε κερδίσει ήδη τις προεδρικές εκλογές του Απριλίου του 2013). Και δεν του έφτανε μόνο αυτό: το συνεχιζόμενο εμπάργκο των ΗΠΑ, η διαφθορά, η εκτίναξη των τιμών οδήγησε την δεξιά αντιπολίτευση στο τιμόνι της Εθνοσυνέλευσης (Δεκέμβριος 2015) στερώντας του βαθμούς ελευθερίας στην διακυβέρνηση. Οι άξονες της πολιτικής του ήταν τέσσερεις:

1. Προτεραιότητα στην αποπληρωμή του χρέους.

2. Ανοίγματα στο κεφάλαιο για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η απόφασή του να επιτρέψει ένα από τα μεγαλύτερα έργα που είχαν μπλοκαριστεί επί Τσάβες λόγω της ανυπολόγιστης οικολογικής και πολιτισμικής καταστροφής που συνεπάγεται, στο “μεταλλευτικό τόξο του ποταμού Ορινόκο”.

3. Ανοίγματα στην αντιπολίτευση ώστε να αποκτήσει συνομιλητές στη “σοβαρή” δεξιά διαχωρίζοντάς την από τις ακροδεξιές συμμορίες.

4. Αύξηση της καταστολής και περισσότερα ανταλλάγματα στον στρατό για να διατηρήσει την υποστήριξή του. Ο τσαβισμός, προφανώς για να μην έχει την τύχη της κυβέρνησης Αλλιέντε, από την αρχή είχε παραχωρήσει στην στρατιωτική ιεραρχία όχι μόνο πολιτικές θέσεις αλλά και το δικαίωμα  διαχείρισης τμήματος της κρατικής οικονομίας. Μάλιστα «[το] 2017, ο Μαδούρο πέρασε τον έλεγχο της πετρελαιοβιομηχανίας, την πηγή του 95% των εξαγωγικών εσόδων στις ένοπλες δυνάμεις για να εξασφαλίσει την αφοσίωσή τους, ορίζοντας έναν αξιωματικό της Εθνοφρουράς χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία στον κλάδο, τον στρατηγό Μανουέλ Κεβέδο, ως πρόεδρο της κρατικής εταιρείας PDVSA και υπουργό πετρελαίου» (“The tragedy of the Venezuelan opposition”, Foreign Affairs, Ιανουάριος 2018).

  Τον Μάϊο του 2018 ο Μαδούρο ξανακέρδισε τις προεδρικές εκλογές (6,25 εκατ. ψήφους έναντι 7,59 εκατ. που είχε πάρει το 2013) με μέρος της δεξιάς αντιπολίτευσης να απέχει από την εκλογική διαδικασία. Όμως η κατάσταση απέχει πολύ από τις ένδοξες μέρες του τσαβισμού. Κομμάτια του πληθυσμού που ευνοήθηκαν από τα κοινωνικά προγράμματα του παρελθόντος αποστασιοποιούνται χωρίς όμως να γυρίζουν στην δεξιά αλλά και χωρίς να υποστηρίζουν έμπρακτα τον Μαδούρο. Από την άλλη, η μεσαία τάξη, η δεξιά σε όλες της τις εκφάνσεις (η συνομοσπονδία κομμάτων MUD) και η οικονομική ελίτ, που πολλές φορές είναι και επικεφαλής των δεξιών κομμάτων, αποδύεται σε έναν πρωτοφανούς αγριότητας αγώνα τον οποίο στηρίζει με την κυριαρχία της στα ΜΜΕ και με τον έλεγχο της στον τομέα του εμπορίου και της οικονομίας. Ένας λυσσαλέος αγώνας πολιτικής επικράτησης ανάμεσα σε δυο στρατόπεδα: από τη μια το κόμμα του Μαδούρο, το PSUV, και οι (με κάθε τρόπο) ευνοημένοι από αυτό και από την άλλη το κεφάλαιο, η μεσαία τάξη και οι ΗΠΑ. Ανάμεσά τους μια χώρα που καταστρέφεται μέρα με τη μέρα. Προφανώς σημαντικό ρόλο στην άσχημη οικονομική κατάσταση παίζει η αποτυχία του κυβερνητικού σχεδίου.

● Ο πετρελαϊκός πλούτος της χώρας αρχικά πήγε μονομερώς σε κοινωνικά προγράμματα (υγείας, εκπαίδευσης και στέγασης) και, παρ’ ότι ο Τσάβες είχε υποσχεθεί να μεταφέρει πόρους σε άλλους τομείς της οικονομίας ώστε να ξεφύγει από την πετρελαϊκή εξάρτηση, σήμερα πάνω από το 90% του εξωτερικού εισοδήματος της Βενεζουέλας προέρχεται από το πετρέλαιο, σε αντίθεση με το ~70% πριν από είκοσι χρόνια.

● Σημαντικοί τομείς για τη διαμόρφωση των τιμών, όπως το εμπόριο, αφέθηκαν στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου το οποίο όχι μόνο κερδοσκοπεί πάνω σε αυτό αλλά κάνει και πολιτικά παιχνίδια δημιουργώντας τεχνητές ελλείψεις στην αγορά. Και ο κρατικός μηχανισμός που θα έπρεπε τουλάχιστον να ελέγχει αυτές τις πρακτικές συμμετέχει στο “πάρτυ” με το αζημίωτο. Έτσι, στηριζόμενοι στην πολυπλοκότητα του συστήματος νομισματικών ανταλλαγών οι εισαγωγείς αποκτούν δολάρια σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές και στη συνέχεια πουλούν τα εισαγόμενα αγαθά σε τιμές βασισμένες σε τιμές αγοράς εκατοντάδες φορές υψηλότερα. Πολλά από αυτά τα προϊόντα απλώς περνούν μέσω Βενεζουέλας προς την Κολομβία, όπου τα ποσοστά κέρδους αυξάνονται ακόμη περισσότερο. Με την διαδικασία αυτή έμποροι, τραπεζίτες, κρατικοί γραφειοκράτες, η τελωνειακή υπηρεσία και η Εθνική Φρουρά παίρνουν όλοι μερίδιο από το μαυραγορίτικο κέρδος. Ταυτοχρόνως κεφάλαια εξάγονται συνεχώς στο εξωτερικό στραγγίζοντας την οικονομία και τις επενδύσεις κρατώντας την Βενεζουέλα στην κορυφή του πίνακα του οφσορ πλούτου (Figure5. Offshore wealth)  -μόνιμο χαρακτηριστικό και της προ-Τσάβες εποχής. Σχετικά δυο πρώην υπουργοί του Τσάβες, ο Hector Navarro και ο Jorge Giordani, έχουν καταγγείλει ότι εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια εξαφανίστηκαν από τα Ταμεία του κράτους. Οι ειδήσεις επιβεβαιώνουν απλώς αυτό που οι περισσότεροι γνώριζαν ήδη: ο τσαβισμός είχε προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες για διαφθορά και χρηματισμό, καθώς η κρατική γραφειοκρατία εξέτρεψε τα κρατικά κεφάλαια σε ιδιωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς.

Οι New York Times έχουν περιγράψει πως δουλεύει το σύστημα:

«Η Βενεζουέλα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές τροφίμων και άλλων βασικών αγαθών, καθώς και από τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή πολλών ειδών. Ωστόσο, οι εξαγωγείς στο εξωτερικό δεν επιθυμούν να εμπορεύονται τα μπολιβάρες, το νόμισμα της Βενεζουέλας. Θέλουν δολάρια ή άλλο ξένο νόμισμα, όπως το ευρώ.

Έτσι, στη Βενεζουέλα, οι εισαγωγείς παίρνουν κυβερνητική άδεια εισαγωγής ενός προϊόντος και κατόπιν υποβάλλουν αίτηση στην υπηρεσία ελέγχου νομισμάτων του έθνους για να αγοράσουν τα δολάρια που απαιτούνται για την πληρωμή της αποστολής από το εξωτερικό.

Το σύστημα είναι γεμάτο ευκαιρίες για κατάχρηση, το κυριότερο είναι φουσκωμένα τιμολόγια.

[…]

Σε μια άλλη περίπτωση, σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα, μια εταιρεία εισαγωγής γεωργικού εξοπλισμού παρουσίασε την αξία μιας μηχανής για την αφαίρεση πυρήνων από καρπό καλαμποκιού ως  477.750 δολάρια όταν η πραγματική τιμή ήταν περίπου 2.900 δολάρια.

Αυτές οι μανούβρες σημαίνουν αυτόματα κέρδη, τα οποία πολλαπλασιάζονται μόλις τα χρήματα περάσουν από τη μαύρη αγορά. Ένας εισαγωγέας μπορεί να αγοράσει νόμισμα των ΗΠΑ από την κυβέρνηση για μόλις 6,3 bolívares στο δολάριο, στη συνέχεια να τα “γυρίσει” και να πάρει μέχρι 280 bolívares στο δολάριο στη μαύρη αγορά.

Οι Βενεζουελάνοι αποκαλούν το σύστημα "το ποδήλατο", επειδή η διαδικασία μπορεί να λειτουργεί επ' αόριστον, δημιουργώντας υπερβολικά κέρδη και στα δύο νομίσματα κατά μήκος της διαδρομής.

Δεδομένου ότι η οικονομική κρίση έχει επιδεινωθεί τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση έχει μειώσει δραματικά τα δολάρια που έχουν στη διάθεσή τους οι εισαγωγείς, επιδεινώνοντας τις ελλείψεις, αλλά ακόμα δεν εξαλείφουν τις δυνατότητες απάτης.

“Στη Βενεζουέλα, η πραγματική σας επιχείρηση δεν είναι η δουλειά σας”, δήλωσε εισαγωγέας. “Η πραγματική επιχείρησή σας είναι αυτό που είναι πίσω από την επιχείρησή σας”.

Εξήγησε ότι δωροδοκίες, οι οποίες μπορούν να ανέλθουν σε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια ανά συναλλαγή, χρειάστηκαν να καταβληθούν σε πολλά βήματα για να λάβει άδεια για την εισαγωγή ενός προϊόντος, για γρήγορη έγκριση αιτήσεων για αγορά ξένου νομίσματος, για πιστοποίηση (ψευδούς) εισαγωγής και για να την απελευθερωθούν τα δολάρια».

● Επί διακυβέρνησης Μαδούρο το δημόσιο χρέος μειώθηκε από το 72% του ΑΕΠ το 2013 στο 35% το 2017 (εδώ). Μάλιστα η μείωση αυτή σημειώθηκε στην ίδια περίοδο που το ΑΕΠ μειωνόταν κατά 35%! Τον Νοέμβριο του 2017 ο Μαδούρο διακήρυσσε: «Υπολογίζουν στο ενδεχόμενο ότι η Βενεζουέλα θα κηρύξει στάση πληρωμών. Ποτέ!». Ποιος όμως πλήρωνε τα τοκοχρεολύσια αυτά τα χρόνια της δραματικής ύφεσης –και ποιος τα εισέπραττε; Σε εποχές οικονομικής στενότητας μια από τις πρώτες  προτεραιότητες ήταν η αποπληρωμή των δανείων. Και στο τέλος, το 2018 το δημόσιο χρέος υπολογίζεται να εκτινάσσεται και πάλι. 

Το 2006, ενώ ο τσαβισμός ήταν στο φόρτε του, μάλλον προφητικά σημείωνε σε ένα άρθρο του για το μέλλον της Βενεζουέλας ο Κρις Χάρμαν:  «…δύο επικίνδυνες δυνατότητες [ανοίγονται]: Η πρώτη είναι ότι η δεξιά θα ξαναποκτήσει τη δύναμη να εφαρμόσει μια πολιτική, βίαιη ή όχι, που θα οδηγήσει στην ήττα όλο το κίνημα. Η δεύτερη είναι μια πιο βαθιά ενσωμάτωση του κινήματος. Ότι κι αν γίνει από τα δυο, θα σημάνει ότι ο καπιταλισμός στη Βενεζουέλα θα παραμείνει ανέπαφος και μαζί μ’ αυτόν οι τεράστιες ανισότητες που καταδικάζουν την πλειοψηφία του πληθυσμού στη φτώχεια και τη διαρκή ανασφάλεια.

[…] Ούτε ο Τσάβες, ούτε ο Μοράλες, ούτε πολύ περισσότερο ο Λούλα μπορούν να απελευθερώσουν τους λαούς της Λατινικής Αμερικής από τη φτώχεια, την καταπίεση, την εκμετάλλευση. Για να γίνει αυτό χρειάζεται οι εργάτες να καταλάβουν όχι μόνο μερικά, αλλά όλα τα εργοστάσια της Βενεζουέλας και να συντονιστούν με τους φτωχούς των μπάριος και με τους εργάτες των πετρελαιοπηγών, έτσι ώστε να χτίσουν μια κοινωνία που δεν θα αφήνει επίδοξους Πινοσέτ να ξαναγυρίσουν τις χώρες αυτές στη βαρβαρότητα».

Οι εξελίξεις τον επιβεβαιώνουν και, το χειρότερο, δεν “φαίνεται φως” από πουθενά…

Σχετικά:

1. From riches to rags:Venezuela's economic crisis | The Big Picture

2. Έζησα για έναν Μήνα στη Βενεζουέλα σαν Βασιλιάς με 100 Ευρώ

3. Βενεζουέλα:Το... θαύμα της εξαθλίωσης

4. Το καλάθι της νοικοκυράς στη Βενεζουέλα κοστίζει πολλά… εκατομμύρια

5. Τι συμβαίνει στη Βενεζουέλα;

6. Βενεζουέλα: Από την ευημερία, στην κατάρρευση και τη μαζική έξοδο

7. Βενεζουέλα:Λίγες αλήθειες και πολλά ψέματα

8. Έκθεση εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για την κατάσταση στη Βενεζουέλα

9. The Monetary and Fiscal History of Venezuela1960–2016

10. Ο στρατός έχει το κλειδί για τη μετάβαση εξουσίας στη Βενεζουέλα
11. Η Αριστερά και η Βενεζουέλα

12. Τι πραγματικά γίνεται στη Βενεζουέλα;

Τα «κλεμμένα»

Η παγκόσμια κατανομή της εργασίας έχει ως αποτέλεσμα το διαμοιρασμό των χωρών σ’ αυτές που κερδίζουν και σ’ αυτές που χάνουν. Η δική μας περιοχή της γης, που σήμερα ονομάζεται λατινική Αμερική, είχε το θλιβερό προνόμιο να χάνει ευθύς εξαρχής, απ’ τις παλιές εκείνες εποχές όπου οι Ευρωπαίοι και η Αναγέννηση ρίχτηκαν στη θάλασσα για να μπήξουν τα δόντια τους στο λαιμό της.

Οι αιώνες πέρασαν και η λατινική Αμερική τελειοποίησε το ρόλο της. Δεν είναι πια το βασίλειο των θαυμάτων, όπου η φαντασία ωχριούσε μπροστά στα τρόπαια της κατάκτησης, στα ορυχεία χρυσού και στα βουνά από ασήμι. Διατήρησε όμως την υπηρετική της σύσταση. Παραμένει στην υπηρεσία των ξένων αναγκών, όντας η πηγή και αποθήκευση πετρελαίου και σίδερου, χαλκού και κρέατος, καφέ και φρούτων, πρώτων υλών και ειδών διατροφής γι’ αυτές τις πλούσιες χώρες οι οποίες, καταναλίσκοντας όλα τούτα, κερδίζουν πολύ περισσότερα απ’ όσα κερδίζει παράγοντάς τα η λατινική Αμερική. Οι φόροι που εισπράττουν οι αγοραστές είναι πολύ πιο υψηλοί απ’ τα ποσά που καταβάλλονται στους πωλητές. Και, στο κάτω της γραφής, όπως δήλωσε τον Ιούλιο του 1968 ο Covey Τ. Oliver, συντονιστής του Συνδέσμου για την Πρόοδο, «το να μιλάμε σήμερα για δικαιοσύνη τιμών, αυτό είναι μεσαιωνική αντίληψη. Ζούμε στην εποχή της εμπορικής ελευθερίας…» Μα όσο πιο πολύ δεχόμαστε την ελευθερία στις εμπορικές μας υποθέσεις, τόσο πιο πολύ πρέπει να χτίζουμε φυλακές γι’ αυτούς που δεν ευνοούνται απ’ τις υποθέσεις αυτές. Τα συστήματά μας, σε ανακριτές και δήμιους, λειτουργούν όχι μόνο σε όφελος της εξωτερικής καπιταλιστικής αγοράς, μα προστατεύουν και σημαντικές εισοδηματικές πηγές που προέρχονται από τα δάνεια και τις ξένες επενδύσεις μέσα στις ελεγχόμενες εσωτερικές αγορές. «Ακούσαμε να μιλούν για προνομιακές παραχωρήσεις που έκανε η Αμερική στο ξένο κεφάλαιο, μα όχι και για τις παραχωρήσεις που έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο κεφάλαιο άλλων χωρών… Είναι που δεν κάνουμε παραχωρήσεις», υπογράμμιζε στα 1913 ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον. Διαβεβαίωνε ακόμα ότι «μια χώρα καταπιέζεται και κυριαρχείται από το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στη χώρα αυτή». Είχε δίκιο. Με το πέρασμα του χρόνου, χάσαμε ως και το δικαίωμα να λεγόμαστε Αμερικανοί, παρόλο που οι Αϊτινοί και οι Κουβανοί εμφανίζονται στην Ιστορία ως καινούργιοι λαοί έναν αιώνα προτού οι μετανάστες του Mayflower πατήσουν το πόδι τους στις ακτές του Πλύμουθ. Σήμερα, για ολόκληρο τον κόσμο, Αμερική σημαίνει: Ηνωμένες Πολιτείες. Εμείς όλοι, το πολύ πολύ, κατοικούμε σε μιαν υπο-Αμερική, μιαν Αμερική δεύτερης διαλογής και απροσδιόριστης ταυτότητας.

Η λατινική Αμερική είναι η ήπειρος με τις ανοιχτές φλέβες. Από την ανακάλυψη ως τις μέρες μας, όλα σ’ αυτήν μεταμορφώνονταν πάντα σε ευρωπαϊκό κεφάλαιο ή, αργότερα, σε βορειο-αμερικάνικο, και ως τέτοιο συσσωρεύτηκε και συσσωρεύεται στα απομακρυσμένα κέντρα εξουσίας. Όλα: η γη, οι καρποί της και το πλούσιο σε ορυκτά υπέδαφός της, οι άνθρωποι και οι εργασιακές και καταναλωτικές τους ικανότητες, όλοι οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι. Οι τρόποι παραγωγής και οι κοινωνικές δομές κάθε χώρας αποφασίστηκαν διαδοχικά απ’ το εξωτερικό όσον αφορά στην ενσωμάτωσή τους στο παγκόσμιο γρανάζι του καπιταλισμού. Στην καθεμιά ανατέθηκε κι ένας ρόλος, πάντα προς όφελος της ανάπτυξης που επιζητούσε η ξένη κυρίαρχη μητρόπολη, κι η αλυσίδα των διαδοχικών εξαρτήσεων έγινε ατέλειωτη. Περιλαμβάνει πολύ περισσότερους από δύο κρίκους: ιδιαίτερα, στο εσωτερικό της λατινικής Αμερικής, την καταπίεση των μικρών χωρών απ’ τους ισχυρότερους γείτονές τους, και, μέσα στα πλαίσια των συνόρων της κάθε χώρας, την εκμετάλλευση που ασκούν οι μεγάλες πόλεις και τα λιμάνια στις ντόπιες πηγές επισιτισμού και στα εργατικά χέρια. (Εδώ και τέσσερις αιώνες, είχαν κιόλας θεμελιωθεί οι δεκαέξι από τις είκοσι πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της λατινικής Αμερικής).

Για όσους αντιλαμβάνονται την Ιστορία ως ανταγωνισμό, η καθυστέρηση και η δυστυχία της λατινικής Αμερικής είναι αποτέλεσμα της αποτυχίας της: εμείς χάσαμε, άλλοι κέρδισαν. Συμβαίνει όμως, επιπλέον, και το εξής: εκείνοι κέρδισαν μόνο και μόνον επειδή εμείς χάσαμε. Η ιστορία της υπανάπτυξης της λατινικής Αμερικής συνδέεται, το είπαμε κιόλας, με την ιστορία της ανάπτυξης του παγκόσμιου καπιταλισμού….

[…]

Όλα, λοιπόν, μας είναι απαγορευμένα, εκτός απ’ το να σταυρώνουμε τα χέρια; Η φτώχεια δεν είναι κάτι γραμμένο στα άστρα. Η υπανάπτυξη δεν είναι καρπός ενός υποχθόνιου σχεδίου του Θεού. Υπάρχουν χρόνια επαναστατικά, εποχές απολύτρωσης. Οι άρχουσες τάξεις κρατούν τα ηνία εξαγγέλλοντας την κόλαση για όλους. Κατά κάποιον τρόπο, η δεξιά έχει δίκιο όταν ταυτίζεται με την ησυχία και την τάξη: η τάξη αυτή ταπεινώνει καθημερινά τους πιο πολλούς, μα είναι τάξη μολαταύτα. Κι αυτή η ησυχία φροντίζει ώστε η αδικία να εξακολουθήσει να είναι άδικη και η πείνα πειναλέα. Αν το μέλλον μεταμορφωθεί σε ασκί του Αιόλου, ο συντηρητικός κραυγάζει, και δικαίως: «Με πρόδωσαν». Και οι ιδεολόγοι της ανημπόριας, οι σκλάβοι που κοιτάζονται με τα μάτια του κυρίου, δεν αργούν να βγάλουν γοερές κραυγές. Ο ορειχάλκινος αετός του Maine, που γκρεμίστηκε την ημέρα του θριάμβου της κουβανικής επανάστασης, κείτεται τώρα ξεχασμένος, με σπασμένα τα φτερά, κάτω από μια στοά στην παλιά συνοικία της Αβάνας. Από την Κούβα και μετά, δοκίμασαν κι άλλες χώρες από διάφορους δρόμους και με διάφορους τρόπους την εμπειρία της αλλαγής: το να διαιωνίζεται η παρούσα τάξη πραγμάτων σημαίνει ότι διαιωνίζεται το έγκλημα. Το ν’ ανακτήσουμε τους πόρους που μας σφετερίστηκαν από πάντα, ισοδυναμεί με το ν’ ανακτήσουμε το πεπρωμένο μας.

Τα φαντάσματα όλων των επαναστάσεων που στραγγαλίστηκαν ή προδόθηκαν στο διάβα της βασανισμένης ιστορίας της λατινικής Αμερικής, ξαναπαρουσιάζονται μες στις καινούργιες δοκιμασίες, όσο οι καιροί που ζούμε υπήρξαν προαίσθηση και γέννημα των αντιθέσεων του παρελθόντος. Η ιστορία είναι ένας προφήτης με το βλέμμα στραμμένο προς τα πίσω: απ’ αυτό που υπήρξε και σε αντίθεση μ’ ό,τι υπήρξε, προαναγγέλλει ό,τι μέλλει να συμβεί…»

Εντουάρντο Γκαλεάνο, Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, εκδ. Θεωρία, Αθήνα, 1982

Αυτό που χαρακτηρίζει τη σημερινή αντιπαράθεση μεταξύ των ηγετών, αντίθετα από το 2002/2003, και αντίθετα με ό,τι επαναλαμβάνουν όσοι υποστηρίζουν την ηγεσία της κυβέρνησης και την υμνούν με ποταμούς μελάνι, όπως οι διανοούμενοι που την υποστηρίζουν διεθνώς, δεν είναι ένας αγώνας μεταξύ των λαϊκών τμημάτων εναντίον των ολιγαρχών, αλλά αντίθετα, είναι ένας αγώνας για να καθοριστούν ποια από τις ηγεσίες είναι αξιόπιστη για τον έλεγχο του κράτους κατά την επόμενη περίοδο διαχείρισης και διανομής του εισοδήματος. Είναι δύο τμήματα των ελίτ, που είναι εξαρτημένα από το διεθνές χρηματοοικονομικό κεφάλαιο, ένα παραδοσιακό και ένα άλλο αναδυόμενο. Καμιά απ’ αυτές τις δύο πλευρές δεν είναι δημοκρατική και οι δύο είναι ξεκάθαρες ότι χρειάζονται ένα εντελώς αυταρχικό πολιτικό σύστημα για την επιτυχή εφαρμογή της σημερινής οικονομικής αντεπανάστασης και τις αντιμεταρρυθμίσεις στα πολιτικά και οικονομικά επιτεύγματα που έχουν κερδηθεί, παρ’ όλες τις ελλείψεις και τους περιορισμούς τους, στα καλύτερα χρόνια της περιόδου Τσάβες.

Carlos Carcione (του κινήματος Marea Socialista) 

Οι μύθοι του "μακεδονικού": δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένη αχυρώνα

Κλείνει οσονούπω και η οδύσσεια του “μακεδονικού”. Ασθμαίνοντας και με συνοπτικές διαδικασίες ο τσιπροσυριζα ολοκληρώνει την συμφωνία με την πΓΔΜ/Δημoκρατία της Μακεδονίας/“Σκόπια”. Μπορεί να επικαλείται τις αριστερές της αρχές αλλά στην πραγματικότητα η κυβέρνηση απλώς υλοποιεί τους σχεδιασμούς του αμερικάνικου και ευρωενωσιακού (διάβαζε: γερμανικού) παράγοντα για την πρόσδεση της γειτονικής χώρας στο ευρωατλαντικό άρμα. Ταυτοχρόνως όμως η συμφωνία αυτή αναδεικνύει τον ισχυρό ρόλο του ελληνικού κράτους στην περιοχή –έστω και αν η οικονομική κρίση έχει υποβαθμίσει τον ελληνικό καπιταλισμό σε σχέση με την προμνημονιακή περίοδο- αφού γίνεται αποδεκτό από όλους ως “νονός” της γείτονος αλλά και σταθεροποιητικός παράγοντας (μην ξεχνάμε ότι οι βλέψεις της “μεγάλης Αλβανίας” οδηγούν μέχρι και στην αλλαγή συνόρων στα βόρεια σύνορά μας). 

Σε αυτή την συγκυρία ο τσιπροσυριζα αναλαμβάνει να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά κινδυνεύοντας να το πληρώσει με νέες εκλογικές απώλειες. Για τη ΝΔ η λύση είναι ιδανική: από τη μια υπογράφεται μια συμφωνία που θα ήθελε αλλά δεν μπορούσε να υπογράψει η ίδια και από την άλλη ελπίζει να αλιεύσει ψήφους απογοητευμένων ψηφοφόρων και έξαλλων “μακεδονομάχων”. Στον χώρο ανάμεσα στα δυο μεγάλα κόμματα η ίδια συμφωνία φέρνει νέους τριγμούς: “η (εκλογική) φτώχεια φέρνει γκρίνια” και η γκρίνια διάσπαση και νέες πολιτικές ισορροπίες. Και ο “λαουτζίκος”,  αγνοώντας την Ιστορία και τις διεργασίες με τις οποίες δημιουργήθηκαν τα σύγχρονα (νεωτερικά) έθνη, θα διατρανώσει το "εθνικό του φρόνημα" πιστεύοντας ότι «η Μακεδονία είναι μία και είναι ελληνική»… 

Οι μύθοι του "μακεδονικού": δυο γάϊδαροι μαλώνανε σε ξένη αχυρώνα 

Το «Μακεδονικό» ζήτημα είναι τόσο γελοίο που στην πραγματικότητα κάποιος δεν ξέρει καν πως να το ορίσει. Νομίζω πως η μεταφορά με το παγόβουνο του οποίου μόνον η κορυφή φαίνεται, ενώ η κυρίως μάζα του παραμένει βυθισμένη, είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης της ανάρτησης.

Η φανερή «κορυφή του παγόβουνου» ή αλλιώς, η «επίσημη» συνιστώσα του «Μακεδονικού» είναι το ζήτημα της ονομασίας του γειτονικού κράτους που έχει την συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», ενώ οι περισσότεροι Έλληνες χρησιμοποιούν το άτοπο όνομα «Σκόπια». Η ελληνική θέση δεν αρκείται στην δική της μη αναγνώριση του συνταγματικού ονόματος, αλλά προσπαθεί να πείσει όλον τον κόσμο ότι το κράτος αυτό «δεν πρέπει» να ονομάζεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η αθέατη «κυρίως μάζα» του παγόβουνου, δηλαδή η «ανεπίσημη» αλλά «καθημερινή» συνιστώσα του «Μακεδονικού» είναι ένα πιο ευρύ θέμα που περιλαμβάνει ένα σωρό διαφορετικά ζητήματα όπως:

1) Ποιο σύγχρονο έθνος έχει αποκλειστικά δικαιώματα στον κλασικίζοντα και αναβιωμένο όρο «Μακεδονία» και στην κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

2) Κατά πόσο οι κοινωνίες των δύο εθνών είναι σε θέση να ξεχωρίσουν μεταξύ Ιστορικής Πραγματικότητας και Εθνικού Μύθου.

3) Κατά πόσο η Ελλάδα ειδικότερα είναι έτοιμη να αναγνωρίσει επίσημα γλωσσικές, πολιτισμικές ή και εθνικές μειονότητες που ζητούν αναγνώριση.

Η Ελληνική «επίσημη» θέση εντός Ελλάδος στο θέμα είναι λίγο πολύ τα λόγια του «δακρυσίστακτου» Καραμανλή που απαιτεί από τους «Συμμάχους και Συνεταίρους» μας να αναγνωρίσουν ότι «Δεν υπάρχει παρά μια Μακεδονία και η Μακεδονία αυτή είναι Ελληνική».

Από την άλλη, υπάρχουν και τα λόγια του Μητσοτάκη στο [05:55] παρακάτω:

«Δεν μπορείς να κάνεις εξωτερική πολιτική λέγοντας ανοησίες. Ο κόσμος δεν μπορεί να δεχθεί τη δική σου ανοησία. Δεν γίνεται! […] Τις δικές μας ανοησίες δεν μπορείς να τις περάσεις ως εξωτερική πολιτική».

Ποιες είναι οι «δικές μας ανοησίες» που έχει κατά νου ο Μητσοτάκης;

Είναι πολλές, αλλά ευτυχώς ή δυστυχώς είναι οι λιγότερο ανόητες όταν συγκρίνονται με τις ανοησίες της άλλης πλευράς. Γράφω ευτυχώς, διότι μας επέτρεψαν να επιδείξουμε μια σοβαροφάνεια στο θέμα, γιατί όταν περιγράφουμε τις ακραίες ανοησίες της άλλης πλευράς αμέσως φαινόμαστε ως η πιο λογική πλευρά. Λέω όμως και δυστυχώς, διότι επαναπαυθήκαμε στο να είμαστε «οι πιο λογικοί και σοβαροφανείς ανόητοι» ή, αλλιώς, «οι μονόφθαλμοι που κυριαρχούν στους τυφλούς», αντί να φροντίσουμε να γίνουμε τωόντι λογικοί και τωόντι σοβαροί.

Και θα σας εξηγήσω αμέσως τι εννοώ με τον όρο σοβαροφάνεια. Ο Loring Danforth ασχολείται με ένα από τα ζητήματα της βυθισμένης μάζας του «μακεδονικού» παγόβουνου, δηλαδή ασχολείται με την εξέλιξη της ταυτότητας των Σλαβομακεδόνων που βρέθηκαν το 1912 εντός Ελλάδος και με τις διαφορετικές ταυτότητες (Μακεδονική Εθνικά Ελληνική ταυτότητα vs. Μη Ελληνική Εθνικά Μακεδονική ταυτότητα) που αναπτύχθηκαν στις σλαβομακεδονικές διασπορές σε Αυστραλία και Καναδά. Οι επιμελητές του βιβλίου “A Companion to Ancient Macedonia” (Wiley-Blackwell, 2010) Joseph Roisman και Ian Worthington ζήτησαν από τον Danforth να γράψει ένα κεφάλαιο σχετικά με την σύγχρονη διαμάχη για την Αρχαία Μακεδονία. Σας παραθέτω την σελίδα όπου συνοψίζει τη θέση του:

1) Υπάρχουν οι Ακραίοι Εθνικά Μακεδόνες Εθνικιστές (Extreme Macedonian Nationalists) που πιστεύουν σε μία αδιάσπαστη φυλετική και πολιτισμική συνέχεια ανάμεσα στους αρχαίους Μακεδόνες και τους σύγχρονους Σλαβομακεδόνες. Αρνούνται ότι είναι Σλάβοι και παριστάνουν τους άμεσους απογόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων του.

Αυτές οι απόψεις δεν έχουν απολύτως καμμία ακαδημαϊκή απόδειξη για την υποστήριξή τους (these claims have absolutely no scholarly evidence to support them) και γι΄αυτό δεν ακούγονται στην πολιτική διαμάχη τόσο συχνά όσο και οι Ελληνικές απόψεις.

2) Υπάρχει και η πιο μετριοπαθής Εθνικά Μακεδονική θέση  που προβάλλεται από τους πιο σοβαρούς Εθνικά Μακεδόνες μελετητές, η οποία υποστηρίζει πως οι σημερινοί Σλαβομακεδόνες δεν έχουν καμμία βιολογική σχέση με τον Αλέξανδρο και τους Μακεδόνες τους, αλλά είναι ένας σλαβικός λαός των οποίων οι πρόγονοι εγκαταστάθηκαν στην Μακεδονία τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Πολλές φορές όμως, κατά τον Danforth, ακόμα και οι μετριοπαθείς μελετητές πολλές φορές υποθάλπουν μια «ήπια αρχαιοπληξία» και αναφέρει το παράδειγμα του σλαβομακεδόνα Andrew Roussos.

3) Αυτή η «υποθάλπουσα αρχαιοπληξία» του Roussos, πάντοτε κατά τον Danforth, έγινε για να αντισταθμίσει ΤΙΣ ΠΙΟ ΠΕΙΣΤΙΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ για πολιτισμική συνέχεια μεταξύ Νεοελλήνων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων του.

4) Τόσο οι Ελληνικές όσο και οι Εθνικά Μακεδονικές απόψεις συνέχειας με την Αρχαία Μακεδονία, από ανθρωπολογικής απόψεως, ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑ Η ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΜΙΑΣ ΕΘΝΙΚΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.

Εδώ θα προσέθετα στα λόγια του Danforth πως δεν είναι μόνο να αναγνωρίσουν ότι είναι ένας εν γένει Σλαβικός λαός, αλλά και το ότι υπήρξαν προνεωτερικοί Βούλγαροι για 1000 χρόνια και δεν είναι μόνο το θέμα της Εθνικά Μακεδονικής μειονότητας, αλλά και το γενικότερο θέμα της Σλαβομακεδονικής Πολιτισμικής ταυτότητας (γλώσσα, χοροί, έθιμα κλπ). Η διαφορά των δύο είναι πως κάποιος μπορεί κάλλιστα να έχει Ελληνική Εθνική ταυτότητα, αλλά ταυτόχρονα να επιθυμεί να διατηρήσει την Σλαβομακεδονική πολιτισμική του ταυτότητα, χωρίς να θέλει να ταχθεί με τους Εθνικά Μακεδόνες. Σε αυτή την περίπτωση, θα υπήρχε λ.χ. χώρος συζήτησης για έναν Ελληνικό επίσημο φορέα εντεταλμένο στην μελέτη και διάσωση των πολιτισμικών ταυτοτήτων των παραδοσιακά αλλόγλωσσων κοινοτήτων (Αρβανίτικη, Βλαχική, Σλαβομακεδονική κλπ).

Τέλος πάντων, βγήκα εκτός θέματος με τον Danforth, γιατί ήθελα να δείξω ότι έχει αναγνωριστεί ότι η Ελληνική θέση «σύνδεσης» με τον Μέγα Αλέξανδρο είναι πειστικότερη από την αντίστοιχη Εθνικά Μακεδονική. Αυτό όμως δεν παύει να σημαίνει ότι και η ελληνική θέση «συνέχειας» είναι και αυτή ένας εθνικός μύθος. Απλώς, είναι ένας περισσότερο πειστικός εθνικός μύθος στους «Κουτόφραγκους».

Επομένως, κάθε Έλληνας πρέπει κάποτε να επιλέξει αν θέλει να είναι απόλυτα σοβαρός ή αν θέλει να είναι απλώς σοβαρότερος ενός Εθνικά Μακεδόνα. Η πλήρης σοβαρότητα φυσικά σημαίνει επίγνωση του ορίου μεταξύ μύθου και αλήθειας.

Ας γυρίσουμε λοιπόν στα λόγια του Καραμανλή: «δεν υπάρχει παρά μια Μακεδονία και η Μακεδονία αυτή είναι Ελληνική». Αυτή δήλωση μέσα σε 11 λέξεις υποστηρίζει ότι:

1) η γεωγραφική οντότητα «Μακεδονία» είναι μια αέναη σταθερά.

2) η αέναη γεωγραφική οντότητα «Μακεδονία» είναι μοναδική (= μία και αμετάβλητη)

3) η αέναη και αμετάβλητη γεωγραφική οντότητα «Μακεδονία» είναι αποκλειστικά συνδεδεμένη με ένα εξίσου αέναο και αμετάβλητο Ελληνικό έθνος.

Περιττό να πω ότι κάθε σημείο της δήλωσης του Καραμανλή είναι ένα μύθευμα που δεν ευσταθεί. Άρα η όλη δήλωση είναι ένα υπερμύθευμα. Η αλήθεια είναι ότι:

1) Η γεωγραφική οντότητα «Μακεδονία» δεν ήταν ούτε αέναη ούτε σταθερή ούτε και σαφώς αφοριζόμενη, αλλά είχε χρονικά μεταβαλλόμενα όρια και, από ένα σημείο και έπειτα, εξαφανίστηκε ως οντότητα, για να εμφανιστεί σε μια εντελώς άσχετη περιοχή.

2) Η γεωγραφική οντότητα «Μακεδονία» δεν ήταν μοναδική, αλλά υπήρχαν τουλάχιστον 4 διαφορετικές Μακεδονίες: Αρχαία Ελληνική, Αρχαία Ρωμαϊκή και Μεσαιωνική Ρωμαϊκή («Βυζαντινή») και, από τα μέσα του 19ου αιώνα και αργότερα, μια Ύστερη Οθωμανική αναβιωμένη Μακεδονία στα χαρτιά των κρατών που ενδιαφερόταν για τα εδάφη που βρισκόταν στα τρία βιλαέτια της Θεσσαλονίκης, του Μοναστηρίου και του Κοσόβου-Σκοπίων, αλλά και των κλασικιζόντων Ευρωπαίων που παρακολουθούσαν το «Ανατολικό» ζήτημα.

3) Δεν υπάρχει ένα αέναο και αμετάβλητο Ελληνικό έθνος με «νομικά» κατοχυρωμένα, κληρονομικά και αποκλειστικά δικαιώματα πάνω στην Ελληνική αρχαιότητα και την αρχαία Μακεδονία ειδικότερα.

Ας εξετάσουμε έναν έναν τους διάφορους ελληνικούς μύθους στο «μακεδονικό». Και η καλύτερη αρχή για τους ελληνικούς μύθους είναι μια χουντική ταινία για την Μακεδονία [ολόκληρη η ταινία εδώ]:

Λοιπόν, οι «κακοί» Βούλγαροι Κομιτατζήδες ντυμένοι με «βάρβαρα» ζωοτόμαρα λες και ήρθαν κατευθείαν από τις Στέπες προσπαθούν να «αφελληνίσουν» την «ελληνικότατη» Μακεδονία και απαγάγουν την «ηρωική» Ελληνίδα δασκάλα που αρνείται να υποκύψει στις πιέσεις τους να προσχωρήσει στην Βουλγαρική Εξαρχία και ν΄αρχίσει να διδάσκει την Βουλγαρική γλώσσα στην Μακεδονία. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού της «δασκαλίτσας» μιλάνε Ελληνικά. Ο Κομιτατζής που αρχίζει να συνομιλεί με την «δασκαλίτσα» στο [02:45] είναι ο Λάζαρ Ποπτράικοφ.

Ο Ποπτράικοφ της προτείνει να την στείλει «στον τόπο τους» να μάθει την γλώσσα τους και να την διδάξει στα χωριά της Μακεδονίας και ως αντάλλαγμα θα πάρει λεφτά και γη. Η δασκαλίτσα απαντά στο [03:24] «πως θα μου δώσεις γη που δεν σας ανήκει Ποπτράικοφ;» Στο [04:10] η δασκαλίτσα ξαναχτυπά: «είναι σατανικός ο τρόπος με τον οποίο προσπαθείτε ν΄αφελληνίσετε την Μακεδονία Ποπτράικοφ, αλλά δεν θα τα καταφέρετε». Και συνεχίζει «Στην Μακεδονία του Μεγαλέξανδρου όπου κι αν ψάξεις, απ΄άκρη σ΄άκρη θα βρεις αγάλματα ελληνικά θαμμένα από χιλιάδες χρόνια», προσθέτοντας ότι οι γυναίκες [της Μακεδονίας] κεντούν παραδοσιακά τον Μεγαλέξανδρο στα φορέματά τους.

Στο [04:48] η δασκαλίτσα αναφωνάζει «γιατί δεν γυρίζετε στον τόπο σας;»

Μα ποιος είναι τέλος πάντων ο «τόπος» του Ποπτράικοφ; Ο Λάζαρ Ποπτράικοφ γεννήθηκε στην Dâmbeni (σημερινό Δενδροχώρι Καστοριάς) και τελείωσε το γυμνάσιο στην Καστοριά και το λύκειο στο Βουλγαρικό σχολείο Αρρένων της Θεσσαλονίκης. Πως γίνεται λοιπόν «να μην του ανήκει η γη» της Μακεδονίας και να φύγει από τη Μακεδονία «και να γυρίσει στον τόπο του»;

Τι σχέση έχουν τα εδώ και χιλιάδες χρόνια θαμμένα ελληνικά αγάλματα της Μακεδονίας με τους Βούλγαρους προγόνους του Ποπτράικοφ που ζούσαν στην Μεσαιωνική Βουλγαρία (νυν δυτική Μακεδονία) συνεχώς για περισσότερα από 1000 χρόνια;

Έχει καμιά σχέση η ταυτότητα ενός Γάλλου της σημερινής Μασσαλίας με τα αγάλματα της αρχαίας Ελληνικής αποικίας της Μασσαλίας ή έχει καμιά σχέση η ταυτότητα ενός σημερινού Κροάτη από την σημερινή νήσο Hvar με τα αγάλματα της αρχαίας ελληνικής αποικίας του Φάρου;

Ή, για ν΄αντιστρέψω το ερώτημα, δεδομένου ότι οι αρχαίοι Θράκες δεν ήταν Ελληνικός λαός, πως «επιτρέπεται» η σημερινή Ελλάδα να έχει εδάφη της Θρακικής ενδοχώρας πέρα από τις αρχαίες Ελληνικές παράκτιες αποικίες;

Η απάντηση φυσικά είναι πως επιτρέπεται αφενός διότι τα σύνορα των κρατών σχηματίζονται όχι βάσει ιστορικών «δικαίων», αλλά εξαιτίας ιστορικών συγκυριών και αφετέρου, διότι η ταυτότητα των σημερινών και μεσαιωνικών Θρακιωτών δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ταυτότητα των αρχαίων Θρακών.

Ήταν βολικό για την Ελλάδα να «παγώσει» τον χρόνο στην Μακεδονία του Φιλίππου και να θεωρεί ότι αυτή είναι η «μία και αμετάβλητη» Μακεδονία, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας του Φιλίππου αντιστοιχεί στην Ελληνική Μακεδονία. Αυτό είναι ένα γεγονός που και ο πρώην πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ Ljubčo Georgievski προσπαθεί να εξηγήσει στους δικούς του “Bukefalci” («Βουκεφάλες»), όταν τους λέει πως η αρχαία Μακεδονία αντιστοιχούσε ως επί το πλείστον στην ελληνική Μακεδονία, και ότι τα εδάφη της ΠΓΔΜ ήταν κατά το 60% αρχαία Παιονία με λίγο Δαρδανία στο βορρά και με λίγο Μακεδονία στον νότο. Άρα οι «αρχαιομακεδονόπληκτοι» θα έπρεπε να αναρωτιούνται «πόσες σταγόνες αρχαίου Παιονικού – και όχι Μακεδονικού- αίματος έχουμε»;

Η αλήθεια βέβαια είναι πως καμία συζήτηση που περιστρέφεται γύρω από την ερώτηση «πόσες σταγόνες αίματος» δεν μπορεί να θεωρηθεί σοβαρή. Δεν υπάρχουν «Μακεδονικά γονίδια», δεν υπάρχει «Μακεδονικό αίμα». Η αρχαία Μακεδονική ταυτότητα, όπως και κάθε άλλη ιστορική εθνοτική ταυτότητα, ήταν ένα κοινωνικό κατασκεύασμα και δεν είχε καμία σχέση με την βιολογία και τα αίματα. Το καλύτερο παράδειγμα για να το καταλάβουμε αυτό είναι οι αρχαίοι Ορέστες που κατοικούσαν στην Ορεστίδα (σημερινή περιοχή Καστοριάς).

Οι Ορέστες πρωτοεμφανίζονται στην Γεωγραφία του Εκαταίου του Μιλήσιου (~ 520 π.Χ.) ως ἔθνος Μολοσσικόν. Άρα αρχικά ήταν Μολοσσοί/Ηπειρώτες και όχι Μακεδόνες όπως και οι λοιποί Άνω Μακεδόνες (Ελιμιώτες, Τυμφαίοι, Λυγκηστές, Δερρίοπες, Πελαγόνες) που προσαρτήθηκαν στην Μακεδονία του Φιλίππου, άλλοι εκούσια και άλλοι ακούσια, όπως γράφει ο Στράβων.

[Στράβων 9.5.11] τούς δέ Δόλοπας φράζει καί ὁ ποιητής ἱκανῶς ὅτι ἐπί ταῖς ἐσχατιαῖς εἰσι τῆς Φθίας, καί ὅτι ὑπό τῷ αὐτῷ ἡγεμόνι ἦσαν τῷ Πηλεῖ οὗτοί τε καί οἱ Φθιῶται: ἔναιον γάρ, φησίν, ἐσχατιήν Φθίης Δολόπεσσιν ἀνάσσων, δόντος τοῦ Πηλέως. γειτνιᾷ δέ τῇ Πίνδῳ καί τοῖς περί αὐτήν χωρίοις Θετταλικοῖς οὖσι τοῖς πλείστοις. διὰ γάρ τήν ἐπιφάνειάν τε καί τήν ἐπικράτειαν τῶν Θετταλῶν καί τῶν Μακεδόνων οἱ πλησιάζοντες αὐτοῖς μάλιστα τῶν Ἠπειρωτῶν, οἱ μέν ἑκόντες οἱ δ᾽ ἄκοντες, μέρη καθίσταντο Θετταλῶν ἢ Μακεδόνων, καθάπερ Ἀθαμᾶνες καί Αἴθικες καί Τάλαρες Θετταλῶν, Ὀρέσται δέ καί Πελαγόνες καί Ἐλιμιῶται Μακεδόνων.

Λίγο πριν την προσάρτησή τους στην Μακεδονία, οι Ορέστες ήταν μέλη του «Κοινού των Μολοσσών», μάλιστα σε μια εποχή όπου, για να αναγνωριστείς ως «Μολοσσός» έπρεπε να είσαι Μολοσσικής καταγωγής και από τους δύο γονείς (bilateral citizen descent).

Έτσι στην παρακάτω επιγραφή από την Δωδώνη (χρον. 370-360 π.Χ.), ο Ορέστης Φρύνος είναι ένας συνάρχων του Κοινού των Μολοσσών.

Φυσικά, όταν οι Ορέστες συνειδητοποίησαν τα πλεονεκτήματα που προέκυπταν από την ενσωμάτωση στην Μακεδονία του Φιλίππου (την υπερδύναμη της εποχής) ΕΓΙΝΑΝ  Άνω Μακεδόνες και παρέμειναν τέτοιοι μέχρι την Ρωμαϊκή κατάκτηση, εκτός από ένα μικρό διάλειμμαα που ξαναέγιναν Μολοσσοί όταν ο Πύρρος είχε βλέψεις στον Μακεδονικό θρόνο και υπήρχε αστάθεια στην Μακεδονία.

Λίγο πριν την οριστική Ρωμαϊκή κατάκτηση της Μακεδονίας, όταν οι Ορέστες συνειδητοποίησαν πως οι χαμένοι θα ήταν οι Μακεδόνες και οι Ηπειρώτες Μολοσσοί σύμμαχοί τους (θυμίζω πως οι Θεσπρωτοί και οι Χάονες είχαν ήδη γίνει σύμμαχοι των Ρωμαίων), αναγνώρισαν τους Ρωμαίους ως «απελευθερωτές», δηλαδή αναγνώρισαν πως ήταν  «υπóδουλοι Έλληνες» στους Μακεδόνες που «ελευθερώθηκαν» από τους Ρωμαίους. Θυμίζω πως η Ρωμαϊκή δικαιολογία για την παρέμβαση στην Ελλάδα ήταν πως οι Ρωμαίοι είχαν έρθει για να ελευθερώσουν τους «Έλληνες» από τους «Μακεδόνες».

Γράφει ο Πολύβιος:

[18.47] Διελθούσης δέ τῆς πανηγύρεως πρώτοις μεν ἐχρημάτισαν τοῖς παρ’ Ἀντιόχου πρεσβευταῖς, διακελευόμενοι τῶν ἐπί τῆς Ἀσίας πόλεων τῶν μεν αὐτονόμων ἀπέχεσθαι καὶμηδεμιᾷ πολεμεῖν, ὅσας δε νῦν παρείληφε τῶν ὑπό Πτολεμαῖον καί Φίλιππον ταττομένων, ἐκχωρεῖν. συν δε τούτοις προηγόρευον μή διαβαίνειν εἰς την Εὐρώπην μετά δυνάμεως· οὐδένα γαρ ἔτι τῶν Ἑλλήνων οὔτε πολεμεῖσθαι νῦν ὑπ’ οὐδενός οὔτε δουλεύειν οὐδενί. καθόλου δέ καί ἐξ αὑτῶν τινας ἔφασαν ἥξειν πρός τόν Ἀντίοχον. ταύτας μέν οὖν οἱ περί τόν Ἡγησιάνακτα καί Λυσίαν λαβόντες τάς ἀποκρίσεις ἐπανῆλθον· μετά δέ τούτους εἰσεκαλοῦντο πάντας τούς ἀπό τῶν ἐθνῶν καί πόλεων παραγεγονότας, καί τά δόξαντα τῷ συνεδρίῳ διεσάφουν. Μακεδόνων μέν οὖν τούς Ὀρέστας καλουμένους διά τό προσχωρῆσαι σφίσι κατά τον πόλεμον αὐτονόμους ἀφεῖσαν, ἠλευθέρωσαν δέ Περραιβούς καί Δόλοπας καί Μάγνητας. Θετταλοῖς δέ μετά τῆς ἐλευθερίας καί τούς Ἀχαιούς τούς Φθιώτας προσένειμαν, ἀφελόμενοι Θήβας τάς Φθίας καί Φάρσαλον·

Και ο Λίβιος [33.34.5-6]:

dimissis regis legatis conventus civitatum gentiumque est haberi coeptus; eoque maturius peragebatur, quod decreta decem legatorum in civitates nominatim pronuntiabantur.  [6] Orestis—Macedonum ea gens est—, quod primi ab rege defecissent suae leges redditae. Magnetes et Perrhaebi et Dolopes liberi quoque pronuntiati.

After the departure of the king’s ambassadors, a council of the cities and states [5] began, and its work was accomplished the more speedily because the decisions of the ten commissioners were addressed to the states by name. To the Orestae —that is a tribe of the Macedonians —their own laws were restored, because they had been the first to revolt against the king. The Magnesians, Perrhaebians, and Dolopians were likewise declared free.

«Στους Ορέστες, ένα μακεδονικό φύλο, οι προγονικοί (Μολοσσικοί) τους νόμοι παλινορθώθηκαν, επειδή ήταν οι πρώτοι που επαναστάτησαν εναντίον του [Μακεδόνα] βασιλέα. Οι Μάγνητες, οι Περραιβοί και οι Δόλοπες επίσης ανακηρύχθηκαν ελεύθεροι».

Γιατί οι Ορέστες αποφάσισαν να «απομακεδονοποιηθούν»; Γιατί όπως λέει και ο πατέρας της σύγχρονης εθνολογίας Fredrik Barth, η εθνοτικότητα είναι ένα εφήμερο και καιροσκοπικό κατασκεύασμα (evanescent situational construct) και όχι μια στέρεα διηνεκής «οντότητα». Όσο ένας λαός έχει συμφέρον να είναι «Α», παραμένει «Α». Μόλις οι συνθήκες ευνοήσουν την ταυτότητα «Β», ο ίδιος λαός γίνεται «Β».

Τι κέρδισαν οι Ορέστες με την «απομακεδονοποίησή» τους; Έσωσαν το τομάρι τους! Ο Πολύβιος γράφει πως οι Ρωμαίοι υποδούλωσαν 150.000 Μακεδόνες και Ηπειρώτες Μολοσσούς και κατέστρεψαν 70 πόλεις των τελευταίων, επειδή παρέμειναν μέχρι τέλους σύμμαχοι των Μακεδόνων. Ο Στράβων αργότερα πρόσθεσε πως η Ήπειρος ήταν ακόμα «ἔρημη» στα χρόνια του.

[Στράβων, 7.7.3] πρότερον μέν οὖν καίπερ μικρῶν καί πολλῶν καί ἀδόξων ὄντων τῶν ἐθνῶν, ὅμως διά τήν εὐανδρίαν καί τό βασιλεύεσθαι κατά σφᾶς οὐ πάνυ ἦν χαλεπόν διαλαβεῖν τούς ὅρους αὐτῶν, νυνί δ᾽ ἐρήμου τῆς πλείστης χώρας γεγενημένης καί τῶν κατοικιῶν καί μάλιστα τῶν πόλεων ἠφανισμένων, οὐδ᾽ εἰ δύναιτό τις ἀκριβοῦν ταῦτα, οὐδέν ἂν ποιοίη χρήσιμον διά τήν ἀδοξίαν καί τόν ἀφανισμόν αὐτῶν, ὃς ἐκ πολλοῦ χρόνου λαβών τήν ἀρχήν οὐδέ νῦν πω πέπαυται κατά πολλά μέρη διά τάς ἀποστάσεις, ἀλλ᾽ ἐνστρατοπεδεύουσιν αὐτοῖς Ῥωμαῖοι τοῖς οἴκοις, κατασταθέντες ὑπ᾽ αὐτῶν δυνάσται. τῶν γοῦν Ἠπειρωτῶν ἑβδομήκοντα πόλεις Πολύβιός φησιν ἀνατρέψαι Παῦλον μετά τήν Μακεδόνων καί Περσέως κατάλυσιν – Μολοττῶν δ᾽ ὑπάρξαι τάς πλείστας -, πέντε δέ καί δέκα μυριάδας ἀνθρώπων ἐξανδραποδίσασθαι. ὅμως δ᾽ οὖν ἐγχειρήσομεν, ἐφ᾽ ὅσον τῇ γραφῇ τε προσήκει καί ἡμῖν ἐφικτόν, ἐπελθεῖν τά καθ᾽ ἕκαστα, ἀρξάμενοι ἀπό τῆς κατά τόν Ἰόνιον κόλπον παραλίας: αὕτη δ᾽ ἐστίν εἰς ἣν ὁ ἔκπλους ὁ ἐκ τοῦ Ἀδρίου τελευτᾷ.

Το αποτέλεσμα ήταν πως η Ορεστίδα, από την Ρωμαϊκή κατάκτηση μέχρι και την εγκατάσταση των Σλάβων, δεν ανήκε άμεσα στην Μακεδονία, αλλά στην Θεσσαλία, η οποία ανήκε στην ευρύτερη Ρωμαϊκή Επαρχία Μακεδονίας μαζί με την Παιονία και την Ιλλυρίδα.  Με άλλα λόγια, η αρχαία Ορεστίδα υπήρξε Μακεδονική μόνο για 200 χρόνια και Θεσσαλική για 600 !!!

Ὀταν ο Προκόπιος στα μέσα του 6ου μ.Χ. αιώνα περιγράφει την Διοκλητιανούπολη/Καστοριά σαν πόλη της ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ δεν κάνει λάθος.

[Προκόπιος, Περι Κτισμάτων IV,3.273] Πόλις δέ ἦν τις ἐπί Θεσσαλίας, Διοκλητιανούπολις ὄνομα, εὺδαίμων μέν τό παλαιόν γεγενημένη, προϊόντος δέ τοῦ χρόνου, βαρβάρων οἱ ἐπιπεσόντων καταλυθεῖσα καί οἰκητόρων ἔρημος γεγονυία ἐπί μακρότατον· λίμνη δέ τις αὐτῇ ἐν γειτόνων τυγχάνει οὖσα ῆ Καστορία ὠνόμασται καί νῆσος κατά μέσον τῆς λίμνης τοῖς ὑδασι περιβέβληται. μία δέ εἰς αὐτήν εἰσοδος ἀπό τῆς λίμνης ἐν στενῷ λέλειπται, οὐ πλέον ἐς πεντεκαίδεκα διηκούσα πόδας. ὄρος τε τῇ νήσῳ ἐπανέστηκεν ὺψηλόν ἄγαν, ἢμισυ μέν τῇ λίμνῃ καλυπτόμενον, τῷ δέ λειπομένῳ ἐγκείμενον. διό δή ὁ βασιλεύς οὖτος τόν Διοκλητιανουπόλεως ὑπεριδών χῶρον ἅτε πού διαφανῶς εὐέφοδον ὄντα καί πεπονθότα πολλῷ πρότερον ἄπερ ἐρρήθη, πόλιν ἐν τῇ νήσῳ ὀχυρωτάτην ἐδείματο καί τό όνομα, ὡς εἰκός, αφῆκε τῇ πόλει.

To ίδιο έγινε και με την Ελιμιώτιδα (σημερινή περιοχή Κοζάνης). Καθόλη την Ρωμαϊκή περίοδο ανήκε στην Θεσσαλία και έμμεσα στην Ρωμαϊκή Επαρχία της Μακεδονίας.

Ορίστε τα όρια της Ρωμαϊκής Θεσσαλίας στα χρόνια του Προκόπιου, 600 χρόνια αφού οι Ορέστες «ελευθερώθηκαν» από τον Μακεδονικό «ζυγό»:

Ορίστε και ολόκληρος ο χάρτης της γεωγραφίας του 6ου μ.Χ. αιώνα για όποιον ενδιαφέρεται:

Οι γείτονες, από την άλλη, δεν πρόκειται να διδαχθούν ποτέ ότι στις μάχες εναντίον του Φιλίππου, ο αθηναίος ἵππαρχος (= αρχηγός ιππικού) ήταν ο Μενέλαος του βασιλικού οίκου των Πελαγόνων. Προφανώς πολέμησε εναντίον του Φιλίππου γιατί δεν ήθελε την Πελαγονία προσαρτημένη στην Μακεδονία.

Άρα οι περιοχές όπως ο Ορεστίδα και η Ελιμιώτιδα, υπήρξαν «μόνον» 200 χρόνια Μακεδονικές, μετά έγιναν 600 χρόνια Θεσσαλικές και, από το 900 μ.Χ. μέχρι και την τουρκική κατάκτηση είναι περιοχές της Μεσαιωνικής Βουλγαρίας (Η Βουλγαρία του Συμεών, η Βουλγαρία του Σαμουήλ, το «Βυζαντινό» θέμα Βουλγαρίας κλπ.), ενώ κατά την ίδια περίοδο η μεσαιωνική Μακεδονία βρίσκεται στην περιοχή της Αδριανουπόλεως !!!

Βλέπετε στον παραπάνω χάρτη ότι η «αρχαία Μακεδονία του  Φιλίππου» είναι πια 3 διαφορετικά Θέματα (Βουλγαρίας, Θεσσαλονίκης και Στρυμόνα), ενώ η Βυζαντινή Μακεδονία έχει πρωτεύουσα την Αδριανούπολη.

Η πλησιέστερη χρονολογικά πηγή στην κατάκτηση της Βουλγαρίας από τον «Βουλγαροκτόνο» είναι ο Χριστιανός Άραβας Al-Yahya που γράφει γύρω στο 1030, έναν αιώνα προτού οι Κομνηνοί πλάσουν «Τον Μύθο του Βουλγαροκτόνου». Αντί για το τύφλωμα 14000 Βουλγάρων, ο Yahya γράφει: «οι Βούλγαροι ζουπάνοι/τοπάρχες αναγνώρισαν τον Βασίλειο ως Βασιλέα τους και έτσι η Βουλγαρία ενσωματώθηκε στο “Bilad Al-Rum” (Ρωμαϊκή Πολιτεία) και μετατράπηκε σε κατεπανάτο/κατεπανίκιον. Ο Βασίλειος πάντρεψε Ρωμαίους γιους με Βουλγάρες κόρες και Βουλγάρους γιους με Ρωμαίες κόρες ενώνοντας τους δύο λαούς σε έναν και λήγοντας την παλαιά τους έχθρα».

Ούτε για Μακεδονία γίνεται λόγος πουθενά, ούτε για Μακεδόνες Έλληνες ή Makedonci. Βούλγαροι και Ρωμαίοι, Βουλγαρία και Ρωμανία/Ρωμαΐδα.

1) Γράφοντας γύρω στο 910 μ.Χ. ο Θεσσαλονικέας Ιωάννης Καμινιάτης λέει πως οι παμμεγέθεις ποταμοί που διαβρέχουν τον κάμπο της Καμπανίας όπως ο Αξιός, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας πηγάζουν από τη χώρα των «Σκυθών» (= Βουλγάρων).

2) Ο διοικητής του θέματος Ελλάδος Κεκαυμένος, γράφοντας γύρω στο 1070 μ.Χ. περιγράφει τα Σέρβια Κοζάνης ως «Σέρβια της Βουλγαρίας» και λέει πως οι Βλάχοι έχουν την συνήθεια να διαχειμάζουν στον Θεσσαλικό κάμπο και τα καλοκαίρια να μετακινούνται «στα όρη της Βουλγαρίας» (= Πίνδος, δυτική Μακεδονία)

3) Ο Σκυλίτσης, γράφοντας γύρω στο 1090 μ.Χ., περιγράφει με ακρίβεια την Βουλγαρία που κατέκτησε ο [δήθεν] «Βουλγαροκτόνος» και προσθέτει πως δεν τόλμησε να πολιορκήσει την [Βουλγαρική] Καστοριά επειδή έκρινε πως ήταν «ἀνεπιχείρητος» (= απολιόρκητη).

[Bas2+Const8.40.10]   Ἀριανίτην καί Κωνσταντῖνον τόν Διογένην εἰς τάς κατά Πελαγονίαν πεδιάδας ἐκπέμψας ζῴων πολλῶν καὶ αἰχμαλώτων ἐγένετο κύριος. Τό δέ ληφθέν φρούριον ἐμπρήσας ὁ βασιλεύς, καί τριχῇ τούς ἁλόντας μερισάμενος, καί μίαν μέν μερίδα τοῖς συμμαχοῦσι παρεσχηκώς Ῥῶς, ἑτέραν δὲ Ῥωμαίοις, καί ἄλλην ἑαυτῷ παρακατασχών, ἐχώρει προσωτέρω. Καί μέχρι Καστορίας ἐλθών καί τῆς πόλεως ἀποπειραθείς, ὡς ᾔσθετο ἀνεπιχείρητον αὐτήν οὖσαν, ὑπέστρεψεν. ἐδέξατο γάρ καί γράμμα τοῦ στρατηγοῦντος ἐν Δοροστόλῳ Τζοτζικίου,

Ο ίδιος πάντα Σκυλίτσης χρησιμοποιεί τον όρο Μακεδονία συνεχώς και αποκλειστικά, για να περιγράψει το θέμα με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη. Οι κάτοικοι του θέματος Μακεδονίας είναι οι μεσαιωνικοί Μακεδόνες και κατά τον 11ο αιώνα ήταν τα καλύτερα εκπαιδευμένα Ρωμαϊκά («Βυζαντινά») στρατεύματα. Για να πους παινέψει ο Σκυλίτσης γράφει πως οι Σελτζούκοι Τούρκοι φοβόταν περισσότερο απ΄όλους τους Μακεδόνες, επειδή έιχαν [δήθεν] λάβει έναν χρησμό που έλεγε ότι θα τους κατακτούσαν οι «απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου» (= Αδριανουπολίτες Μακεδόνες) που κατέκτησε τους Πέρσες.

ὁ δέ Βρυέννιος τάς ἐμπιστευθείσας αὐτῷ παραλαβών δυνάμεις καί ἐν Ἀδριανουπόλει γενόμενος ἐφρόντιζε τῆς φυλακῆς τῶν χωρίων. … ἔτυχε γάρ ὁ Μονομάχος διαπεραιωσάμενος πάσας ἐν ἑῴᾳ τάς Μακεδονικάς δυνάμεις, ἀρχηγούς ἐχούσας ἅπαντας Μακεδόνας, ὧν εἷς ἦν καὶ ὁ Βρυέννιος· ἐφέρετο γάρ ἐν Τούρκοις λόγος, ὡς εἴη πεπρωμένον καταστραφῆναι τό Τούρκων γένος ὑπό τοιαύτης δυνάμεως, ὁποίαν ὁ Μακεδών Ἀλέξανδρος ἔχων κατεστρέψατο Πέρσας.

Ο «ἐξοχώτατος τῶν Μακεδόνων» εκείνη την εποχή ήταν ο Αδριανουπολίτης στρατηλάτης Βασίλειος Ταρχανιώτης:

τοῦ μέν οὖν δεξιοῦ κέρως ἄρχων ἦν Βασίλειος ὁ Τραχανιώτης, στρατηλάτης τότε τυγχάνων τῆς δύσεως καί πάντων τῶν Μακεδόνων ὢν ἐξοχώτατος, ὡς καί γένει καί φρονήσει καί ἐμπειρίᾳ διαπρεπέστατος·

Τον 11ο πάντα αιώνα ο Μιχαήλ Ψελλός γράφει πως ο Αδριανουπολίτης Λέων Τορνίκιος ερύγγανε (= «ανέβλυζε/ρευόταν») «Μακεδονική μεγαλαυχία». 

[6.99] Λέγω δέ ἐκ τῶν ὑστάτων τοῦ λόγου ἀρχόμενος, ὅτι τῷ αὐτοκράτορι τούτῳ ἐξ ανέψιός τις ἐκ μητρικῆς ἐγεγόνει ῥίζης, τό μέν ὄνομα Λέων, τό δέ γένος Τορνίκιος, τήν Ἁδριανούπολιν οἰκῶν, καὶ Μακεδονικήν ἐρυγγάνων μεγαλαυχίαν, ἀνήρ τό μέν εἶδος οὐ φαῦλος, τό δέ ἦθος ὑποκαθήμενος, καί πρός ἐνθυμήσεις ἀεί καινοτέρας ἀνελίττων τάς γνώμας

H Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα (γραμμένη γύρω στο 1148 μ.Χ.) χρησιμοποιεί κανονικότατα τον όρο Μακεδονία για το αντίστοιχο θέμα με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη, ενώ χρησιμοποιεί το κλασικίζον όνομα «Θεσσαλοί» για τους κατοίκους του θέματος της Θεσσαλονίκης και χρησιμοποιεί την έκφραση «ἡ τῶν Θετταλῶν πόλις» σαν συνώνυμο της Θεσσαλονίκης. Το θέμα της Βουλγαρίας απαντά ως «Μυσία». Πριν παραθέσω τα χωρία της Κομνηνής παραθέτω μια σελίδα του Warren Treadgoldόπου επισημαίνει το «λάθος» της (μαζί με άλλα όπως το ότι νόμιζε πως οι Φίλιπποι της Δράμας ήταν η Φιλιππούπολις και ότι ιδρύθηκαν από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Φίλιππο τον Άραβα). Βάζω την λέξη «λάθος» σε εισαγωγικά γιατί στα χρόνια της Κομνηνής η Θεσσαλονίκη δεν θα μπορούσε να ήταν «πόλη της Μακεδονίας» όπως την διορθώνει ο Treadgold:

Πάμε τώρα στα χωρία της Κομνηνής:

1) Ο Μακεδών Πέτρος Τορνίκιος ήταν μέλος της Αδριανουπολιτικής οικογένειας των Τορνίκιων και συγγενής του παραπάνω Λέοντα Τορνικίου που «ἐρύγγανε Μακεδονική μεγαλαυχία»:

[1.8.5] Καί τις δ’ ἄλλος Μακεδών, Πέτρος τήν κλῆσιν Τορνίκιος τήν ἐπωνυμίαν, μέσον τῶν πολεμίων ἐμπεσών πολλούς τούτων ἀνῄρει.

2) Οι Μακεδόνες (Αδριανουπολίτες)  Νικηφόρος Βρυέννιος και Ταρχανιώτης ήταν συνδιοικητές των Μακεδόνων και των Θρακών, δηλαδή των στρατευμάτων από τα θέματα Μακεδονίας και Θράκης.

[1.5.2] Θάτερον δέ τό εὐώνυμον κέρας ὁ Ταρχανειώτης εἶχε Κατακαλών, Μακεδόνας τε καί Θρᾷκας ἐξωπλισμένους εἰς τρισχιλίους τούς ξύμπαντας συναριθμουμένους. Αὐτός δ’ ὁ Βρυέννιος τό μέσον κατεῖχε τῆς φάλαγγος ἔκ τε Μακεδόνων καί Θρᾳκῶν συντεταγμένον καί τοῦ ἀρχοντικοῦ σύμπαντος ὅσον ἐπίλεκτον.

3) Η Θεσσαλονίκη ονομάζεται «τῶν Θετταλῶν πόλις» στο χωρίο όπου η Κομνηνή εξηγεί πως, ακολουθώντας την Εγνατία, η εξέγερση του Νικηφόρου Βασιλάκη/Βασιλάκιου (δοῦξ Δυρραχίου) εξαπλώθηκε από την Επίδαμνο/Δυρράχιο στην Θεσσαλονίκη:

[1.7.2] Καί ἀπό τῆς Ἐπιδάμνου ἀρξάμενος (μητρόπολις δέ αὕτη προκαθημένη τοῦ Ἰλλυρικοῦ) μέχρι τῆς τῶν Θετταλῶν πόλεως ἧκε πάντα καταστρεψάμενος αὐτός ἑαυτόν καί χειροτονήσας εἰς βασιλέα καὶ εὐφημήσας καί τόν πλάνητα τούτου στρατόν ὅποι καί βούλοιτο μεταφέρων. Ἦν γάρ καί ἄλλως μέν θαυμαζόμενος ὁ ἀνήρ ἐπί τε μεγέθει σώματος καί κράτει βραχιόνων καί προσώπου σεμνότητι, οἷς μᾶλλον ἁλίσκεται τό ἀγροικικόν τοῦτο καί στρατιωτικόν ἔθνος. Οὐ γάρ διορᾷ εἰς ψυχήν οὐδ’ ἐνατενίζει πρός ἀρετήν, ἀλλά μέχρι τῶν τοῦ σώματος ἀρετῶν ἵσταται τόλμαν καί ῥώμην καί δρόμον καί μέγεθος θαυμάζον καί ταῦτα κρῖνον ἄξια ἁλουργίδος καί διαδήματος. Ὁ δέ καί ταῦτα ἔχων οὐκ ἀγεννῆ, καί τήν ψυχήν εἶχεν ἀνδρείαν καὶ ἀκατάπληκτον· καί ὅλως οὗτος ὁ Βασιλάκιος τυραννικόν τι καί ἔπνει καί ἔβλεπε. Φθέγμα τε γά αὐτῷ βροντῶδες καί οἷον καταπλῆξαι στρατιάν ὅλην καί ἐμβόημα ἱκανόν συστεῖλαι ψυχῆς θράσος. Καὶ ἄμαχος ἐν λόγοις ἐπίσης ἐπιχειρῶν ἐπᾶραί τε καί συστεῖλαι τόν στρατιώτην εἰς πόλεμον καί φυγήν. Μετά τοιούτων πλεον εκτημάτων στρατευόμενος ὁ ἀνήρ καί περί αὐτόν συλλεξάμενος ἄμαχον στρατιάν τήν Θετταλῶν πόλιν καταλαμβάνει, καθάπερ ἔφημεν.

Από τη στιγμή που ο Βασιλάκιος κατέλαβε την Θεσσαλονίκη/«πόλη τῶν Θετταλῶν», η πόλη αρχικά δεν άνοιξε τις πύλες της στον Αλέξιο Κομνηνό που έφτασε για να καταπνίξει την αποστασία  του Βασιλάκιου, αλλά το έκαναν όταν ο Αλέξιος -έχοντας νικήσει τον αποστάτη- τους πληροφόρησε πως ήταν έτοιμος για πολιορκία:

[1.9.3] Καταλαβόντων δέ εἰς Θεσσαλονίκην, εὐθύς οἱ Θεσσαλονικεῖς τόν Βασιλάκιον ἐδέξαντο τῷ στρατηγῷ ἐπιζυγώσαντες παραχρῆμα τάς πύλας. Ἀλλ’ οὐδ’ ὣς ἀνῆκεν ὁ ἐμός πατήρ οὐδ’ ἀπεδύσατο τόν θώρακα οὐδέ τό κράνος ἀπέθετο οὐδέ τήν ἀσπίδα τῶν ὤμων παρεῖτο οὐδέ τό ξίφος ἀπέρριψεν, ἀλλά στρατοπεδεύσας ἠπείλει τειχομαχίας τῇ πόλει καὶ πόρθησιν ἄντικρυς. Καί ἐθέλων διασῶσαι τόν ἄνδρα διά τοῦ συνεφεπομένου αὐτῷ μοναχοῦ Ἰωαννικίου (ἀνήρ δὲ οὗτος ἐπ’ ἀρετῇ διαβόητος) τά περί εἰρήνης πρός τόν Βασιλάκιον ἠρώτα, ὥστε τάς πίστεις λαβόντα μηδέν δεινόν πείσεσθαι, ἐγχειρίζειν αὐτῷ ἑαυτόν τε ὁμοῦ καί τήν πόλιν. Καὶ ὁ μέν Βασιλάκιος ἀπειθής ἦν, οἱ δὲ Θεσσαλονικεῖς δέει τοῦ μή ἁλῶναι τήν πόλιν καί δεινόν τι παθεῖν παρεχώρουν τῷ Κομνηνῷ τῆς εἰσόδου.

Επίσης, η Θεσσαλονίκη ονομάζεται «ἡ μεγίστη τοῦ [μυθικού] Θετταλοῦ πόλις» στο χωρίο όπου ο Αλέξιος Κομνηνός τάζει το αξίωμα του Καίσαρος και την διοίκηση της πόλεως του Αγίου Δημητρίου του μυροβλύτη στον Νικηφόρο Μελισσηνό αν ο τελευταίος συμμαχούσε μαζί του στο πραξικόπημα εναντίον του αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη:

[2.8.3] Ταῦτα οἱ πρέσβεις ἀπαγγείλαντες ἀπόκρισιν μέν αὐτοτελῆ τηνικαῦτα οὐκ ἐδέξαντο. Τῇ δέ μετ’ αὐτήν μετακαλεσάμενοι τούτους διά πολλῶν τό ἀδύνατον τῶν παρὰ τοῦ Μελισσηνοῦ μηνυθέντων ἐδείκνυον· τὰ δέ γε δοκοῦντα τούτοις ἐς νέωτα γνωρίσαι αὐτοῖς ἐπηγγέλλοντο διά Γεωργίου τοῦ καλουμένου Μαγγάνη, ᾧ καὶ τήν αὐτῶν θεραπείαν ἀνέθεντο. Τούτων οὕτω γινομένων οὐδέ τῆς πολιορκίας κατερρᾳθύμουν παντάπασιν, ἀλλά δι’ ἀκροβολισμῶν, ὡς ἐνόν, τῶν τειχῶν ἀπεπειρῶντο τῆς πόλεως. Τῇ δέ μετ’ αὐτὴν μετακαλεσάμενοι τούτους τὰ αὐτοῖς εἶπον δοκοῦντα. Τά δέ ἦν τιμηθῆναι τόν Μελισσηνόν τῷ τοῦ καίσαρος ἀξιώματι καί ταινίας ἀξιωθῆναι καὶ εὐφημίας καὶ τῶν ἄλλων, ὅσα τῷ τοιούτῳ προσήκει ἀξιώματι, δοθῆναι δέ οἱ καί τήν Θετταλοῦ μεγίστην πόλιν, ἐν ᾗ καί ὁ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ μεγαλομάρτυρος Δημητρίου περικαλλής ναός ᾠκοδόμηται, ὅπου καὶ τὸ μύρον ἐκ τῆς ἐκείνου τιμίας σοροῦ βλύζον ἀεί μεγίστας ἰάσεις τοῖς μετά πίστεως προσιοῦσι παρέχει.

4) Την ίδια στιγμή, το θέμα Βουλγαρίας ονομάζεται «Μυσία». Έτσι η Κομνηνή γράφει πως ο ποταμός Βαρδάριος -όπως τον αποκαλούν οι εγχώριοι- (Αξιός/Βαρδάρης/Vardar) πηγάζει κοντά στα όρη της Μυσίας και χύνεται στην δική μας νότια θάλασσα (Αιγαίο) κάπου μεταξύ Θεσσαλονίκης και Βεροίας:

[1.7.3] Καί καταλαμβάνει δῆτα τόν ποταμόν Βαρδάριον· οὕτω γάρ ἐγχωρίως αὐτόν ὀνομάζουσι. Ῥεῖ μέν γάρ ἄνωθεν ἀπό τῶν ἐγγύθεν τῆς Μυσίας ὀρῶν, παραμείβων δέ πολλούς μεταξὺ τόπους καί διορίζων πρός τε τήν ἕω καί τήν ἑσπέραν τά τε Βερροίᾳ καί τά Θεσσαλονίκῃ προσήκοντα ἐκδίδωσιν εἰς τήν καθ’ ἡμᾶς καί νοτίαν θάλασσαν.

Η Κομνηνή δεν είναι η μόνη που ονομάζει το θέμα Βουλγαρίας «Μυσία». Ο σχεδόν σύγχρονός της Ιωάννης Κίνναμος ονομάζει το Μοναστήρι/Bitola (αρχαία Ηράκλεια Λυγκηστίς) «Ἡράκλεια τῶν Μυσῶν (= Βουλγάρων)»:

Επομένως, όταν διαβάζετε στην Αλεξιάδα την τριάδα στρατευμάτων «Θράκες, Μακεδόνες και Θετταλοί», «Θετταλοί» είναι οι του θέματος Θεσσαλονίκης, Μακεδόνες οι του θέματος της Αδριανουπόλεως και κανένα από τα δύο δεν πρέπει να μπερδευτεί με το θέμα Βουλγαρίας/«Μυσίας».

Την ίδια πάνω κάτω εποχή ο Αρχιεπίσκοπος Οχρίδος και πάσης Βουλγαρίας Θεοφύλακτος χαρακτηρίζει την Βυζαντινή Βουλγαρία ως «βάρβαρο οικουμένη» και περιγράφει περιπαικτικά το Βουλγαρικό του ποίμνιο ως «άμυαλους βατράχους που βρομάνε γιδοτομαρίλα και είναι πλούσιοι μόνο σε κακοήθεια».

[Θεοφύλακτος, επιστολή 5] πλῆν ὅσον οὐ βασιλίδι δουλεύω πλουσίᾳ, καθαρίῳ τε καί καλῇ καί συνόλως Ἀφροδίτῃ χρυσῇ, ἀλλά δούλοις βαρβάροις ἀκαθάρτοις κινάβρας κωδίων ἀπόζουσιν καί πενεστέροις τόν βίον, ἧ ὅσον τήν κακοήθειαν πλούσιοι … λύσατε με τῆς αἰσχρᾶ ταύτης δουλείας οἱ τοῦτο δυνάμενοι.

«Αντί να είμαι υπηρέτης σε πλούσια, καθαρή και καλή βασίλισσα, Χρυσή Αφροδίτη σε όλα της, βρέθηκα μεταξύ υπόδουλων και ακάθαρτων βαρβάρων που βρομάνε τραγίλα  και προβατοτομαρίλα (κινάβρας κωδίων ἀπόζουσιν) και ζουν πάμπτωχο βίο, όντας πλούσιοι μόνο σε κακοήθεια … ελευθερώστε με από αυτήν την δουλεία αυτοί που μπορείτε»!

Πάμε τώρα και στον Καραμανλή με το «μία και Ελληνική Μακεδονία». Ο Καραμανλής ήταν από το Κιούπκοϊ (= τουρκιστί «Κιουποχώρι», νυν Πρώτη Σερρών), δηλαδή από μέρη που στην αρχαιότητα δεν ήταν ούτε Μακεδονία ούτε Ελλάδα! Στα μέρη του κατοικούσαν οι Θράκες Ηδωνοί, τους οποίους οι Μακεδόνες είχαν εκδιώξει κατά την ανατολική τους επέκταση από την Μυγδονία στα μέρη ανατολικά του Στρυμόνα, όπως μας πληροφορεί ο Θουκυκίδης. Αργότερα οι Ηδωνοί, οι Βισάλτες, οι Σίντες, οι Οδομαντοί και ένα σωρό άλλα Θρακο-Παιονικά φύλα της Μακεδονικής Θράκης (σημερινής ανατολικής Μακεδονίας) απλώς αναγνώριζαν την εξουσία του Μακεδόνα Βασιλιά. Μέχρι και την Ρωμαϊκή κατάκτηση αυτά τα φύλα δεν θεωρούνταν Μακεδόνες και δεν στρατολογούνταν στον κυρίως Μακεδονικό στρατό, αλλά σχημάτιζαν δικά τους στρατιωτικά σώματα που ενίοτε δρούσαν σαν Μακεδονικές auxilia. Επί Φιλίππου Ε΄ ο Παίονας στρατηγός Δίδας είναι επί κεφαλής των Θρακο-Παιονικών στρατευμάτων του Μακεδονικού βασιλείου. Γράφει ο μέχρι προσφάτως Διευθυντής του Κέντρου Ελληνο-Ρωμαϊκών αρχαιοτήτων και διευθυντής του Μακεδονικού του προγράμματος Μιλτιάδης Χατζόπουλος , διεθνώς αναγνωρισμένος για την σοβαρότητά του και για την γνώση του στην Αρχαία Μακεδονία, στο βιβλίο του “Macedonian Institutions under the Kings”:

Έχοντας εξετάσει υπερλεπτομερώς το επιγραφικό ανθρωπωνυμικό υλικό της Μακεδονίας ανά περιοχή, έχει παρατηρήσει ότι τα τυπικά Μακεδονικά ονόματα (δηλωτικά καταγωγής από τις δυτικά του Αξιού περιοχές) όπως λ.χ. Ἀμύντας, Ἀδαῖος, Ἀρραβαῖος, Δέρδας, Κόρραγος, Κερτίμμας κλπ σταματούν στον Στρυμόνα, με την εξαίρεση της Αμφίπολης, που είναι η μόνη πόλη της περιοχής όπου στο Θρακο-Ιωνο-Αθηναϊκό υπόστρωμά της προστέθηκε και ένα Μακεδονικό επίστρωμα. Στο ανθρωπωνυμικό υλικό ανατολικά του Στρυμόνα, απαντούν μόνο Θρακο-Παιονικά ονόματα και πανελλήνια Ελληνικά ονόματα σε αναλογία 1:1, των οποίων οι φορείς είναι εξελληνισμένοι Θρακο-Παίονες. Η Μακεδονία μια φορά τελείωνε στον Στρυμόνα (όπως γράφει και ο Στράβων) και μεταξύ Αξιού και Στρυμόνα τα τυπικά Μακεδονικά ονόματα είναι περίπου ισάριθμα με τα υποστρωματικά Θρακο-Παιονικά.

[Στράβων, 7.7.4] τό δ᾽ Αἰγαῖον πέλαγος δύο κλύζει πλευράς τῆς Ἑλλάδος, τήν μέν πρός ἕω βλέπουσαν, τείνουσαν δέ ἀπό Σουνίου πρός τήν ἄρκτον μέχρι τοῦ Θερμαίου κόλπου καί Θεσσαλονικείας Μακεδονικῆς πόλεως, ἣ νῦν μάλιστα τῶν ἄλλων εὐανδρεῖ, τήν δέ πρός νότον τήν Μακεδονικήν ἀπό Θεσσαλονικείας μέχρι Στρυμόνος: τινές δέ καὶ τήν ἀπό Στρυμόνος μέχρι Νέστου τῇ Μακεδονίᾳ προσνέμουσιν, ἐπειδή Φίλιππος ἐσπούδασε διαφερόντως περί ταῦτα τά χωρία ὥστ᾽ ἐξιδιώσασθαι, καί συνεστήσατο προσόδους μεγίστας ἐκ τῶν μετάλλων καί τῆς ἄλλης εὐφυΐας τῶν τόπων.

Το Αιγαίο πέλαγος βρέχει την Ελλάδα σε δύο ακτές. Μία που βλέπει προς την ανατολή και εκτείνεται από το Σούνιο μέχρι την Θεσσαλονίκη και η άλλη που βλέπει προς τον νότο και εκτείνεται από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τον Στρυμόνα, αν και μερικοί προσαρτούν στην Μακεδονία και την περιοχή μεταξύ του Στρυμόνα και του Νέστου, επειδή ο Φίλιππος ήλεγχε τα ορυχεία του Παγγαίου.

Με άλλα λόγια, μας αρέσει να αναφωνάζουμε την ρήση του Στράβωνα «ἐστίν οὖν Ἑλλάς καί ἡ Μακεδονία» [7 fr. 9], αλλά ξεχνάμε το «μέχρι Στρυμόνος».

Ανατολικά του Στρυμόνα, οι Θρακο-Παίονες της Μακεδονικής Θράκης ήταν τόσο «Μακεδόνες» όσο και οι Παίονες της σημερινής ΠΓΔΜ που βρέθηκαν υποταγμένοι στον Φίλιππο B΄ μετά το 358 π.Χ. και, αργότερα, προσαρτήθηκαν το 217 μ.Χ. στην Μακεδονία του Φιλίππου Ε΄. Δηλαδή με το κριτήριο του «παγωμένου χρόνου» στην Μακεδονία του Φιλίππου Β΄, όσο Μακεδόνας ήταν ο Κων/νος Καραμανλής άλλο τόσο είναι ο Ljubčo Georgievski που γεννήθηκε στο Štip (αρχαίος Παιονικός Ἄστιβος).

Αυτά για την αρχαία Μακεδονία πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση. Την Ρωμαϊκή και «Βυζαντινή» Μακεδονία τις περιέγραψα, οπότε μένει να πω δυο λόγια για την «αναστημένη» Μακεδονία (πεθαμένη για 1000 χρόνια) των τελών του 18ου αιώνα. Ο όρος αναβιώθηκε από τους Διαφωτιστές των Βαλκανίων που πλέον έβλεπαν τα Βαλκάνια με δυτικο-ευρωπαϊκή «κλασικίζουσα» ματιά. Επειδή ανέφερα τον Μιλτιάδη Χατζόπουλο παραπάνω, παραθέτω μία εισαγωγική του σελίδα από ένα πρόσφατο βιβλίο όπου προσπαθεί να ξεδιαλύνει την ιστορία του όρου «Μακεδονία» μετά την αρχαιότητα.

Ανακεφαλαιώνω τα βασικά σημεία τα οποία έχω ήδη περιγράψει αναλυτικότερα παραπάνω:

1) Ο τελευταίος αρχαίος άνθρωπος που προσδιορίζεται επιγραφικά ως «Μακεδών το γένος» (“ethnically” Macedonian) έζησε στις αρχές του 4ου αιώνα.

2) Μέχρι τότε η Ρωμαϊκη διοίκηση είχε αλλάξει σημαντικά τα όρια της γεωγραφικής οντότητας «Μακεδονίας»: Υπάρχει μια Macedonia I (Prima, ως επί το πλείστον η σημερινή κεντρική και ανατολική Ελληνική Μακεδονία), μια Macedonia II (Secunda ή Salutaris, το νότιο μέρος της ΠΓΔΜ) και υπάρχει και η εκτεταμένη Θεσσαλία που φτάνει μέχρι τις Πρέσπες.

3) Από τις αρχές του 9ου αιώνα και έπειτα οι «Βυζαντινοί» (= Μεσαιωνικοί Ρωμαίοι) χρησιμοποιούν τον όρο Μακεδονία για το θέμα με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη, ενώ αυτό που ήταν Macedonia Prima (“Proper”) έχει εξελιχθεί στα θέματα Θεσσαλονίκης και Στρυμόνα.

4) Οι Τούρκοι αγνοούν πλήρως το όνομα Μακεδονία στους γεωγραφικούς τους ορισμούς.

5) Η αναβίωση του ονόματος «Μακεδονία» έγινε από Δυτικούς λόγιους μετά την Αναγέννηση μέσα από την γενικότερη αναβίωση των της κλασικής γεωγραφίας.

Ο κάθε Βαλκάνιος ή Δυτικοευρωπαίος συγγραφέας χρησιμοποιεί τον όρο Μακεδονία με τέτοια ελαστικότητα και αβεβαιότητα που ο Henry Wilkinson που εξέτασε τις προπαγάνδες των Βαλκανικών λαών στην Μακεδονία είπε το περίφημο “Macedonia defies definition” (= «Η Μακεδονία αψηφά τον ορισμό») !!!

Στην Νεωτερική Γεωγραφία (1791) των Φιλιππίδη και Κωνσταντά η Μακεδονία συνορεύει με την Θεσσαλία στο νότο και με τη Βοσνία στα βορειοδυτικά, ενώ η «Αρβανιτιά» (= Αλβανία) είναι το δυτικό της μέρος. Αυτός ο ορισμός είναι πιο κοντά στην Ρωμαϊκή Επαρχία Μακεδονίας παρά στην Μακεδονία του Φιλίππου. Η «Εὐρωπαϊκή Ἐλλάς» στο ίδιο βιβλίο περιέχει την παραπάνω Μακεδονία, αλλά και την αρχαία Θράκη μέχρι τον Αίμο. Δεν χρειάζεται να ψάξετε για το αν υπήρχε ποτέ γεωγραφική έννοια «Ἑλλάς» μέχρι τον Αίμο. Η Ελλάδα του Ρήγα Φεραίου περιελάμβανε και την Ρουμανία, ενώ ο Ηπειρώτης Νεόφυτος Δούκας θεωρούσε ως «Ελλάδα» όλα τα μέρη που βρίσκονται μεταξύ του Προύθου και του Νείλου ποταμού.

Η Μακεδονία της Νεωτερικής Γεωγραφίας:

Ο λόγος που οι Φιλιππίδης και Κωνσταντάς εκτείνουν την Μακεδονία μέχρι τη Βοσνία είναι γιατί το Βιλαέτι Σκοπίων-Κοσόβου έφτανε μέχρι την γενέτειρα του Vlade Divac Prijepolje.

Τελικά, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο πιο συχνός από τους πάμπολλους ορισμούς του ανεστημένου όρου «Μακεδονία» ήταν αυτός των «2,5 Βιλαετιών»: Βιλαέτι Θεσσαλονίκης, Βιλαέτι Μοναστηρίου και «μισό» βιλαέτι Κοσόβου-Σκοπίων:

H «Εὐρωπαϊκή Ἑλλάς» της Νεωτερικής Γεωγραφίας με βόρειο σύνορο το γεωγραφικό πλάτος 43°:

Γιατί όλοι αυτοί οι Διαφωτιστές φαντάζονται μια τόσο παράλογα μεγάλη Ελλάδα; Γιατί στην πραγματικότητα πίσω από τον όρο «Έλληνες» έχουν κατά νου το Ορθόδοξο Ρουμ μιλλέτι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Δεν ήταν οι μόνοι που έκαναν τέτοιες προβολές. Ο Ρώσος πρόξενος στην Κρήτη και στα Ιωάννινα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Konstantin Leontyev ξεχώριζε τους Ρώσους (= τότε όλοι οι Ανατολικοί Σλάβοι) και  τους Πολωνούς σαν τους μόνους «γνήσιους» Σλάβους, γιατί «οι Τσέχοι είχαν καταντήσει «Γερμανοί» με σλαβικό αίμα, οι Σλοβάκοι «Ούγγροι» με Σλαβική γλώσσα και οι Βούλγαροι «Γραικοί» που απλώς μιλούσαν Σλαβικά. Οι δε «Σέρβοι» (= Σερβο-Κροάτες) είναι χωρισμένοι σε 4 κράτη (2 αυτοκρατορίες και 2 κρατίδια) και τρεις θρησκείες».

Όλοι αυτοί οι ορισμοί δεν αντιστοιχούν σε καμιά πραγματική Ελλάδα, αλλά αντιστοιχούν σε πραγματικές φάσεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή Ρωμανίας. Βέβαια το υπερχιλιάχρονο πάτριο όνομά «Ρωμανία» ήταν το πρώτο που ξεπουλήσαμε εντελώς τζάμπα και δεν διαμαρτυρήθηκε και κανένας. Αν οι Ρουμάνοι λένε σήμερα το κράτος τους Ρουμανία, αυτό το οφείλουν στον Δανιήλ Φιλιππίδη που τους το «εφήυρε» όσο ζούσε στο Βουκουρέστι.

Η Ιστορία της Ρουμουνίας περιέχει πέντε κεφάλαια τα οποία αναλύουν την αρχαία και την πρώιμη μεσαιωνική ιστορία του ρουμανικού χώρου. Η διήγηση των γεγονότων σταματά στις αρχές του δέκατου τέταρτου αιώνα με τη συγκρότηση των ρουμανικών ηγεμονιών της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Πρόκειται για περίοδο για την οποία οι πηγές λείπουν ή είναι ελάχιστες και αυτό ίσχυε ακόμη περισσότερο στις αρχές του δεκάτου ενάτου αιώνα όταν έγραφε ο Φιλιππίδης.

Στην αρχή του έργου εξηγείται ο όρος «Ρουμουνία», που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά. Πρόκειται για τον γεωγραφικό χώρο «μεταξύ του Ουγγ, του Τισσού, του Ίστρου, του Ευξείνου Πόντου, του Τύρα και μέρους έτι της εώας καρπαθίας ράχεως»[13]. Η επιλογή αυτού του ονόματος δικαιολογείται ως εξής: «Δίκαιον δε την χώραν ταύτην Ρουμουνίαν καλείν, από του Ρουμούνος ονόματος, όπερ οι παλαιότεροι, και πολλά πολυαριθμότεροι οικήτορες εαυτοίς διδόασι, παρονομάζοντας, και σεβομένους τούτο μόνον το όνομα, παν έτερον απορρίπτειν, ως αλλότριον και υβριστικόν και φιλαυτικόν και ματαιόσοφον»[14]. Ο Δανιήλ Φιλιππίδης υποστηρίζει έτσι την επιλογή του και απαντά ταυτόχρονα και στους πιθανούς επικριτές του.

Φυσικά, η Ρουμανία των Ρουμάνων δεν έχει καμία σχέση με το Partito terrarum imperii Romaniae που έκαναν οι Φράγγοι το 1204 ούτε έχει καμία σχέση με το ποντιακό τραγούδι «Η Ρωμανία κι' αν επέρασεν ανθεί και φέρει κι' άλλο».

Τέλος, για να κλείσω την ανάρτηση, πρέπει να αντιπαραβάλλουμε το «η Μακεδονία είναι μία και Ελληνική» του Καραμανλή με το τι μάθαιναν τα Ελληνόπουλα στο σχολείο κατά τα πρώτα 20 χρόνια της Ελληνικής Κρατικής Παιδείας. Μέχρι το 1850, η επίσημη Ελληνική θέση ήταν πως οι Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες, αλλά κατακτητές των Ελλήνων όπως οι Ρωμαίοι και, αργότερα, οι Τούρκοι. [επειδή μάλλον δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στο παραπάνω λινκ, την άποψη της ελληνικής κρατικής διανόησης μέχρι το 1850 για την ελληνικότητα της Μακεδονίας μπορεί να βρει κανείς εδώ]. 

Από το smerdaleos.wordpress.com



Σχετικά:
1. Έθνος: εθνικισμός και εθνογένεση
2. Η παρουσία των Αρμενίων στον ελλαδικό χώρο
3. Οι Μικρασιάτες στη βυζαντινή Μακεδονία
4. Η εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία
5. Ελάσσονες βαλκανικές εθνότητες έως και τον 11ο αιώνα 
6. Πράγματι: ο Αντετοκούνμπο είναι Έλληνας και οι Μακεδόνες είναι Μακεδόνες
7. Μακεδονικό: από τα "Μυστικά του Βάλτου" στη Συμφωνία των Πρεσπών μέσα από ιστορικές διαδρομές
8. Μακεδονία όπως Λουξεμβούργο;
9. Σκόπια και "Μακεδονική" εθνογένεση
10. Μια αφήγηση της "άλλης" πλευράς
11. Η μητρική γλώσσα των κατοίκων του ελληνικού τμήματος της Μακεδονίας
12. Ο ιστορικός Γ. Θ. Μαυρογορδάτος για τη Μακεδονία -και όχι μόνο
13. Μακεδονομαχώντας
14. Η διαμόρφωση της νέας Μακεδονίας (1798-1870)
15. Το σημασιολογικό περιεχόμενο των όρων "Μακεδονία".... [1], [2]