Ο ιμπεριαλισμός στον Ινδο-Ειρηνικό: μια εισαγωγή (μέρος 1ο/3)

 

Ο ιμπεριαλισμός στον Ινδο-Ειρηνικό: μια εισαγωγή

των John Bellamy Foster και Brett Clark

Η εκλογή Τραμπ θα επαναφέρει σε πρώτη γραμμή την επιθετικότητα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού απέναντι στον κυριότερο ανταγωνιστή του, την Κίνα. Φυσικά δεν είναι μόνο θέμα Τραμπ καθώς η Κίνα είναι στο στόχαστρο ολόκληρης της αστικής τάξης των ΗΠΑ και του βαθέως κράτους της. Απλώς οι Δημοκρατικοί επέλεξαν ως πρώτο στόχο την Ρωσία με στόχο την συνθηκολόγηση της και την επιστροφή στην εποχή Γέλτσιν ώστε και τον πλούτο της να αρπάξουν και να περικυκλώσουν την Κίνα από τα βόρεια σύνορα της. Αναδημοσιεύω εδώ μεταφρασμένο σε τρία μέρη ένα σχετικό άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Μonthly Review   

 

Χάρτης που δείχνει τοποθεσίες επιλεγμένων στρατηγικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων των ΗΠΑ (που υποδεικνύονται με αστέρια) κατά μήκος της πρώτης και της δεύτερης αλυσίδας νησιών στον Ινδο-Ειρηνικό.

 

Ο όρος «Ινδο-Ειρηνικός» είναι ένας όρος με μακρά ιστορία στο λεξικό του ιμπεριαλισμού. Προέρχεται από τα γραπτά του Karl Haushofer, του κορυφαίου Γερμανού γεωπολιτικού θεωρητικού, στο έργο του (1924) Γεωπολιτική του Ειρηνικού Ωκεανού και σε πολλά άλλα έργα του. Ο Haushofer ήταν Γερμανός στρατιωτικός ακόλουθος στην Ιαπωνία το 1908–1909 και ταξίδεψε πολύ στην Ανατολική Ασία. Ως αποτέλεσμα αυτών των εμπειριών, αναδείχθηκε σε σημαντικό γεωπολιτικό αναλυτή. Υπηρέτησε ως διοικητής ταξιαρχίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, φτάνοντας στο βαθμό του στρατηγού μέχρι το τέλος του πολέμου. Ο Ρούντολφ Ες, ο οποίος ήταν υπασπιστής του Haushofer και αργότερα φοιτητής του, ήταν ένας από τους κύριους μαθητές του. Το 1920, ο Ες εντάχθηκε στο Ναζιστικό Κόμμα. Μετά το “πραξικόπημα της Μπυραρίας” του 1923, όταν ο Χίτλερ και ο Ες ήταν φυλακισμένοι στο Φρούριο του Λάντσμπεργκ, ο Haushofer παρέδωσε μαθήματα γεωπολιτικής και στους δύο, ενώ ο Χίτλερ υπαγόρευσε το Μάιν Κάμπφ στον Ες. Μια δεκαετία αργότερα, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία στη Γερμανία, ο Ες ορίστηκε αναπληρωτής Φύρερ του Ναζιστικού Κόμματος. Δημιουργήθηκε μια ειδική έδρα καθηγητή στην Αμυντική Γεωγραφία για τον Haushofer στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου.

Ο χαρακτηρισμός του Ινδο-Ειρηνικού ως γεωπολιτικής περιοχής προέκυψε στο πλαίσιο της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής στρατηγικής του Haushofer, με σκοπό να χαράξει μια νέα «Παν-περιφέρεια» (παρόμοια με την Παναμερικανική υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ) στην Άπω Ανατολή, υπό την ηγεσία της Γερμανίας, της Ιαπωνίας και της Ρωσίας/ΕΣΣΔ. Στόχος ήταν να ξεπεραστεί ο βρετανικός και ο αμερικανικός αποικιακός έλεγχος του Ινδικού Ωκεανού και των περιοχών του Δυτικού Ειρηνικού, αποσκοπώντας στη δημιουργία μιας νέας Ινδο-Ειρηνικής αυτοκρατορίας υπό γερμανο-ιαπωνική ηγεμονία που θα ήταν ικανή να αντιμετωπίσει σε παγκόσμιο επίπεδο την κυριαρχία της ευρωατλαντικής υπερ-περιφέρειας από τις παλιές αποικιακές δυνάμεις. Σε αντίθεση με τον ευρωατλαντικό, ο αγγλοαμερικανικός ιμπεριαλιστικός έλεγχος του Ινδο-Ειρηνικού θεωρήθηκε από τον Haushofer ως ευάλωτος σε μια γερμανο-ευρασιατική συμμαχία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Haushofer θεμελίωσε την ανάλυσή του στην αντίληψη περί ενός «ιμπεριαλιστικά αμφισβητούμενου Ειρηνικού».

Οι ιδέες του Haushofer προσέλκυσαν τεράστιο ενδιαφέρον στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι και κατά την διάρκεια του Β ΠΠ. Σύμφωνα με την άποψη του Hans W. Weigert σε άρθρο του στο περιοδικό Foreign Affairs του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων τον Ιούλιο του 1942, η Γεωπολιτική του Ειρηνικού Ωκεανού του Haushofer ήταν «η Βίβλος της γερμανικής γεωπολιτικής», που συνήθως θεωρείται στις Ηνωμένες Πολιτείες ως “υπερεπιστήμη”. Στο West Point, θεωρείτο ότι ο Haushofer είχε καταστήσει δυνατές τις νίκες του Χίτλερ τόσο στην διάρκεια της ειρήνης όσο και στην διάρκεια του πολέμου. Στο άρθρο του Weigert στο Foreign Affairs, ο Haushofer καταδικαζόταν επειδή διέρρηξε «την ενότητα της λευκής φυλής» στην υπεράσπιση μιας συμμαχίας με την Ιαπωνία και άλλες ευρασιατικές δυνάμεις εναντίον της Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας. (Ο ίδιος ο Haushofer ήταν ρατσιστής, έχοντας χαρακτηρίσει τη Γαλλία ως «μισοαφρικανική δύναμη» και χρησιμοποιώντας την έννοια των «κυρίαρχων φυλών»). «Το γερμανο-ρωσικό σύμφωνο μη επίθεσης της 9ης Αυγούστου 1939», παρατήρησε ο Weigert, «ήταν ο μεγαλύτερος θρίαμβος του Haushofer». Έθεσε την πιθανότητα μιας κεντροευρωπαϊκής-ευρασιατικής συμμαχίας και μιας παγκόσμιας κυριαρχίας της «Παγκοσμίας νήσου» της Ευρασίας, για την οποία είχε προειδοποιήσει ο Halford Mackinder, ο Βρετανός θεμελιωτής της γεωπολιτικής. Το 1939, μετά το Σύμφωνο Μη Επίθεσης, ο Haushofer έγραψε: «Τώρα επιτέλους, η συνεργασία των δυνάμεων του Άξονα και της Άπω Ανατολής στέκεται σταθερά μπροστά από τη γερμανική ψυχή. Επιτέλους, τώρα υπάρχει η ελπίδα επιβίωσης ενάντια στην πολιτική Anaconda [την στραγγαλιστική περικύκλωση] των δυτικών δημοκρατιών».

Ο Haushofer απολάμβανε τα «εξωτερικά λαμπρά επιτεύγματα του ιμπεριαλισμού». Αντί να είναι ο εχθρός της ανθρωπότητας, όπως χαρακτηρίστηλε από τους «μαρξιστές υλιστές», ο ιμπεριαλισμός ήταν γι' αυτόν μια εκδήλωση του δαρβινικού αγώνα «για τη διατήρηση της ζωής», προϊόν της «θέλησης για εξουσία» και της ορμής για «ζωτικό χώρο» (Lebensraum). Θαύμαζε όχι μόνο αυτό ότι έβλεπε ως την εξαιρετικά βίαιη ιστορία του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, αλλά και την επιδέξια «κατοπτρική γραφή» Αμερικάνων γεωπολιτικών στοχαστών όπως ο Isaiah Bowman, οι οποίοι κατάφεραν να αντικατοπτρίσουν την εικόνα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού έτσι ώστε να φαίνεται ότι είναι αντι -ιμπεριαλισμός. Στην πραγματικότητα, η αμερικανική ιμπεριαλιστική δύναμη, τόσο η πραγματική όσο και η δυνητική, ήταν, επέμεινε ο Haushofer, «αξεπέραστη» στον κόσμο.

Τόσο τρομακτική ήταν η γεωπολιτική ανάλυση του Haushofer για τις κυρίαρχες αποικιακές δυνάμεις στη Δύση, κατά τη διάρκεια του κύματος αγώνων αποαποικιοποίησης μετά τον Β ΠΠ -μαζί με την έκθεση του Haushofer για την αληθινή φύση του βρετανικού και αμερικανικού ιμπεριαλισμού- που ο όρος γεωπολιτική ουσιαστικά απαγορεύτηκε από τη δημόσια συζήτηση στην Δυτική ψυχροπολεμική ιδεολογία για δεκαετίες. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ένας πολύ πιο «γυμνός ιμπεριαλισμός» επανεμφανίστηκε στον αγώνα των ΗΠΑ για τη μονοπολική παγκόσμια κυριαρχία. Ακόμη πιο πρόσφατα, όπως έγραψαν οι Timothy Doyle και Dennis Rumley στο The Rise and Return of the Indo-Pacific, η κλασική γεωπολιτική έχει «επανέλθει» πλήρως στο πλαίσιο του νέου Ψυχρού Πολέμου» όπως διαμορφώνεται από τη σύγκρουση των ΗΠΑ με την Κίνα.

Ωστόσο, καθ' όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (1946-1991), η γεωπολιτική, αν και δεν προβαλλόταν δημόσια ως τέτοια, είχε αποτελέσει τη βάση της ανάπτυξης της μεγάλης ιμπεριαλιστικής στρατηγικής των ΗΠΑ. Τέτοιες απόψεις συνδέθηκαν με τους Nicholas Spykman, Dwight D. Eisenhower, Dean Acheson, George Kennan, Paul Nitze, John Foster Dulles, Henry Kissinger, Eugene Rostow, Zbigniew Brzezinski και Alexander Haig, μαζί με το Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, γνωστοί ως «ιμπεριαλιστικό διανοητικό τραστ».

Όπως και στην περίπτωση της «γεωπολιτικής», ο όρος «Ινδο-Ειρηνικός» ουσιαστικά αποκλείστηκε από τη δημόσια συζήτηση για πολλά χρόνια λόγω της συσχέτισής του με τις δυνάμεις του Άξονα και λόγω του αρχικού πλαισίου στο οποίο είχε εμφανιστεί, το οποίο αμφισβητούσε τη βρετανική, την αμερικανική και τη γαλλική αποικιοκρατία στη Νότια και στην Ανατολική Ασία, ακόμα και αν προερχόταν από μια ανταγωνιστική ιμπεριαλιστική οπτική. Σήμερα, ωστόσο, η πρώιμη αντίληψη περί «ιμπεριαλιστικά αμφισβητούμενου Ειρηνικού» διατηρείται ως έχει. Αν και δεν στοχεύει πλέον στην αμφισβήτηση του ρόλου των ΗΠΑ και της Βρετανίας ως ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον Ινδικό Ωκεανό και στον δυτικό Ειρηνικό, όπως στην αρχική σύλληψη του Haushofer, η κατηγορία του Ινδο-Ειρηνικού εκπροσωπεί πλέον μια ιμπεριαλιστική μεγάλη στρατηγική περικύκλωσης και στρατηγικής οριοθέτησης της Κίνας, η οποία θεωρείται ως «αναθεωρητική δύναμη» που απειλεί την κυριαρχούμενη από τις ΗΠΑ «διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες». Τα τελευταία χρόνια οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αυτοανακηρυχθεί στα έγγραφά τους ως μια Ινδο-Ειρηνική δύναμη, η οποία επιζητά να εδραιώσει την κυριαρχία τους σε μεγαλύτερο μέρος της περιοχής. Όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony J. Blinken το 2021, «οι ΗΠΑ διαχρονικά ήταν, είναι και θα είναι πάντα ένα έθνος του Ινδο-Ειρηνικού. Αυτό είναι ένα γεωγραφικό γεγονός, από τις παραθαλάσσιες πολιτείες του Ειρηνικού μέχρι το Γκουάμ, έως τις περιοχές (αποικίες) μας σε όλο τον Ειρηνικό».

Ο σύμμαχος των ΗΠΑ, ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε ηγήθηκε αυτής της μεγάλης στρατηγικής μετάβασης, εισάγοντας την έννοια της σύγκλισης του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού το 2007, ως μέρος μιας προσπάθειας να θεμελιώσει ένα στρατηγικό διάλογο με την Ινδία στοχεύοντας την Κίνα. Ωστόσο, η πρώτη χρήση του όρου «Ινδο-Ειρηνικός» από έναν σημαντικό πολιτικό ηγέτη στην περίοδο μετά τον Β ΠΠ ήταν σε μια ομιλία της Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον στη Χαβάη το 2010 καθώς προετοιμαζόταν για μια μεγάλη ασιατική περιοδεία, κατά την οποία παρουσίασε τον Ινδο-Ειρηνικό ως μια γεωπολιτική ιδέα για μια νέα, ευρύτερη στρατηγική συμμαχία στην Ασία. Η ομιλία της και ολόκληρο το ταξίδι της στην Ασία είχαν σκοπό να λειτουργήσουν ως προοίμιο της «Στροφής προς την Ασία» του Προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα το επόμενο έτος. Στην ομιλία της Κλίντον, η «η Ινδο-Ειρηνική λεκάνη» αποτελούσε τη βάση για το ινδικό Πολεμικό Ναυτικό που επιχειρεί σε συντονισμό με το Ναυτικό των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή και ιδιαίτερα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, ως τμήμα μιας διαδικασίας «ολοκληρωτικής εμπλοκής» και «εμπροσθοβαρούς ανάπτυξης». Το γεγονός ότι η νέα στρατηγική του Ινδο-Ειρηνικού στόχευε απευθείας τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας αφηνόταν να εννοηθεί από τα συμφραζόμενα σε κάθε γραμμή της ομιλίας της Κλίντον, ακόμη και αν αυτό δεν ειπώθηκε ξεκάθαρα.

Η ομιλία της Κλίντον το 2010 σχεδιάστηκε επίσης για να ενισχύσει την αναβίωση του Τετραμερούς Διαλόγου για την Ασφάλεια (Quad) μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Ινδίας. Ο διάλογος της Quad είχε διακοπεί κατά την διακυβέρνηση του Αυστραλού πρωθυπουργού Kevin Rudd και αναζωογονήθηκε το 2010 από τη διάδοχό του Julia Gillard λίγους μήνες πριν την ομιλία της Κλίντον. Ως εκ τούτου, η αναφορά της Κλίντον στη «Ινδο-Ειρηνική λεκάνη» ως το νέο πεδίο δραστηριοποίησης του αμερικανικού στρατού, σε συντονισμό με την Ινδία, έγινε σε τέτοια στιγμή ώστε να δοθεί στρατηγική σημασία στην αναβιωμένη Quad, σηματοδοτώντας τη δυνατότητα για μια ευρύτερη ευθυγράμμιση κατά της Κίνας η οποία είχε σκοπό να συμπεριλάβει την Ινδία (αν και η Ινδία δεν έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες). Παρά το γεγονός ότι αναφέρθηκε μόνο εν συντομία από την Κλίντον, η δραματική αλλαγή που αντιπροσώπευε η αναφορά στον Ινδο-Ειρηνικό έγινε αμέσως εμφανής. Ο όρος διαδόθηκε γρήγορα, από το επόμενο κιόλας έτος, από τους δύο βασικούς στρατιωτικούς συμμάχους των ΗΠΑ στον Δυτικό Ειρηνικό, την Ιαπωνία και την Αυστραλία, καθώς και στα στρατηγικά έγγραφα των ΗΠΑ. Ωστόσο, υπό τον Ομπάμα, ο Ινδο-Ειρηνικός εξακολουθούσε να γίνεται αντιληπτός απλώς ως μια επαφή ωκεανών που εκτείνεται από την ανατολική ακτή της Αφρικής έως τον Δυτικό Ειρηνικό έξω από τη σφαίρα της κυριαρχίας των ΗΠΑ (πέραν των αποικιών της στην περιοχή – δλδ της Γκουάμ και της Αμερικανικής Σαμόα).

Η Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών του 2017 υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ επικεντρώθηκε στον Ινδο-Ειρηνικό ως τη βασική στρατηγική περιοχή παγκοσμίως, με επίκεντρο έναν πιθανό πόλεμο με την Κίνα. Σύμφωνα με αυτή τη νέα αντίληψη, η Διοίκηση Ειρηνικού των ΗΠΑ (USPACOM) μετονομάστηκε σε Διοίκηση Ινδο-Ειρηνικού των ΗΠΑ (USINDOPACOM). Ο νέος στρατηγικός χάρτης του Ινδο-Ειρηνικού, που σκιαγράφησε το πεδίο επιχειρήσεων της USINDOPACOM, ανέδειξε τον Ινδο-Ειρηνικό ως το βασικό στρατηγικό θέατρο για την σύγκρουση με την Κίνας σε αυτό που σήμερα αναφέρεται ευρέως στους κυβερνητικούς και στρατηγικούς κύκλους των ΗΠΑ ως «Νέος Ψυχρός Πόλεμος» κατά της Κίνας. Ως εκ τούτου, η USINDOPACOM (βλ. Χάρτη 1) μετατόπισε ολόκληρο τον χάρτη του Ινδο-Ειρηνικού προς τα ανατολικά, σε σύγκριση με την προηγούμενη σύλληψη υπό την κυβέρνηση Ομπάμα, καλύπτοντας πλέον την περιοχή από τα δυτικά σύνορα της Ινδίας έως τις ακτές του Ειρηνικού των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή περιλαμβάνει την πολιτεία της Χαβάης καθώς και τα αποικιακά εδάφη των ΗΠΑ στον Ειρηνικό, φέρνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκάθαρα στον Ινδο-Ειρηνικό. Είναι αυτός ο στρατιωτικός-στρατηγικός χάρτης που διαμορφώθηκε από την USINDOPACOM ο  οποίος κυριαρχεί πλέον σε όλες τις στρατηγικές συζητήσεις για την υπερ-περιφέρεια από τις ΗΠΑ, χαρακτηριζόμενος από μια αλυσίδα βάσεων, οι οποίες, σε συνδυασμό με αυτές της Κεντρικής Διοίκησης των Ηνωμένων Πολιτειών (USCENTCOM), προορίζονται να αποτελέσουν μια «γιγάντια θηλιά» γύρω από την Κίνα. Οι περιγραφές του Ινδο-Ειρηνικού με πιο οικονομικά προσανατολισμό, όπως η περιγραφή του Καναδά, δεν περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες (ή τον Καναδά), αλλά αντιθέντως περιορίζονται σε «σαράντα οικονομίες» στην περιοχή, συμπεριλαμβάνοντας μια ενιαία οντότητα ολόκληρη την ομάδα των νησιωτικών χωρών του Ειρηνικού, ορισμένες από τις οποίες είναι αποικίες/εδάφη των ΗΠΑ.

Χάρτης 1. Χάρτης της USINDOPACOM Χάρτης του Ινδο-Ειρηνικού, Περιοχή Ευθύνης

Πηγή: “About USINDOPACOM: Area of ​​Responsibility”, Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, pacom.mil

Οι Ηνωμένες Πολιτείες στα στρατηγικά τους έγγραφα έχουν επισήμως χαρακτηρίσει την Κίνα ως «αναθεωρητική δύναμη», που υποστηρίζεται από τη Ρωσία, η οποία χαρακτηρίζεται ως «εχθρικό κράτος», ενώ ο όρος «κράτος-παρίας» αποδίδεται στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας (Βόρεια Κορέα). Η Κίνα θεωρείται ως ο κύριος εχθρός της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής μεγάλης στρατηγικής, καθώς είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία (όντας η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, και πιθανότατα σύντομα να ξεπεράσει αυτήν των Ηνωμένων Πολιτειών από αυτή την άποψη) και λόγω της άρνησής της να αποδεχτεί την ιμπεριαλιστική «διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες» υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, που εισήχθη στο τέλος του Β ΠΠ. Στη Στρατηγική του Ινδο-Ειρηνικού του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ του 2019, αναφέρεται ότι ο πρωταρχικός στρατηγικός στόχος είναι να διατηρηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες ως η «προεξάρχουσα στρατιωτική δύναμη», τόσο στον Ινδο-Ειρηνικό όσο και παγκοσμίως. Αυτό μεταφράζεται στις προσπάθειες των ΗΠΑ να επιβραδύνουν την πρόοδο της Κίνας, περιορίζοντας ταυτοχρόνως την προοπτική της για παγκόσμια ισχύ. Οι περισσότερες στρατηγικές των ΗΠΑ για τη νίκη στο Νέο Ψυχρό Πόλεμο με στόχο την Κίνα αποσκοπούν σε μια στρατηγική-γεωπολιτική ήττα της τελευταίας η οποία θα ανέτρεπε τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping και θα κατέστρεφε το τεράστιο κύρος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, οδηγώντας σε αλλαγή καθεστώτος εκ των έσω και στην υποταγή της Κίνας στην αυτοκρατορία των ΗΠΑ εξωτερικά.

Φαινομενικά, αυτές οι ενέργειες πρόκειται να ληφθούν για την υπεράσπιση της ίδιας της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού ως απάντηση στον λεγόμενο «εκβιασμό και επιθετικότητα» της Κίνας. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον δυσκολεύεται πολύ να βρει περιπτώσεις τέτοιας επιθετικότητας. Είναι αλήθεια ότι η Κίνα, όπως κάθε μεγάλη δύναμη, έχει επιδιώξει να εδραιώσει την κυριαρχία της και την περιοχή ελέγχου της στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας για στρατηγικούς και οικονομικούς λόγους βάζοντας την έτσι σε εδαφικές διαμάχες με τις Φιλιππίνες και άλλες χώρες. Το Πεκίνο είναι επίσης απολύτως προσηλωμένο στην πολιτική της Μίας Κίνας που υποστηρίζεται από σχεδόν όλες τις χώρες στον κόσμο -συμπεριλαμβανομένων, επίσημα, και των Ηνωμένων Πολιτειών-, σύμφωνα με την οποία η Ταϊβάν παραμένει μέρος της Κίνας, αν και με ξεχωριστή κυβερνητική αρχή, με την προσδοκία της τελικής επανένωσής της με την ηπειρωτική χώρα. Ωστόσο, στον Ινδο-Ειρηνικό συνολικά, τίποτα από αυτά δεν έχει οδηγήσει σε φόβους για στρατιωτική επιθετικότητα από την πλευρά της Κίνας, με τις κατά κεφαλήν στρατιωτικές δαπάνες σχεδόν σε όλα τα κράτη της Ανατολικής Ασίας (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων με αμυντικές συνθήκες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και εκείνων χωρίς), να μειώνονται τις τελευταίες μία-δύο δεκαετίες, αν και η Ουάσιγκτον επιδίωξε να το αλλάξει αυτό τα τελευταία χρόνια. Αντιθέτως, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που βλέπουν την άνοδο της Κίνας ως απειλή για τη δική τους παγκόσμια υπεροχή, με την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού να θεωρείται όλο και περισσότερο ως ο κεντρικός τόπος στον Νέο Ψυχρό Πόλεμο, που ωθεί όλη την ανθρωπότητα προς έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Συνεχίζεται

 

Πως επιβλήθηκε η πορεία του Πολυτεχνείου προς την αμερικανική πρεσβεία

 

Η «εξέγερση του Πολυτεχνείου» αποτέλεσε μια από τις πιο σημαντικές διαιρετικές τομές της μεταπολεμικής μας Ιστορίας. Γι’ αυτό και η κάθε πλευρά προσπάθησε να δώσει το δικό της περιεχόμενο στα αιτήματα και στα γεγονότα της ίδιας της εξέγερσης αλλά και γενικότερα του αντιδικτατορικού κινήματος. Όμως το σημερινό άρθρο δεν έχει στόχο να απαντήσει στο ερώτημα «ποιο είναι το νόημα της εξέγερσης;», αλλά για μια ξεχασμένη πλευρά των γεγονότων που παγίωσαν την μνήμη του «Πολυτεχνείου»: πως δηλαδή επί 50 χρόνια τώρα η πορεία σε μνήμη της «17 Νοέμβρη» κατάφερε να επιβληθεί και να επιβιώσει.

 

Ο πρώτος εορτασμός μνήμης, 1974

Η κυβέρνηση Καραμανλή επέλεξε –για προφανείς λόγους- να διεξαγάγει τις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές στις 17 Νοεμβρίου 1974 με μεταφορά των εορτασμών στις 22-24 Νοεμβρίου. Στην επιλογή αυτή συμφώνησε ακόμη και η “επίσημη” Αριστερά (ΚΚΕ, ΚΚΕεσωτ. και ΕΔΑ).

Στις 15 Νοεμβρίου, και ενώ στην πλατεία Συντάγματος, ο Καραμανλής εκφωνεί τον τελευταίο προεκλογικό του λόγο, οργανώνεται συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο από οργανώσεις της “άκρας Αριστεράς”. Ακολουθεί πορεία (10 χιλ. ατόμων –κατά τον «Ριζοσπάστη») που μέσω της λεωφόρου Αλεξάνδρας καταλήγει στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Μια εβδομάδα αργότερα η “επίσημη” συγκέντρωση και πορεία έγινε προς την Πρεσβεία των ΗΠΑ με συμμετοχή 1 εκατ. διαδηλωτών.  

 

Ένα πρώιμο «Πολυτεχνείο», Απρίλιος 1975

Λίγο μετά το αποτυχημένο «πραξικόπημα της πυτζάμας», και σε απάντηση αυτού, οργανώθηκε συγκέντρωση και πορεία στις 21 Απριλίου που είχε προορισμό και πάλι την αμερικανική Πρεσβεία. Το τμήμα της πορείας που αποτελείτο από την ΟΜΛΕ και το ΕΚΚΕ, όταν έφτασε στην Πρεσβεία, εισέβαλε σε αυτήν πέταξε μπογιές και έβαλε μικρο-φωτιές στον προαύλιο χώρο. Ακολούθησε επίθεση των αστυνομικών δυνάμεων εναντίον όλου του σώματος της πορείας και, φυσικά, επεισόδια που έφτασαν μέχρι και στην πλατεία Συντάγματος. Οι “εισβολείς” κατηγορήθηκαν από την κυβέρνηση ως «αριστεροχουντικοί» και καταγγέλθηκαν και από το ΚΚΕ.  

 

Νοέμβριος 1975

Ο εορτασμός επαναλήφθηκε και μάλιστα απέκτησε για πρώτη φορά θεσμικές διαστάσεις: τετραήμερες εκδηλώσεις, μνημόσυνο στο νεκροταφείο Ζωγράφου και καθιέρωση της 17^ης Νοεμβρίου από την Σύγκλητο του ΕΜΠ ως επίσημης εορτής του. Η πορεία –παρά το αίτημα της Πρεσβείας προς την κυβέρνηση να απαγορευτεί- επαναλήφθηκε προς την Πρεσβεία των ΗΠΑ με μεγάλη συμμετοχή κόσμου αλλά χωρίς επεισόδια.

 

Νοέμβριος 1976, η οριοθέτηση (από την κυβέρνηση) και ο συμβιβασμός (από την ΕΦΕΕ)

Λίγες μέρες πριν αρχίσουν οι «εκδηλώσεις μνήμης» η κυβέρνηση, δια του υπουργού Προεδρίας Γ. Ράλλη, δήλωσε ότι η πορεία θα επιτραπεί μόνο μέχρι τα Προπύλαια. Ακολούθησε μια σειρά δηλώσεων των κομμάτων της αντιπολίτευσης (ΚΚ και ΠΑΣΟΚ) και της ΕΦΕΕ. Η τελευταία, αφού μέχρι και τις 16 του μηνός διαμήνυε ότι η πορεία θα γίνει κανονικά, μπροστά στον αποκλεισμό που είχε επιβάλλει η αστυνομία από την πλατεία Συντάγματος μέχρι την Πρεσβεία με ισχυρότατες δυνάμεις, αρκέστηκε στη συμβολική κίνηση να στείλει μια επταμελή αντιπροσωπεία η οποία και επέδωσαν ψήφισμα στον Γραμματέα της Πρεσβείας. Η υπόλοιπη πορεία δεν ξεπέρασε τα όρια της πλατείας Συντάγματος.

 

Νοέμβριος 1977, μεταχρονολογημένος εορτασμός

Η κυβέρνηση Καραμανλή όρισε την 20^η Νοεμβρίου ως ημέρα διενέργειας των δεύτερων εκλογών της μεταπολίτευσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά του εορτασμού της επετείου στο τριήμερο 25-27 Νοεμβρίου. Την 17^η του μηνός, και ενώ η πρυτανεία του ΕΜΠ και η ΕΦΕΕ έκλεισαν το Πολυτεχνείο, έγινε απόπειρα συγκέντρωσης και πορείας από τις οργανώσεις της «εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς». Η συγκέντρωση διαλύθηκε από την αστυνομία με τραυματισμούς και συλλήψεις.

Στον προγραμματισμό της ΕΦΕΕ ήταν να πραγματοποιηθεί πορεία μέχρι την αμερικάνικη πρεσβεία. Η αστυνομία την απαγόρευσε στις 25 του μηνός και ακολούθησε συνάντηση του (υπουργού) Γ. Ράλλη με την ΕΦΕΕ χωρίς τελική συμφωνία. Τελικά το πρωί της 27^ης Νοεμβρίου η ΕΦΕΕ υπαναχώρησε από την αρχική της θέση και ακύρωσε την πορεία. Εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και αναρχικοί προσπάθησαν να πραγματοποιήσουν πορεία που δέχτηκε την επίθεση της αστυνομίας στα Χαυτεία. Ακολούθησαν συγκρούσεις στην ευρύτερη περιοχή του Πολυτεχνείου μέχρι το βράδυ.

 

Νοέμβριος 1978

Ο τριήμερος εορτασμός μεταφέρθηκε στις 17-19 Νοεμβρίου για να συμπέσει η πορεία με την Κυριακή (19 του μηνός). Η κυβέρνηση επέτρεψε την πορεία μέχρι το Σύνταγμα επιμένοντας ότι οι εκδηλώσεις δεν θα έχουν «κομματικό χαρακτήρα». Στην πορεία, με μειωμένο όγκο συμμετεχόντων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, συμμετείχε και η ΟΝΝΕΔ.

 

1979 Η ΚΝΕ αναλαμβάνει την περιφρούρηση

Η ΕΦΕΕ αποφάσισε την πραγματοποίηση της πορείας μέχρι τον Άγνωστο Στρατιώτη (Κυριακή 18 Νοεμβρίου) καταγγέλλοντας την κυβέρνηση που για μια ακόμη χρονιά απαγόρευσε την πορεία προς την πρεσβεία των ΗΠΑ.

Την χρονιά αυτή παρουσιάζεται και το γνωστό γλυπτό (η κεφαλή του ιστορικού Ν. Σβορώνου που, μάλιστα είχε πάρει μέρος στα Δεκεμβριανά) που είχε κατασκευάσει ο Μέμος Μακρής (επίσης αντιστασιακός και πολιτικός πρόσφυγας).

Την περιφρούρηση των εκδηλώσεων ανέλαβε η ΕΦΕΕ –ουσιαστικά η Πανσπουδαστική/ΚΝΕ- η οποία απομάκρυνε όλα τα «τραπεζάκια» των ομάδων της άκρας Αριστεράς. Η επίθεση αυτή της ΚΝΕ συνεχίστηκε και την ημέρα της πορείας γύρω από το Πολυτεχνείο και στα Χαυτεία. Ήταν η χρονιά που ακούστηκε ο χαρακτηρισμός ΚΝΑΤ από την ακροαριστερά (Β Πανελλαδική, ΚΟ Μαχητής, ΚΚΕμλ/ΠΠΣΠ, ΟΣΕ, ΟΚΔΕ κλπ).

 

1980 Ο ματωμένος εορτασμός

Τον Δεκέμβριο 1979/Ιανουάριο 1980 η κυβέρνηση Καραμανλή είχε κατεβάσει –και τελικά ψηφίσει- τον ν.815 για τα Πανεπιστήμια. Με πρωτοπορία τις φοιτητικές οργανώσεις της Άκρας Αριστεράς ξεκίνησαν μαχητικές και μαζικές καταλήψεις που ανάγκασαν τον Καραμανλή να αποσύρει τον (ψηφισμένο) νόμο! Η τεράστια αυτή νίκη εκτόξευσε την επιρροή της Άκρας Αριστεράς στα φοιτητικά ακροατήρια.

Με τη νίκη αυτή η Άκρα Αριστερά εμφανίστηκε αποφασισμένη να πάρει το «αίμα της πίσω» για τις ήττες των προηγούμενων εορτασμών από την Πανσπουδαστική/ΚΝΕ. Το κλίμα γινόταν ακόμη πιο ευνοϊκό καθώς η κυβέρνηση είχε αποφασίσει την επιστροφή της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Έτσι ρίχτηκε το σύνθημα της ανυπακοής και της πορείας μέχρι την Πρεσβεία (ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης περιστρέφονταν γύρω από τα συνθήματα της «Αλλαγής») αλλά την κρίσιμη στιγμή φάνηκε η ανεπάρκεια της: στην πλατεία Συντάγματος (απόγευμα 16 Νοεμβρίου), δόθηκε μάχη για την συνέχιση της πορείας και οι πρώτες σειρές έπεσαν πάνω στην περιφρούρηση της ΕΦΕΕ και τα σώματα των αστυνομικών. Πίσω από τους αστυνομικούς ήταν παραταγμένα τα ΜΑΤ και οι αύρες. Την υποχώρηση των διαδηλωτών μετά την αποτυχημένη προσπάθεια ακολούθησε αντεπίθεση των αστυνομικών δυνάμεων και συγκρούσεις στην γύρω περιοχή. Εκεί βρήκαν τον θάνατο από χτυπήματα της αστυνομίας οι φοιτητές Σταματίνα Κανελλοπούλου (ακαριαίος θάνατος) και ο Κύπριος Ιάκωβος Κουμής (έπεσε σε κώμα και πέθανε λίγες μέρες μετά). Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν σε όλη την περιοχή μέχρι το Πολυτεχνείο όπου και πραγματοποιήθηκε συνέλευση μέχρι αργά το βράδυ. Η ηγεσία της Άκρας Αριστεράς, που είχε προτείνει και είχε προσπαθήσει να επιβάλλει την πορεία, στάθηκε από ανίκανη έως εξαφανισμένη να δώσει συνέχεια ενώ το ΚΚΕ καταγγέλλει προβοκάτορες. Η λύση στην τεταμένη κατάσταση δόθηκε από την ΕΦΕΕ που έκλεισε τον εορτασμό με μια ειρηνική πορεία στις 25 του μηνός.

Το «Πολυτεχνείο» του 1980 ήταν μια αποφασιστική στιγμή που αποδείκνυε την ανεπάρκεια και τα όρια της Άκρας Αριστεράς και ταυτοχρόνως την δύναμη της επίσημης Αριστεράς να βρίσκει ισορροπίες στο κοινοβουλευτικό πεδίο. Καθόλου τυχαίο ότι μετά τα γεγονότα ακολούθησε απομαζικοποίηση της Β Πανελλαδικής και του ΚΚΕμλ.

 

1981 Ο εορτασμός της «Αλλαγής» - καθιέρωση της πορείας προς την Πρεσβεία

Στις 18 Οκτωβρίου είχε προηγηθεί η εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ και οι εκδηλώσεις μνήμης για τον «Νοέμβρη» ήταν μια ακόμη αφορμή για τον πανηγυρισμό αυτής της νίκης. Η ίδια η κυβέρνηση έδωσε την άδεια πραγματοποίησης της πορείας «μέχρι τους Αμπελοκήπους» για την Κυριακή 15 Νοεμβρίου συμφωνώντας ουσιαστικά με την ΕΦΕΕ που είχε αναγγείλει πορεία μέχρι την Πρεσβεία. Ήταν η πρώτη χρονιά που ο εορτασμός του Πολυτεχνείου γινόταν με θεσμική αποδοχή, χωρίς ΜΑΤ, χωρίς ουσιαστικά επεισόδια και παγίωσε την πορεία μέχρι την αμερικανική πρεσβεία.               

Θάνατος και ζωή μέσα στη μοναξιά

Το «kodokushi» είναι μια λέξη γιαπωνέζικη και σημαίνει «θάνατος μέσα στην μοναξιά». Αναφέρεται σε ανθρώπους που πέθαναν μόνοι και οι σοροί τους βρέθηκαν αρκετό καιρό μετά τον θάνατό τους. Αφορά κυρίως ανθρώπους που αφιέρωσαν τη ζωή τους στη δουλειά τους, ξέχασαν τους γύρω τους ή τους ξέχασαν αυτοί· άλλοι δεν πρόλαβαν να δημιουργήσουν έναν στενό περίγυρο. Προσπαθώντας να επιβιώσουν σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και τα πρότυπα της κοινωνικής επιτυχίας που προστάζει, απαξίωσαν οτιδήποτε τους εμπόδιζε να ανταποκριθούν στις σκληρές απαιτήσεις της δουλειάς τους: τους έρωτες, τις φιλίες, τις παρέες, πιθανόν μια οικογένεια, κάποια μορφή συλλογικής δραστηριότητας. Αυτά τα περιστατικά ολοένα και πληθαίνουν.

 Όπως πληθαίνουν και οι αυτοκτονίες. Μέσα στο 2020 η Ιαπωνία έγινε η χώρα που «έχασε» περισσότερους ανθρώπους από αυτοχειρία (20.919), από ό,τι από την επιδημία του κορωνοϊού (3.460). Εκτινάχτηκε ο αριθμός των άνεργων γυναικών που αφαίρεσαν τη ζωή τους στη χώρα σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2020). Η κοινωνική πίεση επίσης για την επιτυχία στο Πανεπιστήμιο μέσα από μια «κόλαση εξετάσεων» αύξησε τα ποσοστά αυτοκτονιών, της κατάθλιψης και του συνειδητού αναχωρητισμού (Hikikomori) στην εφηβική ηλικία.

Τρομαγμένες από το κύμα τέτοιων θανάτων και περιστατικών οι αρμόδιες αρχές δημιούργησαν υπουργείο Μοναξιάς, ακολουθώντας το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας που το θέσπισε το 2018. Εξάλλου είναι και μεγάλο το κόστος των θανάτων όπως λένε και τα στοιχεία τους. Ανοίκιαστα για μεγάλο χρονικό διάστημα τα διαμερίσματα όπου βρέθηκαν οι νεκροί, κληρονομικές διαμάχες, επιβάρυνση του συστήματος υγείας και πρόνοιας στη διαχείριση των μοναχικών θανάτων, που μπορεί να φτάσει και εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο.

Για να αποσβέσουν λοιπόν το «κόστος» της μοναχικότητας και των ψυχικών προβλημάτων που δημιουργεί –και είναι μείον για την παραγωγικότητα, δηλαδή τα κέρδη των επιχειρήσεων, όπως γνωρίζουμε- πήραν μια σειρά από μέτρα. Αυτά ξεκινούν από τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης, εθελοντικές ομάδες που επισκέπτονται ηλικιωμένους με συστάσεις για διατροφή και ένταξη σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και βεβαίως ρομπότ που μπορεί να τους κρατά το χέρι, να τους ακούει και να ειδοποιεί ειδικές υπηρεσίες αν εντοπίσει με τους αισθητήρες του κάποιο πρόβλημα. Δημιουργήθηκε και καινούριο επάγγελμα: ακροατής ηλικιωμένων με 79 ευρώ την ώρα. Πολλαπλασιάζονται συνάμα και τα βιβλία «αυτο-βοήθειας» και «θετικής σκέψης» με προστακτικούς τίτλους: «Μην το υπεραναλύεις», «Σου αξίζει να ευτυχήσεις» ή «Ξυπνήστε τον γίγαντα μέσα σας». Έχει και η ευτυχία (;) την έγκλισή της.

Το «kodokushi» και ό,τι οδηγεί σε αυτό δεν είναι μόνο ιαπωνικό φαινόμενο. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δοκιμάζουν κάθε μέρα τα όριά τους σε μια μάχη που ο «άλλος» δεν είναι συνεργάτης, συνάδελφος, σύντροφος αλλά αντίπαλος, εχθρός που επιβουλεύεται τη θέση εργασίας, την προαγωγή, ακόμη και το πενιχρό μεροκάματο. Ο μοναχικός θάνατος προετοιμάζεται καθημερινά στις αβίωτες συνθήκες εργασίας, μόρφωσης, ζωής. Ο φόβος της ανεργίας γίνεται φόβητρο για τον απειλούμενο που νιώθει μόνος εναντίον όλων.

Στην ταινία του Κώστα Γαβρά Το τσεκούρι (2005) αυτά τα συναισθήματα οδήγησαν τον πρωταγωνιστή να επιλέξει να δολοφονήσει τους πιθανούς ανταγωνιστές του για μια θέση εργασίας: «Ο καθένας για πάρτη του: Να νικήσω στον ανταγωνισμό και να βασίζομαι μόνο στον εαυτό μου». Θεωρούσε ότι βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και στον πόλεμο όλα είναι θεμιτά («À la guerre comme à la guerre»). Μέχρι να έρθει βέβαια και η δική του σειρά.

Σε μια τέτοια σύγκρουση βέβαια θυσιάζεται ό,τι είναι αξιοβίωτο, ό,τι υψηλό έχει κατακτηθεί από την ανθρωπότητα και πρώτα απ’ όλα σε επίπεδο αξιών και ιδεών. Η αγριότητα και ο κυνισμός, το μίσος και η αναλγησία γίνονται πλέον τα μέσα της επιβίωσης για να αποφευχθεί ο αποκλεισμός, η απόρριψη σε χωματερές ανθρώπων. Κι αυτό αποτυπώνεται και στις πολιτικές επιλογές που εμπεριέχουν τον θάνατο του «άλλου».

Τρομαγμένες από το κύμα μοναχικών θανάτων οι Ιαπωνικές αρχές δημιούργησαν υπουργείο Μοναξιάς, ακολουθώντας το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας που το θέσπισε το 2018

Στην ομιλία του κατά την απονομή του Νομπέλ λογοτεχνίας για το έργο του Εκατό χρόνια μοναξιάς ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες διέβλεπε την επιστημονική πιθανότητα για το «τέλος του ανθρώπου». Σαν «παραμυθάς» όμως εξακολουθούσε να πιστεύει σε μια «αντίθετη ουτοπία. Μια καινούρια και απόλυτη ουτοπία ζωής, όπου κανείς δεν αποφασίζει για τους άλλους, ούτε και για το πως θα πεθάνουν, όπου η αγάπη θα είναι πραγματικότητα και η ευτυχία εφικτή, και όπου οι γενιές, οι καταδικασμένες σε εκατό χρόνια μοναξιάς, θα έχουν επιτέλους, και για πάντα, μια δεύτερη ευκαιρία πάνω στη γη».

Ξανά και ξανά λοιπόν αρχή του παραμυθιού: « Κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ανέμη τυλιγμένη…»

Αιμιλία Καραλή, εφημερίδα Πριν, 9.11.2024

 

Τελικά επικράτησε η… παρένθεση

  

Στο τελευταίο σημείωμα εκφραζόταν μια αισιόδοξη πρόβλεψη για την πορεία του ΧΑΑ υπό την αίρεση: «… να μην αναιρεθεί η διάσπαση αυτή [του πλαγιοκαθοδικού καναλιού που ξεκίνησε στα μέσα Μαΐου] καθώς είμαστε ήδη στα υψηλά του βραχυπρόθεσμου δίμηνο καναλιού που ακολούθησε την μεγάλη βουτιά των αρχών του Αυγούστου».

Τελικά το βραχυπρόθεσμο πτωτικό κανάλι δεν κατάφερε να επιβληθεί του μεσοπρόθεσμου πτωτικού (με κορυφές A, B, C) με αποτέλεσμα την συνέχιση της ταλαιπωρίας και την διάσπαση του ΚΜ 200 ημερών. Προφανώς κάποιοι αποσύρουν κεφάλαια και μαζί με αυτά μέρος των κερδών που έδωσε το πολύμηνο ανοδικό ράλλυ που προηγήθηκε. Το ερώτημα πλέον είναι αν η οριζόντια περιοχή των 1300-1350 μονάδων θα είναι το τέλος της πτώσης ή η πτώση θα συνεχιστεί ακυρώνοντας το πολύ σημαντικό γεγονός της διάσπασης των υψηλών της περιόδου των μνημονίων.

Εβδομαδιαίο διάγραμμα του ΓΔ

 

Στο μηνιαίο διάγραμμα του ΓΔ φαίνεται (μαζί με τον RSI) και ο στοχαστικός RSI ο οποίος στο παρελθόν έχει “προβλέψει” υψηλά και σημαντικές διορθώσεις/πτώσεις μέσω αρνητικών αποκλίσεων οι οποίες ολοκληρώνονται αφού ο στοχαστικός RSI πέσει σε υπερπωλημένες περιοχές (κάτω του 20). Προς το παρόν φαίνεται ότι το φαινόμενο επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ως προς τα υψηλά και την τρέχουσα ήπια διόρθωση. Μένει να δούμε αν το φαινόμενο θα επιβεβαιωθεί στον τερματισμό της πτώσης.

 

Μηνιαίο διάγραμμα του ΓΔ

 

Ημερήσιο διάγραμμα του ΓΔ και σήματα αγοραπωλησιών του σύνθετου συστήματος προσΕΚΜ

 

Μια διόρθωση που (φαίνεται να) τελειώνει

 

 

Ήταν αρχές Αυγούστου όταν με αφορμή τα στοιχεία για την εργασία στις ΗΠΑ, και, κυρίως η αύξηση των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας πυροδότησαν μια εντυπωσιακή πτώση στον ΝΙΚΚΕΙ (-30% σε λίγες μέρες) η οποία μεταφέρθηκε σε μηδενικό χρόνο σε όλα τα χρηματιστήρια δημιουργώντας την εντύπωση μιας ισχυρής, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμης, πτώσης. Φαίνεται όμως πως η προοπτική αυτή ξεπερνιέται.

Αξίζει να ξεκινήσουμε από τον ίδιο τον ΝΙΚΚΕΙ ο οποίος μετά από μια πολυετή ταλαιπωρία (υψηλά του 1990 – χαμηλά του 2008) βρίσκεται σε μια σταθερή τροχιά ανόδου μέσα σε ένα καλά ορισμένο πλαγιοανοδικό κανάλι το οποίο διασπάστηκε πρόσκαιρα λόγω κορονοϊού. Μια δεύτερη έξαρση, ανοδική αυτή την φορά και στα υψηλά του 1990, παρουσιάζεται από τις αρχές του 2024 εντός της οποίας και η ξαφνική διόρθωση των αρχών του Αυγούστου. Η εικόνα αυτή επιτείνει την αισιοδοξία σε όσους παραμένουν στην πλευρά των αγοραστών διεθνώς. Κυρίως η ταχύτητα αντίδρασης στην πτώση που βεβαίως χρειάζεται και κάποιον χρόνο για να απορροφηθεί πλήρως (εξ ου και η πλάγια κίνηση πάνω, όμως από το μακροχρόνιο κανάλι 2008-24).

 1. Διάγραμμα NIKKEI (μηνιαίο)

 

Ακόμη πιο ενθαρρυντικά όμως είναι τα σημάδια από τις ΗΠΑ όπου οι S&P500 και Dow Jones σημειώνουν νέα υψηλά ενώ ο NASDAQ ακολουθεί έστω και χωρίς να έχει διασπάσει τα προηγούμενα υψηλά του (αποτελώντας πιθανώς και ευκαιρία για νέες τοποθετήσεις σε όσους άργησαν να ξαναεπιβιβαστούν στο τραίνο της ανόδου της Wall Street μετά την διόρθωση του Αυγούστου).

 

2. Διάγραμμα S&P500 και NASDAQ

 

Το ίδιο ενθαρρυντικός είναι και ο DAX. Παρότι η γερμανική οικονομία παραμένει στάσιμη ο DAX κατακτά νέα υψηλά. Ενώ φάνηκε να δημιουργεί ένα σχηματισμό ΩΚΩ και στην συνέχεια να κινείται εντός πλαγιοκαθοδικού καναλιού (τετράγωνο πλαίσιο), σύντομα, και μετά την διόρθωση του Αυγούστου, η εικόνα ανατράπηκε δίνοντας την εντύπωση ότι η διόρθωση ήταν απλώς η αφορμή για νέες τοποθετήσεις.

 

3. Πραγματικό ΑΕΠ Γερμανίας (ο μέσος τριμηνιαίος ρυθμός ανάπτυξης στην Γερμανία ήταν -0,1% με αποτέλεσμα το πραγματικό της ΑΕΠ το β’ τρίμηνο του 2024 να αποκλίνει από την προ πανδημίας τάση του κατά -7,6%) Πηγή: Eurobank research, 7 Ημέρες Οικονομία, 26.9.2024

 

4. Διάγραμμα DAX (εβδομαδιαίο)

 

Το ΧΑΑ δεν απέφυγε την πτώση εξαιτίας της μίνι-κρίσης του Αυγούστου αν και η ταλαιπωρία του είχε ξεκινήσει από τον Μάιο. Στο διάγραμμα του ΓΔ μπορεί να δει κανείς ένα πλαγιοκαθοδικό κανάλι τετράμηνης διάρκειας με πρώτη κορυφή στις 1505 μονάδες (Κ). Παράλληλα με το κανάλι αυτό δημιουργήθηκε και ένας σχηματισμός ΩΚΩ στην (κόκκινη) γραμμή λαιμού του οποίου βρήκε αντίσταση η αντίδραση από τις 1320 μονάδες (5 Αυγούστου). Τα θετικά είναι ότι ο ΩΚΩ δεν επέφερε μεγάλη πτώση και ότι η οριζόντια στήριξη στα υψηλά της περιόδου 2011-24 έδρασε ακαριαία χωρίς να αφήσει πολλά περιθώρια στους πωλητές. Το επόμενο θετικό στοιχείο είναι η διάσπαση του τετράμηνου πλαγιοκαθοδικού καναλιού που σημειώνεται στις τελευταίες μέρες του Σεπτεμβρίου (αρκεί να μην αναιρεθεί η διάσπαση αυτή καθώς είμαστε ήδη στα υψηλά του βραχυπρόθεσμου δίμηνου καναλιού –με κίτρινο χρώμα- που ακολούθησε την μεγάλη βουτιά των αρχών του Αυγούστου). Η όλη διαγραμματική εικόνα του ΓΔ θα μπορούσε να συγκριθεί με την συμπεριφορά του DAX (τετράγωνο στο διάγραμμα 4) που οδήγησε σε νέα υψηλά.

 

5. Διάγραμμα ΓΔ (ημερήσιο)

 

6. Διάγραμμα ΓΔ (μηνιαίο)

 

Στο σύνθετο σύστημα τωνπροσαρμοσμένων ΕΚΜ είχαμε μια λανθασμένη έξοδο στο διάστημα 12-23 Σεπτεμβρίου που στοίχισε γύρω στις 40 μονάδες (δλδ ένα 3%).  

Σχετικά:

1. ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ, ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ: Εβδομαδιαία ανασκόπηση

2. Όταν δεν μπορείς να πετύχεις γκολ, το δέχεσαι

Το κυπριακό μέχρι το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή (μέρος 6ο/6)

 

>Συνέχεια από το προηγούμενο

 

Σύνοψη

Στον ελληνόφωνο χριστιανικό πληθυσμό της Κύπρου (τους μετέπειτα ελληνοκύπριους) άρχισε να ζυμώνεται (υπό την ηγεσία της Κυπριακής Εκκλησίας) πριν ακόμη μπει ο 20^ος αιώνας -και αφού η Κύπρος είχε περάσει στα χέρια της βρετανικής αυτοκρατορίας από το 1878-, το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Η έκρηξη του Α ΠΠ και οι εξελίξεις που ακολούθησαν μέχρι την Συνθήκη της Λωζάνης έδωσαν κάποιες ελπίδες (σε κάποια φάση πολύ μεγάλες) για ικανοποίηση του αιτήματος των ε/κ. Η ήττα της Ελλάδας στην μικρασιατική εκστρατεία και οι νέες ισορροπίες στην Ανατ. Μεσόγειο απομάκρυναν την πιθανότητα της Ένωσης. Στις νέες συνθήκες, η πρόταση του Βενιζέλου προς τους ε/κ ήταν η τακτική των σταδιακών βημάτων που κάποια στιγμή θα υλοποιούσε και τον στρατηγικό στόχο σε συνεννόηση με την Βρετανία. Η οικονομική δυσπραγία εξαιτίας του κραχ του 1929 ήρθε να συνδυαστεί με το εθνικό ζήτημα και να ξεσπάσει η εξέγερση των ε/κ του 1931 («Οκτωβριανά») υπό την ηγεσία της Εθναρχίας. Η αποτυχία της εξέγερσης έφερε την σκληρή καταστολή της «Παλμεροκρατίας» (1931-1940).

Η αναγκαιότητα της εσωτερικής ηρεμίας ενόσω διαρκούσε ο Β ΠΠ οδήγησε την κυβέρνηση της Βρετανίας να αφήσει να αιωρείται το ενδεχόμενο της ανεξαρτησίας μετά την επιτυχή έκβαση του πολέμου. Κάτω από το δυσμενές γι’ αυτήν ενδεχόμενο άρχισε να σχηματοποιείται και να οργανώνεται η τ/κ μειονότητα (υπό την τ/κ ελίτ) που μέχρι τότε έδειχνε αδιάφορη καθώς η αγγλική εξουσία προστάτευε το καθεστώς ισοτιμίας της με τους ε/κ. Η Βρετανία προσπάθησε να κλείσει το ζήτημα το 1947 καλώντας την «Διασκεπτική» η οποία όμως μποϋκοταρίστηκε από την πλευρά της Εθναρχίας και της πλειοψηφίας της ε/κ Δεξιάς. Σε απάντηση, το 1950, με πρωτοβουλία της εθναρχούσας Εκκλησίας πραγματοποιήθηκε «δημοψήφισμα» (ουσιαστικά συλλογή υπογραφών μεταξύ των ε/κ) υπέρ της Ένωσης το οποίο στήριξε και το ΑΚΕΛ (είχε μεταστραφεί υπέρ της ένωσης ήδη από το 1949). Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτικό υπέρ της Ένωσης αλλά, ενώ το αποτέλεσμα του δεν έγινε αποδεκτό ούτε καν από την ελληνική κυβέρνηση (λόγω της ανάγκης που είχε από την βρετανική βοήθεια), εντούτοις προέβαλλε έντονα το αίτημα της Ένωσης και το έκανε στόχο του ε/κ κινήματος.

Η δεκαετία του 1950 ήταν αυτή που σφράγισε τις μετέπειτα εξελίξεις. Οι άρχουσες ελίτ των δυο κοινοτήτων διαχώρισαν με την ενδοκοινοτική βία τις υποτελείς τάξεις τους (χτυπώντας οι μεν τ/κ εθνικιστές τους τ/κ ΑΚΕΛίτες οι δε ε/κ εθνικιστές τους ε/κ ΑΚΕΛίτες) και οργάνωσαν παραστρατιωτικές ομάδες (την ε/κ ΕΟΚΑ και την τ/κ ΤΜΤ) για να διεκδικήσουν την Ένωση με την Ελλάδα η ε/κ ελίτ και την διχοτόμηση («ταξίμ») η τ/κ ελίτ. Την περίοδο αυτή μπήκε για πρώτη φορά ενεργά στο πρόβλημα και η τουρκική κυβέρνηση. Αλλά εκείνο που σφράγισε τις εξελίξεις ήταν το αντάρτικο που κήρυξε η ΕΟΚΑ (1.4.1955) την ίδια στιγμή που αποτύγχαναν οι προσπάθειες διεθνοποίησης του κυπριακού από την ελληνική πλευρά και οι πρωτοβουλίες συνεννόησης των Βρετανών. Το καλοκαίρι του 1958, εν μέσω του αντάρτικου, ξέσπασαν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των δυο πλευρών με θύματα και άμαχους. Ένωση η ε/κ πλευρά, διχοτόμηση η τ/κ πλευρά και κίνδυνος ελληνοτουρκικής σύγκρουσης στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ συνέθεταν ένα μεγάλο πρόβλημα εντός της Ατλαντικής συμμαχίας. Το αποτέλεσμα ήταν ο δύσκολος συμβιβασμός των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου (Φεβρουάριος 1959) που οδήγησε στην αδύναμη λύση της «εγγυημένης ανεξαρτησίας».

Το επόμενο επεισόδιο ήταν οι διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963-64 με αφορμή τις συνταγματικές αλλαγές («13 σημεία») που ήθελε να επιβάλλει ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπίσκοπος Μακάριος (ο οποίος είχε μετατοπιστεί πλέον από τη λύση της άμεσης Ένωσης στην λύση της ανεξαρτησίας με στόχο την Ένωση). Με αφορμή τις συγκρούσεις αυτές η Τουρκία απείλησε με άμεση επέμβαση αλλά συγκρατήθηκε από τον αμερικάνικη κυβέρνηση. Το αποτέλεσμα των συγκρούσεων ήταν ο αποκλεισμός μεγάλου μέρους των τ/κ σε θύλακες και το πέρασμα του κράτους στα χέρια των ε/κ. Οι ΗΠΑ, αναλαμβάνοντας πιο ενεργό ρόλο πλέον, πρότειναν λύση μέσω του (διχοτομικού) σχεδίου Άτσεσον. Το σχέδιο, με τις παραλλαγές του, απορρίφθηκε αλλά δεν έπαψε να αποτελεί βάση για την “επίλυση” του κυπριακού στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Η αποτυχία των συνομιλιών Παπαδόπουλου-Ντεμιρέλ (Σεπτέμβριος 1967) οδήγησε σε νέες διακοινοτικές συγκρούσεις που έληξαν συμβιβαστικά και υπό την άμεση απειλή στρατιωτικής τουρκικής εισβολής. Οι τ/κ ανακήρυξαν την «Προσωρινή Τουρκοκυπριακή Διοίκηση» (29.12.1967), ο Μακάριος (ο οποίος είχε πλέον την στήριξη της ΕΣΣΔ και του ΑΚΕΛ) υιοθέτησε το δόγμα «το ευκταίο η Ένωση αλλά το εφικτό η ανεξαρτησία» και οι ηγεσίες των δυο κοινοτήτων οδηγήθηκαν σε νέο γύρο συνομιλιών.

 

 

Η. Στην τελική ευθεία προς το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή – Οι διακοινοτικές διαπραγματεύσεις (1968-73)

Στο διάστημα που μεσολάβησε από την ανεξαρτησία μέχρι την εισβολή παρατηρείται μια αποκλίνουσα πορεία στα οικονομικά των δυο κοινοτήτων. Βεβαίως η οικονομική ισχύς της ε/κ κοινότητας ήταν δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με της τ/κ κοινότητας και στα χρόνια της αγγλοκρατίας αλλά μετά το 1960 τα στοιχεία δείχνουν περαιτέρω οικονομική ισχυροποίηση του ε/κ στοιχείου που έγινε πιο εξωστρεφές καθώς αποκτούσε νέες δραστηριότητες λόγω της γεωγραφικής θέση του νησιού και της στήριξης που απολάμβανε από την κεντρική εξουσία η οποία είχε περάσει ουσιαστικά στα χέρια της ε/κ ηγεσίας. Αυτό ίσως εξηγεί σε κάποιο βαθμό και την τάση ανεξαρτητοποίησης της μακαριακής ηγεσίας από την Αθήνα. Από την άλλη, η τ/κ κοινότητα, λόγω του αποκλεισμού εντός των θυλάκων, ένιωθε την ανάγκη να προσεγγίσει ακόμη περισσότερο την Άγκυρα και, κατά κάποιο τρόπο, να «τουρκοποιηθεί» ακόμη περισσότερο.

Λίγους μήνες μετά την νίκη του Μακάριου στις προεδρικές εκλογές, τον Ιούνιο του 1968 ξεκίνησε μια νέα σειρά διαπραγματεύσεων μεταξύ των ηγεσιών των δυο κοινοτήτων. Επικεφαλής της τ/κ πλευράς ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς (ο οποίος είχε σταδιακά εκτοπίσει τον Κουτσιούκ μετά το 1960 και κυρίως μετά τα γεγονότα του 1963-64) και επικεφαλής της ε/κ πλευράς ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης.

Ραούφ Ντενκτάς

Ο Ραούφ Ντενκτάς γεννήθηκε στην Πάφο στις 27 Ιανουαρίου 1924 σε φτωχή αγροτική οικογένεια. Χάρη στην εξυπνάδα του και την επιμονή του κατάφερε να μορφωθεί και να πάρει το πτυχίο Νομικής το 1947 ασκώντας στη συνέχεια τη δικηγορία στη Λευκωσία. Ταυτοχρόνως άρχισε και την πολιτική του σταδιοδρομία. Από το 1949 μέχρι το 1958 ήταν διορισμένος από τους Άγγλους ως δικηγόρος του στέμματος (εισαγγελέας). Από τη θέση πέτυχε την καταδίκη πολλών αγωνιστών της ΕΟΚΑ (μεταξύ αυτών και το Καραολή).

Πολιτικά ανήκε στους εξτρεμιστές τ/κ εθνικιστές και συνεργαζόταν τόσο με την Βολκάν/ΤΜΤ όσο και με τους Βρετανούς προπαγανδίζοντας την διχοτόμηση και την επέμβαση του τουρκικού κράτους αν και αρχικά, την περίοδο 1959-60 ήταν επικεφαλής της τ/κ αντιπροσωπείας στην επιτροπή για τη σύνταξη του κυπριακού Συντάγματος. Το 1960 εξελέγη πρόεδρος της τουρκικής Κοινοτικής Συνέλευσης και μέχρι την αποχώρηση των τ/κ από τα όργανα της κυβέρνησης (1963) κατάφερε να αναδειχτεί στην ηγεσία των αμφισβητιών του τ/κ αντιπροέδρου Φαζίλ Κουτσιούκ. Στις διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963 ο Ντενκτάς έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Για τον ρόλο του αυτό κηρύχθηκε ανεπίσημο πρόσωπο στην Κύπρο και κατέφυγε στην Τουρκία.

Προσπάθησε να επανέλθει κρυφά στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1967 και συνελήφθη, αφέθηκε ελεύθερος να επιστρέψει στην Τουρκία και τελικά του επιτράπηκε να επιστρέψει στο νησί τον Αυγούστου του 1968. Από τότε πήρε μέρος ως επικεφαλής της τ/κ αντιπροσωπείας στις διακοινοτικές συνομιλίες 1968-74 φροντίζοντας πάντα να ελέγχει την τ/κ κοινότητα η οποία βρισκόταν αυτοεγκλωβισμένη στους τ/κ θύλακες των πόλεων (πλην της Κερύνειας) και σε αγροτικές περιοχές όπου πλειοψηφούσαν οι τ/κ.

Μετά την τουρκική εισβολή ήταν για πολλά χρόνια ο ουσιαστικός ηγέτης των τ/κ και πρώτος πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου (1983). Αποσύρθηκε από την πολιτική το 2005 και πέθανε τον Ιανουάριο του 2012.

Η πρώτη φάση των συνομιλιών άρχισε στις 24 Ιουνίου 1968 υπό την προεδρία του Ειδικού Αντιπροσώπου του Γ.Γ. του ΟΗΕ Οζόριο Ταφάλ. Η δεύτερη φάση άρχισε στις 29 Αυγούστου 1968 και από τότε ήταν που άρχισαν να συζητούνται ουσιαστικά οι διαφορές. Στο μεσοδιάστημα μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης φάσης των συνομιλιών ο Μακάριος είχε δηλώσει (10 Ιανουαρίου 1969) πως ήταν μόνο συγκρατημένα αισιόδοξος για την έκβαση των συνομιλιών καθώς τα τ/κ αιτήματα ισοδυναμούσαν με προτάσεις για δημιουργία κράτους εν κράτει πράγμα που απέρριπτε η ε/κ πλευρά.

Μετά την έναρξη της τρίτης φάσης των συνομιλιών, στις 3 Φεβρουαρίου 1969 ανακοινώθηκε η πρώτη συμφωνία για διορισμό υποεπιτροπών για το Νομοθετικό και τους «ημικρατικούς Οργανισμούς». Η τρίτη φάση ολοκληρώθηκε στις 18 Αυγούστου 1970. Το 1972 (και ενώ το 1971 είχαν γίνει αποδεκτά από την τ/κ πλευρά τα «13 σημεία» που είχαν οδηγήσει στις ταραχές του 1963-64) οι συνομιλίες διευρύνθηκαν με τη συμμετοχή ειδικών εμπειρογνωμόνων από την Ελλάδα και την Τουρκία και συνεχίστηκαν μέχρι την άνοιξη του 1974.

Από την αρχή σχεδόν των συνομιλιών είχε φανεί ότι η αναμέτρηση θα γινόταν στο θέμα της τοπικής αυτοδιοίκησης μέσα από το οποίο η τ/κ πλευρά προσπαθούσε να υλοποιήσει την στρατηγική της διχοτόμησης. Για τον λόγο αυτό πρότεινε τη δημιουργία εθνικά ομογενών ομάδων χωριών που καθεμιά ομάδα θα αποτελούσε μια χωριστή τοπική διοίκηση. Αυτές οι χωριστές διοικήσεις θα αποτελούσαν την Κεντρική Αρχή Τοπικής Διοίκησης, τα εκτελεστικά όργανα της οποίας θα ήταν αυτόνομα και οι εξουσίες τους θα περιγράφονταν στο Σύνταγμα. Αυτή η δομή όμως θα εξασθενούσε την κεντρική εξουσία καθώς οι δυο κοινοτικές αυτοδιοικήσεις θα αποκτούσαν ισχυρές παράλληλες εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, οικονομική, αστυνομική και δικαστική). Γι’ αυτό και η ε/κ πλευρά ήταν απορριπτική απέναντι σε κάθε λύση που θα έθιγε την ενότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά η Αθήνα, στην προσπάθεια της να φανεί αρεστή στην αμερικανική πλευρά, πίεζε τους ε/κ να αποδεχτούν τις προτάσεις των τ/κ. Η πίεση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα την αποδοχή από πλευράς των ε/κ στην παραχώρηση τοπικής διοίκησης πρώτου βαθμού και στη συνέχεια δεύτερου βαθμού στους τ/κ μέσω της θέσπισης των περιφερειακών συμβουλίων. Όμως οι τ/κ επέμεναν στον γεωγραφικό διαχωρισμό βάση εθνολογικών κριτηρίων ώστε αργότερα να γίνει εφικτή η δημιουργία μιας ομοσπονδιακής δημοκρατίας. Επέμεναν τέλος στη διατήρηση ουσιαστικών εξουσιών από μέρους του Αντιπροέδρου, στη σύσταση τριών αστυνομικών σωμάτων (ενός κεντρικού και δύο των επιμέρους τοπικών διοικήσεων), στη δημιουργία δικοινοτικού στρατού (από ένα ξεχωριστό τάγμα τ/κ και δύο τάγματα ε/κ), στην ίδρυση δύο χωριστών μονάδων τηλεόρασης και ραδιοφώνου κλπ.

 

Γλαύκος Κληρίδης - Ραούφ Ντενκτας! Διακοινοτικές συνομιλίες 1968 – 1974

 

 

Η.1 Τα διάφορα μπλοκ παίρνουν θέσεις για την τελική αναμέτρηση

Ενώ συνεχίζονταν οι διακοινοτικές συνομιλίες οι διάφοροι παράγοντες του κυπριακού αναδιάτασσαν τις δυνάμεις τους.

Η Άγκυρα είχε σχηματίσει την πεποίθηση ότι είχαν ωριμάσει οι συνθήκες για την διχοτόμηση είτε με την μορφή ομοσπονδοποίησης είτε μετά από στρατιωτική εισβολή. Απλώς έπρεπε να βρεθεί η κατάλληλη αφορμή ώστε να μην ακυρωθεί η προσπάθεια της όπως και το 1967 με την αμερικανική παρέμβαση. Φυσικά είχε την σύμφωνη γνώμη των τ/κ εθνικιστών.

Η χούντα Παπαδόπουλου πίεζε τον Μακάριο να προσαρμοστεί στις ΝΑΤΟϊκές απαιτήσεις. Για τον σκοπό αυτόν χρησιμοποιούσε ως μοχλό πίεσης τις ελληνικές και ε/κ στρατιωτικές δυνάμεις και την αστυνομία της Κύπρου που από καιρό ελέγχονταν είτε από ελλαδίτες αξιωματικούς που πρακτόρευαν την πολιτική της χούντας είτε από ενωτικούς ε/κ που συνεργάζονταν για τους δικούς τους λόγους με την χούντα. Για τον Μακάριο όμως, όπως φαίνεται και από τις επιστολές που αντάλλαξε με την ελληνική κυβέρνηση, την ευθύνη για τους ε/κ και εν γένει για την Κύπρο έπρεπε να έχει η Λευκωσία και όχι η Αθήνα η οποία εξάλλου είχε κάνει φανερό ότι αδυνατούσε να υπερασπιστεί στρατιωτικά την Κύπρο λόγω των υποχρεώσεών της προς το ΝΑΤΟ. Το αποκορύφωμα της σύγκρουσης Μακαρίου-χούντας ήταν η απόπειρα δολοφονίας του Μακάριου στις 8 Μαρτίου 1970 η οποία ήταν για όλους καθαρό πως είχε οργανωθεί από μερίδα της χούντας των Αθηνών και στην οποία ήταν αναμεμιγμένος και ο Γεωρκάτζης (λίγες μέρες μετά την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας ο Γεωρκάτζης βρέθηκε νεκρός). Λίγο μετά, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ο Παπαδόπουλος συνέχιζε να απειλεί τον Μακάριο με την λήψη «οσωνδήποτε πικρών μέτρων» χρειαστεί, εάν δεν υποχωρούσε σε διάφορα θέματα: «Ἡ παρουσία ἐντός τοῦ ὑπουργικοῦ συμβουλίου Τουρκοκυπρίου ὑπουργοῦ ἁρμοδίου διά τά θέματα Τοπικῆς Διοικήσεως ἐν τῷ συνόλῳ τῶν ... ὑπογραμμίζει τήν ἑνότητα τοῦ Κράτους. Ἡ μοναδική αὐτή παραχώρησις -διότι οὐδεμία ἂλλη οὐσιαστικοῦ περιεχομένου ζητεῖται ἀπό τουρκοκυπριακῆς πλευρᾶς- ἀντισταθμίζεται πλουσίως διά τῶν μέχρι τοῦδε προτάσεων τοῦ κ. Ντενκτάς, προτάσεων ἱκανοποιουσῶν μεταξύ ἂλλων καί τό σύνολον σχεδόν τῶν εἰς τά “13 σημεῖα” αἰτημάτων Σας καί ἐπιτρεπουσῶν ἀπρόσκοπτον λειτουργίαν τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ...» (Α. Παυλίδη, Μακάριος - Ιστορικά Ντοκουμέντα, σελ. 390 - 391).

Συνειδητοποιώντας την ανάγκη ενός έμπιστου ένοπλου σώματος ο Μακάριος ίδρυσε το «Εφεδρικό Σώμα».

 

Η απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου

 

Μάριος Θρασυβούλου: "Ο Μακάριος ενδιαφερόταν μόνο για την σταθερότητα της εξουσίας του"

 

 

Το Εφεδρικό Σώμα

Το Εφεδρικό Σώμα ήταν μια επίλεκτη μονάδα που ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1973 με σκοπό να αντιμετωπίσει αφενός την βία της ΕΟΚΑ Β' (βομβιστικές επιθέσεις, επιθέσεις εναντίον αστυνομικών σταθμών της υπαίθρου, δολοφονίες και τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον κατοίκων της υπαίθρου βλ. Η1.α) και αφετέρου να υπερασπιστεί την κυβέρνηση αφού τα εντεταλμένα όργανα (Εθνική Φρουρά και Αστυνομία) είχαν διαβρωθεί και ελέγχονταν σε μεγάλο βαθμό από την χούντα των Αθηνών και την ΕΟΚΑ Β'. Μέλη του «Εφεδρικού» ήταν αποκλειστικά φιλομακαριακοί που είχαν επιλεγεί ύστερα από προσεκτική εξέταση.

Αν και τυπικά αποτελούσε τμήμα της Αστυνομίας, στην πραγματικότητα ήταν ανεξάρτητη μονάδα με σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση. Η αρχική του δύναμη ήταν 670 άνδρες που ανήλθαν τελικά στους 1.000. Το «Εφεδρικό» εξοπλίστηκε με όπλα από την Τσεχοσλοβακία που φυλάσσονταν στο υπόγειο της Αρχιεπισκοπής. Ανέλαβε τη φρούρηση των πιθανών στόχων, τη φρούρηση του ίδιου του προέδρου (σε συνεργασία με την προεδρική φρουρά) και άλλων αξιωματούχων του κράτους, αλλά και την εκστρατεία για τη διάλυση της ΕΟΚΑ Β'. Πραγματικά το σώμα αυτό μπόρεσε, σε σύντομο σχετικά διάστημα, να ανακαλύψει κρησφύγετα και καταζητούμενους και να διαλύσει την ΕΟΚΑ Β'.

Το Εφεδρικό Σώμα διαλύθηκε κατά το πραξικόπημα του 1974, αν και πολλά μέλη του προσέφεραν κάθε δυνατή υπηρεσία κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής που ακολούθησε.

 

"Τα άλογα είναι στο στάβλο" (Το Εφεδρικό και η ΕΟΚΑ Β΄)

 

Η1.α Η επανεμφάνιση του Γρίβα

Από τον Αύγουστο του 1971 κυκλοφορούσαν φήμες για επαναδραστηριοποίηση του Γρίβα στο κυπριακό. Πράγματι, ο Γρίβας επανήλθε στην Κύπρο οργανώνοντας μια νέα ένοπλη οργάνωση την ΕΟΚΑ Β΄ με σκοπό να πραγματοποιήσει της Ένωση. Η οργάνωση αυτή ήταν ανοιχτά αντιμακαριακή και επιδόθηκε σε βίαιες και ένοπλες ενέργειες εναντίον της κυβέρνησης. Υποστήριξη βρήκε όχι μόνο από παλιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ αλλά και σε ενωτικούς Ελλαδίτες που ζούσαν στην Κύπρο, κυρίως σε στρατιωτικούς που διοικούσαν την ΕΛΔΥΚ και την Εθνοφρουρά. Σε αντίβαρο ο Μακάριος ίδρυσε το «Εφεδρικό Σώμα». Η χούντα του Παπαδόπουλου, μέσα από ανακοινώσεις της, καταδίκασε τις πρακτικές της ΕΟΚΑ Β΄ αλλά έκανε σαφές στον Μακάριο πως τις αποφάσεις για το Κυπριακό θα της έπαιρνε η Αθήνα (ακριβέστερα η Αθήνα θα είχε τον τελευταίο λόγο).

Ο Γρίβας πέθανε στις 27.1.74 στη Λεμεσό αλλά η ΕΟΚΑ Β΄ έπαψε εντελώς την ύπαρξη της το 1978.

 

ΕΟΚΑ Β΄ Πραξικόπημα – Εισβολή

 

ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΟΚΑ Β'

 

 

Η2. Η τελική λύση

Ο Μακάριος απέκτησε φήμη για τον τρόπο με τον οποίο κατάφερνε να εκμεταλλεύεται τις αντιθέσεις ανάμεσα στην Δύση και την ΕΣΣΔ, την Ελλάδα και την Τουρκία. Παρότι ξεκίνησε από φανατικός ενωτικός στην πορεία μετατοπίστηκε προς την θέση της ανεξαρτησίας ερχόμενος σε σύγκρουση ακόμη και με την ελληνική πλευρά όταν αυτή προσπαθούσε –για τους δικούς της, ΝΑΤΟϊκούς λόγους- να τον σπρώξει σε συμβιβαστικές λύσεις με τον τ/κ εθνικισμό. Η ελληνική κυρίαρχη τάξη, μέσω των πολιτικών της εκπροσώπων, πίεζε τον Μακάριο σε ένα δεύτερο συμβιβασμό μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου: την αποδοχή εκ μέρους του κάποιας παραλλαγής του σχεδίου Άτσεσον. Αν αυτή ήταν μια βολική λύση για το ελληνικό κατεστημένο, για την ε/κ κυρίαρχη τάξη και τον Μακάριο σήμαινε ότι θα έπρεπε να μοιραστούν το πολιτικό και οικονομικό μονοπώλιο που είχαν αποκτήσει μετά το 1960 με την τ/κ ελίτ υπό την εγγύηση της Τουρκίας. Η ανάληψη της εξουσίας από την χούντα του Παπαδόπουλου έκανε πιο πιεστική την Αθήνα απέναντι στον Μακάριο αλλά και τον Μακάριο πιο αποφασισμένο να διατηρήσει τα “κεκτημένα” της ε/κ πλευράς. Τον Σεπτέμβριο του 1968, σε συνομιλίες με την ελληνική κυβέρνηση, ο Μακάριος ήταν καθαρός:

«Ημείς, θέλομεν να αποφύγωμεν ό,τι είναι χωριστικόν. Πιθανώς συντομώτατα να φθάσωμεν εις συμφωνίαν ή εις αδιέξοδον. Πάντως από μια κακήν λύσιν προτιμώ την σημερινήν κατάστασιν, εφόσον βεβαίως θα διατηρηθεί η ειρήνη. Έχομεν ήδη μια καθαρώς ελληνική κυβέρνησιν εις την Νήσον. Οι Τούρκοι [τ/κ] δεν μετέχουν της κυβερνήσεως. Δια τούτο φρονώ, ότι δεν πρέπει να σπεύσωμεν»

Μέχρι το 1973 ο Μακάριος κατάφερνε να επιβιώνει ακροβατώντας. Η αλλαγή ηγεσίας στην χούντα των Αθηνών τον Νοέμβριο του 1973 ήταν ο καταλύτης των εξελίξεων. Ο αμερικανικός παράγοντας πίεζε για επίλυση του κυπριακού εντός της Συμμαχίας με εκατέρωθεν παραχωρήσεις (η κατάσταση στην Μ. Ανατολή γινόταν όλο και πιο επικίνδυνη για τα Δυτικά συμφέροντα), οι δυο κυπριακοί εθνικισμοί αρνούνταν να υποχωρήσουν από τις θέσεις τους, η Άγκυρα ήταν αποφασισμένη να μην κάνει πίσω όπως τις προηγούμενες φορές, η ΕΟΚΑ Β΄ γινόταν έρμαιο στα χέρια των Αθηνών εναντίον του Μακαρίου για να συνδράμει στην εξόντωση του. Ο Ιωαννίδης και οι συν αυτώ με τους πράκτορες τους στην Κύπρο (στην Εθνοφρουρά, στην ΕΛΔΥΚ και η ΕΟΚΑ Β΄) αποφάσισαν να δώσουν την τελική λύση: ένα πραξικόπημα που θα έφερνε στην Κυπριακή Προεδρία ένα πιστό στην Αθήνα άτομο μέσω του οποίου θα μπορούσε να επέλθει μια συμφωνία με την Τουρκία στη βάση του σχεδίου Άτσεσον.

Η τελευταία κίνηση του Μακάριου ήταν να ζητήσει την αποχώρηση των ελλαδιτών αξιωματικών από την Εθνοφρουρά και την στελέχωση της με αξιωματικούς της επιλογής της κυπριακής κυβέρνησης. Η χούντα του Ιωαννίδη, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις (διότι ο Ιωαννίδης δεν μίλησε ποτέ), νομίζοντας πως είχε την κάλυψη των ΗΠΑ για μια περιορισμένη τουρκική επέμβαση, απάντησε με το πραξικόπημα της Εθνοφρουράς και η Τουρκία με την δική της εισβολή. Τον εξαπάτησαν οι σύμμαχοι του; Άλλαξαν τα δεδομένα της συμφωνίας που φαίνεται πως είχε γίνει; Υπήρξε δάκτυλος που τον έσπρωξε στο πραξικόπημα για να έρθει ο Καραμανλής (όπως λένε κάποιοι υποστηρικτές του Ιωαννίδη); Το θέμα είναι πως η στρατιωτική οργάνωση της χούντας αποδείχτηκε ένα τεράστιο φιάσκο που την οδήγησε σε ελάχιστο χρόνο στην κατάρρευση όντας ταυτοχρόνως απομονωμένη από τον ελληνικό λαό μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου που είχαν προηγηθεί οκτώ μήνες νωρίτερα. Και φυσικά μετά την τουρκική εισβολή και η διχοτόμηση. Ίσως μόνο ο «άνθρωπος στον οποίο έχει εμπιστοσύνη ο Δημήτρης Ιωαννίδης» τον οποίο επικαλείται ο Παπαχελάς να ξέρει την αλήθεια…

 

«Ένας άνθρωπος που ξέρω, ένας άνθρωπος στον οποίο έχει εμπιστοσύνη ο Δημήτρης Ιωαννίδης, του μίλησε μια μέρα στο κελί στον Κορυδαλλό όπου βρίσκεται. Ο Ιωαννίδης του είπε ότι αν οι Έλληνες ήξεραν τι πραγματικά γνώριζε εκείνος, εάν ήξεραν τι πραγματικά συνέβη, θα γινόντουσαν κομμουνιστές, θα ήθελαν η Ελλάδα να φύγει από το Δυτικό στρατόπεδο» (14:33-15:14)

Ο Δημήτριος Ιωαννίδης και το παρασκήνιο της μεταπολίτευσης

 

Η ηγεσία της ΕΟΚΑ Β στην Κύπρο γνώριζε για το πραξικόπημα τις 15ης Ιουλίου 1974

Οι σφαγές αμάχων από την ΕΟΚΑ Β

 

Η δράση των μυστικών υπηρεσιών στην Κύπρο

 

1960 – 1974: Αποκαλύψεις από τον Διονύση Μαλά

 

Σωτήρης Ριζάς: Το Κυπριακό, από την κρίση ως την τραγωδία (1963-1974)

 

Κύπρος 1974: Δημήτρης Καρακώστας (Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ του Ιωαννίδη) για το πραξικόπημα και την Τουρκική εισβολή

 

ΑΝΑΛΥΣΗ του πραξικοπήματος και της Τουρκικής εισβολής!

 

1960 - 1974 Η Χούντα και η Άγκυρα διαμοίρασαν την Κύπρο

 

1974 - 50 Χρόνια, 50 Ερωτήματα - Α' Μέρος

 

1974 - 50 Χρόνια, 50 Ερωτήματα - Β' Μέρος

 

Η Κύπρος και η επιστράτευση της σαγιονάρας

 

Από την ΕΟΚΑ Β στο σήμερα. Δρ. Γιάννος Χαραλαμπίδης

Υστερόγραφο: προφανώς όσα γράφονται δεν διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια για τα γεγονότα και την ερμηνεία τους. Προσπαθούν όμως να φωτίσουν την πορεία προς το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή αναδεικνύοντας και πτυχές που η μία ή η άλλη πλευρά προσπαθούν να συγκαλύψουν ή να καλλωπίσουν. Σε αυτά τα πλαίσια παρουσιάζεται και μια σειρά από βίντεο με απόψεις της μιας ή της άλλης πλευράς. Σίγουρα πολλά από όσα έγιναν στα παρασκήνια δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστά και πρέπει να περιμένουμε χρόνια για να προκύψει μια ολοκληρωμένη εικόνα της σκληρής Ιστορίας της νεότερης Κύπρου…