Η συμφωνία για τη μεσοπρόθεσμη ρύθμιση του χρέους

Το Eurogroup του περασμένου Ιουνίου έκλεισε ουσιαστικά την συζήτηση για την μεσοπρόθεσμη πορεία του ελληνικού δημόσιου χρέους ενάμιση έτος μετά από την έναρξη εφαρμογής των βραχυπρόθεσμων μέτρων που είχαν εγκριθεί το 2016. Από τα αποτελέσματα του Eurogroup επιβεβαιώθηκε αφενός η κατίσχυση των δανειστών αφού αποκλείστηκε η οποιαδήποτε συζήτηση άμεσου “κουρέματος” του χρέους και αφετέρου το σχέδιο που είχαν προτείνει από την αρχή της κρίσης το οποίο με δυο λέξεις είναι «εμείς το χρέος, εσείς τους τόκους». Έτσι, ενώ διατηρούν το χρέος στο ύψος του από τη μια μεριά, από την άλλη, με την συμφωνία που επέβαλαν δίνουν τα περιθώρια στις ελληνικές κυβερνήσεις να μπορούν να εξοφλούν τους τόκους κρατώντας υψηλά πλεονάσματα για μια σειρά πολλών ετών (3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και 2,2% για τη συνέχεια). Για να επιτευχθούν βεβαίως αυτά απαιτείται όχι μόνο συνεχής και ασφυκτική μεταμνημονιακή επιτήρηση (που θεωρείται δεδομένη) αλλά και αρκετή τύχη αφού σε μια πιθανή νέα ύφεση όλες οι παραδοχές θα ακυρωθούν και τα σχέδια θα πρέπει να ξαναγίνουν από την αρχή.    

Η συμφωνία αυτή συνοδεύεται με μια σειρά από (με ή χωρίς εισαγωγικά) ψιλο-μεταρρυθμίσεις:

- στελέχωση της ΑΑΔΕ,

- μη δημιουργία νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών,

- ολοκλήρωση του ενιαίου ΕΦΚΑ,

- δημιουργία 240 κέντρων πρωτοβάθμιας υγείας,

- εφαρμογή του νέου συστήματος πιστοποίησης αναπηρίας,

- εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων για τα κόκκινα δάνεια,

- χαλάρωση των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων,

- αύξηση του κατώτατου μισθού (με προϋπόθεση να μην θιχτεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων),

- ταχύτερη αδειοδότηση επιχειρήσεων,

- ολοκλήρωση του κτηματολογίου,

- ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων στον ενεργειακό τομέα (με πρώτη και καλύτερη την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ),

- ολοκλήρωση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων,

- για τη Δημόσια Διοίκηση προβλέπεται α) η επιλογή και τοποθέτηση στελεχών και προϊσταμένων, β) η εφαρμογή του προγράμματος κινητικότητας και γ) η “αξιολόγηση” των διοικητικών ΔΥ (εξαιρούνται της “αξιολόγησης” οι ένστολοι, οι γιατροί, οι δικαστές και γενικώς τα ειδικά μισθολόγια).

Πριν δούμε τα βασικά σημεία της συμφωνίας ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στις αποπληρωμές του χρέους των 343,74 δισ. ανά έτος και ανά δανειστή όπως αυτό περιγραφόταν από τον ΟΔΔΗΧ στις 31.3.2018. Προφανώς μετά τα μέτρα που ελήφθησαν η νέα εικόνα θα είναι διαφορετική και η σύγκριση απαραίτητη για να φανεί η νέα διάρθρωση του δανειακού βάρους. 

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

1. Επιμηκύνεται κατά δέκα έτη ο χρόνος αποπληρωμής δανείων του EFSF ύψους 96,6 δισ. από το δεύτερο μνημόνιο (την δεύτερη «δανειακή σύμβαση») με ταυτόχρονη πρόβλεψη περιόδου χάριτος πληρωμής τόκων επίσης κατά δέκα έτη. Έτσι η αποπληρωμή αυτών των δανείων του EFSF θα ξεκινήσει το 2033 και όχι το 2023 όπως μέχρι τώρα προβλεπόταν. Σημειωτέον ότι τα παραπάνω δάνεια του EFSF αντιστοιχούν στο ~70% των δανείων που έχει παράσχει ο EFSF ή στο ~30% του συνόλου του δημοσίου χρέους.

Αυτή η ρύθμιση θα έχει ως αποτέλεσμα να μην πληρώνονται ούτε τόκοι ούτε τοκοχρεολύσια γι’ αυτά τα 96,6 δισ. μέχρι και το 2032.

2. Εκταμιεύονται άλλα 15 δισ. από το δάνειο του τρίτου –του “αριστερού”- μνημονίου (έτσι, από το δάνειο των 86 δισ. που προέβλεπε αρχικά το τρίτο μνημόνιο, θα έχουν εκταμιευθεί συνολικά ~62 δισ. –τα υπόλοιπα ~24 δισ., τουλάχιστον προς το παρόν, δεν θα εκταμιευθούν). Από αυτά 15 δισ., τα 5,5 δισ. πηγαίνουν για πληρωμή δόσεων δανείων που λήγουν και τα 9,6 δισ. θα κατευθυνθούν στο περίφημο «μαξιλάρι» (cash buffer) το οποίο μαζί με όσα έχει μαζέψει (ή θα μαζέψει στο προσεχές μέλλον) η κυβέρνηση (κυρίως από έκδοση ομολόγων) φτάνει πλέον τα 24,1 δισ. Τα χρήματα αυτά (τα 24,1 δισ.) καλύπτουν τις αποπληρωμές των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας για τους επόμενους 22 μήνες και θα χρησιμοποιούνται κάθε φορά που η χώρα θα δυσκολεύεται να δανειστεί από τις αγορές.

Από τα 15 δισ. θα εξοφληθούν και 3,3 δισ. από τα δάνεια που έχει δώσει με (υψηλό) επιτόκιο 3,8% το ΔΝΤ το οποίο παραμένει στο “πρόγραμμα” χωρίς να βάλει ούτε σεντ.

3α. Από τον Δεκέμβριο του 2018 μέχρι και τον Ιούνιο του 2022 θα επιστρέφονται  στην Ελλάδα τα κέρδη των Κεντρικών Τραπεζών των χωρών της Ευρωζώνης (ANFA) και της ΕΚΤ (SMP) από τα ελληνικά ομόλογα που κατέχουν. Τα κέρδη αυτά αναμένονται συνολικά στα 4,8 δισ. (περίπου 1,2 δισ. τον χρόνο), θα εγγράφονται στα έσοδα του προϋπολογισμού και στη συνέχεια θα πηγαίνουν στην αποπληρωμή του χρέους.

Οι επιστροφές των κερδών αυτών θα γίνουν σταδιακά σε οκτώ δόσεις μια κάθε Ιούνιο και μια κάθε Δεκέμβριο ξεκινώντας από τον Δεκέμβριο του 2018.

3β. Καταργείται το “πέναλτυ” το οποίο προβλεπόταν να επιβληθεί σε δάνεια του ESM για το δάνειο επαναγοράς ομολόγων του 2012 (δεύτερο μνημόνιο). Το πέναλτυ αυτό (“step up”) ανερχόταν σε ποσοστό 2% από 1.1.2017. Δεν μηδενίζεται το επιτόκιο δανεισμού, απλώς δεν επιβάλλεται επιπλέον επιτόκιο. Το όφελος που θα προκύψει ανέρχεται σε 2,5 δισ.

Τα οφέλη από τις επιστροφές κερδών των Κεντρικών Τραπεζών καθώς και από την άρση του step up θα πραγματοποιούνται, μόνο εφόσον «τηρούνται τα συμφωνημένα», δλδ μόνο εφόσον η Ελλάδα εφαρμόζει τις μεταμνημονιακές δεσμεύσεις της. Ο σχετικός έλεγχος από τους δανειστές θα γίνεται κάθε τρίμηνο.

4. Σε αντάλλαγμα, πέραν των άλλων υποχρεώσεων της, η Ελλάδα αναλαμβάνει την βασική υποχρέωση να δημιουργεί πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% έως το 2022 και 2,2% έως το 2060 ώστε να αποπληρώνονται κατ’ αρχάς και οπωσδήποτε οι τόκοι (ίσως και μέρος τους χρέους).

Μετά την συμφωνία αυτή οι εμπλεκόμενοι θεωρούν ότι μεσοπρόθεσμα το χρέος γίνεται «βιώσιμο» (δλδ η Ελλάδα θα μπορεί να πληρώνει τους τόκους και να δανείζεται από τις αγορές) αλλά η βιωσιμότητα του θα επανεξεταστεί το 2032 (όταν θα αρχίσει η αποπληρωμή των «παγωμένων» μέχρι τότε 96,6 δις €).

Επιπλέον,

α) Αν για κάποιο λόγο οι δημοσιονομικοί στόχοι δεν πιάνονται, ή το ελληνικό δημόσιο παρουσιάσει επιπλέον ταμειακές ανάγκες, τότε η λύση θα είναι η εκποίηση της περιουσίας του που μπήκε ενέχυρο στο ΤΧΣ βάσει του μεσοπρόθεσμου ενώ η μείωση των συντάξεων και του αφορολόγητου παραμένουν στις υποχρεώσεις της χώρας.

β) Εκ των πραγμάτων η Ελλάδα μένει εκτός του προγράμματος ρευστότητας (QE) της ΕΚΤ -που έτσι κι αλλιώς οσονούπω ολοκληρώνεται και τελειώνει- αλλά και από το waiver. (βλ. εδώ).

γ) Η σύνδεση της αποπληρωμής των δανείων με το ρυθμό ανάπτυξης (το “γαλλικό κλειδί” όπως είχε αποκληθεί) παραπέμπεται ουσιαστικά στις καλένδες αφού θα ενταχθεί στα μακροπρόθεσμα μέτρα και μόνο αν χρειαστεί στο μέλλον (κάτι που θα κρίνουν οι ευρωπαίοι από τους δανειστές).

δ) Στα θετικά της συμφωνίας το οικονομικό όφελος που θα προκύψει από τις ρυθμίσεις 1, 3α και 3β. Οι Γερμανοί το υπολογίζουν μέχρι και 34 δισ. (βλ. εδώ).   

Η Έκθεση του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους

Επικαιροποίηση της τεχνικής εικόνας του ΧΑΑ

Χωρίς να έχει αλλάξει η βασική μου άποψη για την τεχνική εικόνα του ΧΑΑ να συμπληρώσω με το διάγραμμα του FTSE μια ημέρα πριν τη λήξη των μνημονίων. Δυστυχώς για τους λονγκ η εικόνα επιδεινώνεται δραματικά: διάσπαση της γραμμής στήριξης του πλαγιοκαθοδικού καναλιού, διάσπαση προς τα κάτω της κάτω γραμμής Bollinger, διάσπαση των (εβδομαδιαίων) Ichimoku clouds. Και εμφανής αδυναμία του δείκτη να επιστρέψει στο κανάλι και να "συμμαζέψει" την πτώση των τελευταίων ημερών.

  

Πληρωμές του ελληνικού χρέους μετά την συμφωνία του Ιουνίου 2018

Σχετικά:

1. Η Γερμανία επιμένει και…επιβάλλει τις απόψεις της στο ελληνικό χρέος

2. Πότε θα αποπληρωθεί το ΔΝΤ

3. Το αποκορύφωμα της τραγωδίας

4. Eurogroup 21/6/2018: Ενισχυμένη Επιτήρηση

5. Η "ακτινογραφία" της συμφωνίας για το ελληνικό χρέος – η γραβάτα  και η θηλιά

6. Είναι η απόφαση για το χρέος, καταστροφή ή σωτηρία για την Ελλάδα;

7. Το ντενεκεδάκι και το ακέφαλο κοτόπουλο

8. Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος μνημονίου
9. Η διαμόρφωση τού κόστους του δημόσιου χρέους

Τα «κλεμμένα»

«Ο Έπαφος παντρεύτηκε την κόρη του Νείλου Μέμφιδα και γέννησαν τη Λιβύη. Η Λιβύη ενώθηκε με το Θεό Ποσειδώνα και έκανε διδύμους γιους, τον Αγήνορα και το Βήλο. Ο Αγήνορας πήγε στη Φοινίκη, ενώ ο Βήλος έμεινε στην Αίγυπτο και με την Αγχινόη έκανε κι εκείνος δυο διδύμους γιούς, το Δαναό και τον Αίγυπτο. Ο Αίγυπτος έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου, ενώ ο Δαναός βασίλευσε στη Λιβύη. Τα δύο αδέλφια από το γάμο τους με πολλές γυναίκες απέκτησαν πολλά παιδιά. Πενήντα γιους ο Αίγυπτος, πενήντα κόρες ο Δαναός.

Μετά το θάνατο του πατέρα τους τα αδέλφια ήρθαν σε ρήξη για τα όρια των κρατών τους και την πατρική κληρονομιά. Ο Αίγυπτος πρότεινε στο Δαναό να συμφιλιωθούν και να παντρευτούν οι πενήντα γιοι του τις πενήντα κόρες του. Ο Δαναός απέρριπτε κατηγορηματικά την πρόταση του αδελφού του, γιατί θεωρούσε τους γάμους μεταξύ συγγενών ανόσια πράξη και γιατί είχε πάρει χρησμό από έναν Αιγύπτιο μάντη, που έλεγε ότι θα τον σκότωνε ένας γιος του αδελφού του. Για να απαλλαγεί από την ασφυκτική επιμονή του αδελφού του και να γλιτώσει από την εκπλήρωση του θανατηφόρου χρησμού, ο Δαναός αποφάσισε να εγκαταλείψει το βασίλειό του και να ζητήσει καταφύγιο στην προγονική του κοιτίδα, το Άργος [απ’ όπου καταγόταν η πρόγονός τους Ιώ].

[…]

Η εγκατάσταση του Δαναού και των θυγατέρων του στο Άργος συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του εγχώριου πολιτισμού. Θέσπισαν τελειότερους νόμους για θέματα του κοινωνικού και θρησκευτικού βίου. Έμαθαν στους ντόπιους τη ναυπήγηση νέου τύπου πλοίων, που μπορούσαν να κάνουν μακρινά ταξίδια. Διδάξαν τα γράμματα και την καλλιέργεια των αγρών. Άνοιξαν πηγάδια και με αρδευτικά έργα ξαναζωντάνεψαν την αργείτικη γη. Αύξησαν το φυτικό πλούτο με την καλλιέργεια νέων άγνωστων φυτών, που μετέφεραν από την προηγούμενη πατρίδα τους και η διψασμένη αργολική πεδιάδα πλουτίσθηκε, ώστε να ονομασθεί από τον Όμηρο για τη γονιμότητά της “μαστάρι της γης” (ούθαρ αρούρης).

Ο Δαναός έγινε μάλιστα τόσο ισχυρός ηγεμόνας στο Άργος, που όρισε με νόμο οι Αργείοι στο εξής από Πελασγοί να λέγονται Δαναοί. Αργότερα όλοι οι Πελασγοί της Ελλάδας ονομάστηκαν Δαναοί, γι’ αυτό και στα Ομηρικά έπη η ονομασία αυτή συμπεριλαμβάνει το σύνολο των Ελλήνων της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.

[…]

Όμως ενώ ο Δαναός ζούσε ευτυχής με τις κόρες του και τους υπηκόους του, κατέπλευσε στο Άργος ο Αίγυπτος με τους πενήντα γιους του και αξίωσε να πραγματοποιηθούν με τη βία οι γάμοι των γιων του με τις κόρες του αδελφού του. Ο Δαναός αρνήθηκε και πάλι και οι γιοι του Αίγυπτου πολιόρκησαν το Άργος. Ο Δαναός με τις κόρες του κλείστηκαν στην ακρόπολη του Άργους, αλλά στην πόλη δεν υπήρχαν πήγες και δεν είχαν νερό. Όταν ο Δαναός κατάλαβε ότι η δίψα θα τον κάνει γρήγορα να παραδοθεί, προσποιήθηκε ότι δέχεται να κάνει αυτό που του ζητούσαν οι γιοι του Αιγύπτου, εάν αυτοί θα έλυναν την πολιορκία. Έτσι λύθηκε η πολιορκία και κανονίστηκε να γίνει ομαδικός γάμος.

[…]

Επειδή όμως ο Δαναός φοβόταν ακόμη το χρησμό, που έλεγε ότι θα τον σκοτώσει ένας γιος του αδελφού του, πριν από την πρώτη νύχτα του γάμου μάζεψε τις κόρες του, τους μοίρασε μυτερές βελόνες, που τις έκρυψαν μέσα στα μαλλιά τους, και τις πρόσταξε να σκοτώσει καθεμιά τον άντρα της στον ύπνο του την πρώτη νύχτα του γάμου, όταν θα έχει αποκοιμηθεί, απειλώντας με θάνατο όποια δειλιάσει και παρακούσει την εντολή του. Οι Δαναΐδες υπάκουσαν στην πατρική προσταγή και τα μεσάνυχτα, μετά το γαμήλιο γλέντι, καθεμιά κάρφωσε τον εξάδελφο και σύζυγό της στην καρδιά.

[…]

Όταν πέθανε ο Δαναός, οι Αργείοι, για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στον ευεργέτη τους, τον ενταφίασαν στο κέντρο της αγοράς και κόσμησαν τον τάφο του με ένα λαμπρό μνημείο, ενώ στους Δελφούς έστησαν ανδριάντα του μαζί με της Υπερμνήστρας με την επιγραφή: “Οι ανδριάντες αυτοί εικονίζουν ήρωες˙ τον ισχυρότερο βασιλιά του Άργους Δαναό και την Υπερμνήστρα, η οποία μόνη από τις αδελφές της είχε τα χέρια αμόλυντα”.

Τις κόρες όμως του Δαναού, τις Δαναΐδες, μολονότι η Αθηνά και ο Έρμης με την άδεια του Δία τις εξάγνισαν, οι Κριτές των Νεκρών τις καταδίκασαν μετά το θάνατό τους και την κάθοδό τους στον Άδη να μεταφέρουν και να ρίχνουν αιώνια νερό σε ένα πιθάρι τρύπιο σαν κόσκινο (“τετρημένον πίθον”), για να τιμωρηθούν για τη δολοφονία των συζύγων τους την πρώτη νύχτα του γάμου [Κατεκρίθησαν γὰρ αἱ Δαναοῦ θυγατέρες, ὡς ὁ μῦθος φησι, ἐν ᾅδου ὑδροφορεῖν εἰς τετρημένον πίθον, ἀνθ’ ὧν τοὺς Αἰγύπτου παῖδας ὁμολέκτρους ὄντας διεχρήσαντο, ὡς εν δίκῃ -Lukianos: Deorum dialogi]».

Ο μύθος των Δαναΐδων