Το κρίσιμο Eurogroup για την αντιμετώπιση των
προβλημάτων που θα αφήσει πίσω του ο κορονοϊός στο σώμα της ευρωπαϊκής οικονομίας
ολοκληρώθηκε στις 9 Απριλίου. Ας δούμε πως είδαν τις αποφάσεις και τι προβλέπουν
για τις επιπτώσεις στη ζωή μας Έλληνες οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι.
To Eurogroup τελείωσε - Τώρα
ξεκινά το Μνημόνιο
Το Eurogroup που θα δοκίμαζε
υποτίθεται τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης τελείωσε με την καθολική αποδοχή των
γερμανικών θέσεων. Όμως το πρόβλημα που ήρθε υποτίθεται να λύσει, αυτό της
χρηματοδότησης της κρίσης, όχι μόνο παραμένει αλλά οξύνεται. Συγκεκριμένα, το Eurogroup αποφάσισε ότι ο «λογαριασμός
στήριξης για την αντιμετώπιση της κρίσης» δεν θα υπερβεί το 2% του ΑΕΠ των
χωρών μελών της Ένωσης. Αυτό δήλωσε την Πέμπτη (9/4) ο πρόεδρος του Eurogroup κ. Μάριο Σεντένο, για να
προσθέσει ότι τo ποσό είναι «περίπου
240 δις ευρώ». Δεν είναι νομίζω τυχαίο ότι το αποθεματικό του ευρωπαϊκού
μηχανισμού σταθερότητας, SSM*, είναι επίσης
240 δισ. ευρώ περίπου. Για να μην κρυβόμαστε λοιπόν πίσω από δάχτυλό μας, το Eurogroup απλά επιβεβαίωσε τη γερμανική θέση για την
αντιμετώπιση της κρίσης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο όπως διατυπώθηκε σε όλες τις
συναντήσεις σε επίπεδο ΕΕ από την έναρξη της πανδημίας. Η συνδρομή της ΕΕ θα
είναι δάνεια του SSM μέχρι του ποσού
του 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας. Όμως τα δάνεια αυτά δεν είναι άνευ όρων. Όπως τόνισε
ο Ολλανδός υπουργός οικονομικών σε μήνυμα στο twitter μόνο τα ποσά που αφορούν την άμεση αντιμετώπιση της
πανδημίας δεν θα συνοδεύονται από όρους σχετικούς με τους προϋπολογισμούς των
χωρών. Αντίθετα, όπως διευκρίνισε η ίδια πηγή, τα ποσά που αφορούν μισθούς και
επιδόματα εργαζομένων, όπως αυτά που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα SURE παραδείγματος χάριν, θα συνοδεύονται από
όρους. Κοντολογίς, κάθε χώρα θα κάνει την αίτησή της, η επιτροπή θα αξιολογεί
τις κατηγορίες των δαπανών, θα προσδιορίζει τα μέτρα και στη συνέχεια θα
επιβλέπει την εφαρμογή ώστε να εγκρίνει τις εκταμιεύσεις. Δηλαδή ένα μίνι
μνημόνιο.
Για να μη φανεί βέβαια ότι ο τελευταίος
μήνας των υποτιθέμενων αντιπαραθέσεων μεταξύ των χωρών μελών πέρασε εις μάτην,
η Commission είχε φροντίσει
να προσθέσει ένα πρόγραμμα επενδύσεων υπό την αιγίδα Ευρωπαϊκής Τράπεζας
Επενδύσεων. Δυστυχώς το πρόγραμμα είναι αέρας κοπανιστός. Παρόλο που το ύψος
του ανέρχεται σε 250 δισ. ευρώ, δεν αφορά χρήματα αλλά εγγυήσεις 25 δισ. ευρώ που
πρόκειται να «μοχλευτούν» 10 φορές ώστε να φτάσουν το επιθυμητό ποσό. Για να
μην κουραζόμαστε με όρους και μηχανισμούς είναι ένα πρόγραμμα στη φιλοσοφία του
πακέτου Γιουνκέρ των 600 δισ. ευρώ, υποτίθεται, από τα οποία ούτε ένα ευρώ δεν
κατάληξε στην Ελλάδα. Αντίθετα, τα όποια ποσά αντλήθηκαν χρηματοδότησαν τη
γερμανική βιομηχανία.
Έτσι φτάνουμε στην ουσία του πλαισίου που
συμφωνήθηκε και που συνόψισε εξαιρετικά ο λαλίστατος Ολλανδός υπουργός
οικονομικών, ο κ. Βόκπε Χούκστρα, που μνημονεύσαμε παραπάνω. Έγραψε στα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης: «Η εντύπωσή μου από τη συμφωνία του Eurogroup: Πολιτικά είναι
ενθαρρυντικό να έχουμε ένα συμβιβασμό. Στη πράξη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
θα συνεχίσει να κάνει τη “βαριά δουλειά” και ΝΑΙ το[δημόσιο] χρέος παραμένει
εθνικό». Με άλλα λόγια, το μόνο μέτρο που αφορά τη χρηματοδότηση της κρίσης και
έχει κάποιο πρακτικό αντίκρισμα είναι οι αποφάσεις της ΕΚΤ για την αποδοχή και
προεξόφληση ομολόγων.
Όμως αυτή η πολιτική έχει δύο σημαντικές αδυναμίες:
1)αφορά αποκλειστικά τη σταθεροποίηση των χρηματαγορών συντηρώντας τη
χρηματιστηριακή φούσκα και τα αρνητικά επιτόκια για τους βορειο-ευρωπαίους,
2)ακόμη και η χρηματοπιστωτική σταθεροποίηση δεν ισχύει για όλους.
Αναφορικά με το (1), δεν νομίζω να υπάρχει
κάποιος που να μην έχει καταλάβει μετά από 10 χρόνια κρίσης και παρά τα
τρισεκατομμύρια που έχουν διοχετεύσει οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως ότι η
νομισματική πολιτική έχει αποδειχτεί αναποτελεσματική στην αντιμετώπισή της.
Αυτό που παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον
είναι το (2) αφού επιχειρείται από την κυβέρνηση να συνδυαστεί και με τη
χρηματοδότηση της ελληνικής κρίσης. Όμως και εδώ ο κ. Σταϊκούρας και η ελληνική
αστική τάξη ατύχησαν. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν προεξοφλήσει ήδη τα όποια
ομόλογα διέθεταν και η απόφαση της ΕΚΤ δεν προβλέπει την καταβολή επιπλέον
ποσού λόγω περιορισμού των ενεχύρων. Τα ομόλογα του PSI (7,5 δισ. περίπου) είναι προεξοφλημένα στο
60% και έτσι θα συνεχίσουν. Τα όποια πιθανά οφέλη στη ρευστότητά των τραπεζών,
λοιπόν, θα προέλθουν από ομόλογα που θα κυκλοφορήσουν στο μέλλον. Ορισμένοι
αιθεροβάμονες φιλελεύθεροι έσπευσαν να δηλώσουν ότι τα τιτλοποιημένα ομόλογα
που θα εκδοθούν για τα κόκκινα δάνεια και θα καλύπτονται από την εγγυήσεις του
δημοσίου θα μπορέσουν να προεξοφληθούν από την ΕΚΤ. Ακόμη και αν συμβεί αυτό
όμως, που πολύ αμφιβάλλω, τη ρευστότητα θα την καρπωθούν τα κάθε λογής
«κοράκια» και όχι η ελληνική οικονομία.
Το συμπέρασμα για την ελληνική κοινωνία από
το Eurogroup είναι οδυνηρό. Τα λεφτά
τελειώνουν και η όποια ενίσχυση εναπόκειται στα 3.6 δισ. (2% x 180 δις) που
αναλογούν στην Ελλάδα από τον SSM τα οποία και δε
επαρκούν και συνοδεύονται από μνημόνιο. Οι δανειστές ξεκαθάρισαν ήδη τις
διαθέσεις τους, σχετικά με το ύφος και το κλίμα των διαπραγματεύσεων,
αρνούμενοι να παρατείνουν την αναστολή πλειστηριασμών για την πρώτη κατοικία.
Σε αυτές τις συνθήκες οι πολιτικές εξελίξεις το αμέσως επόμενο διάστημα είναι
αναπόφευκτες.
*ο SSM είναι κάτι σαν το Αμερικανικό FDIC για τις καταθέσεις και γι' αυτό αυτός έχει το αποθεματικό των 250 δισ.
Ν. Στραβελάκης,
εφημ. Το Παρόν, 12.4.2020
Μετά την αποτυχία του
Γιούρογκρουπ
Η συμφωνία του Γιούρογκρουπ της 9ης Απριλίου
δεν ήταν συμβιβασμός αλλά νίκη της σκληρής πλευράς της ΟΝΕ. Αμέσως μετά την
ανακοίνωση έκανε την εμφάνισή της στα ΜΜΕ η γνωστή –και ανεξάντλητη –φιλολογία
περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η ελληνική κυβέρνηση όμως ξέρει πολύ καλά ότι η
πλευρά των «9», που με τόσο θόρυβο απαίτησε ευρωομόλογα και κοινό Ταμείο
Ανάκαμψης, δεν πέτυχε ουσιαστικά τίποτε.
Το Γιούρογκρουπ δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει
«ευρωπαϊκή» αντιμετώπιση της κρίσης. Το κάθε κράτος-μέλος θα λύσει μόνο του τα
προβλήματα που δημιουργεί ο κορωνοϊός. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος της
αντιμετώπισης θα πέσει αρχικά στους κρατικούς μηχανισμούς που έχουν τη
δυνατότητα άμεσης παρέμβασης. Σημαίνει όμως ότι και η κάθε κοινωνία, με τους
δικούς της τρόπους συσπείρωσης και δράσης, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην
ανάκαμψη και την ανάταξη που θα ακολουθήσει.
Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει απόλυτη
υποχρέωση να καθορίσει την πορεία της χώρας σε αυτή τη βάση το επόμενο
διάστημα. Τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι τώρα είναι παντελώς ανεπαρκή και δεν
πρόκειται κανένας «εταίρος» να της λύσει το πρόβλημα. Η ώρα των αποφάσεων
έφτασε και θα έχει ακέραιη την ευθύνη απέναντι στο οικονομικό τσουνάμι που ήδη
ορθώνεται.
Η ευρωζωνική
μιζέρια
1. Δημιουργία νέου ταμείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας
Επενδύσεων με κεφάλαια 25 δισ., τα οποία μέσω μόχλευσης, δηλαδή περαιτέρω
δανεισμού της Τράπεζας στις αγορές, θα γίνουν 200 δισ. για δάνεια προς
μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
2. Χρήση της προληπτικής γραμμής πίστωσης του ΕΜΣ, όπου
τα κράτη-μέλη θα μπορούν δανειστούν μέχρι 2% του ΑΕΠ τους ως το «τέλος της
κρίσης», το οποίο δεν προσδιορίζεται. Αυτό που σαφώς προσδιορίζεται είναι ότι
τα κονδύλια θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο για τις άμεσες και έμμεσες
υγειονομικές ανάγκες του κορωνοϊού και όχι για την ευρύτερη στήριξη της
απασχόλησης, της παραγωγής, των υπηρεσιών, κ.λπ. Τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα
στο πλαίσιο των «προβλέψεων της Συνθήκης του ΕΜΣ», δηλαδή είναι πιθανό να
υπάρξει κάποιας μορφής «αιρεσιμότητα», ή κοινώς μνημόνιο. Πόσο ελαφριά ή βαριά
θα είναι η «αιρεσιμότητα» θα το μάθουμε σε δύο εβδομάδες.
3. Θεσμοθέτηση κονδυλίου 100 δισ. υπό την διαχείριση της
Κομισιόν για την παροχή δανείων στα κράτη-μέλη με στόχο την προστασία της
απασχόλησης, χωρίς όμως να δημιουργείται προηγούμενο για μελλοντικό κοινοτικό
ταμείο ανεργίας.
Σε απλά ελληνικά, μια νομισματική ένωση
της οποίας η οικονομία έχει μέγεθος 12 τρισ. αποφάσισε να διαθέσει συλλογικά και
άμεσα μόλις 125 δις πραγματικού χρήματος, δηλαδή περίπου 1% του ΑΕΠ της. Η
γαλαντόμος αυτή ένωση θα διευκολύνει επίσης έναν περιορισμένο δανεισμό των
κρατών-μελών από τον ΕΜΣ για αυστηρά υγειονομικούς σκοπούς, πιθανόν με κάποιους
μνημονιακούς όρους.
Για την Ελλάδα ο δανεισμός από τον ΕΜΣ
μπορεί να ανέλθει στο θυελλώδες ποσό των 3,6 δισ., ή ίσως λίγο περισσότερο. Θα
πρέπει να έχει χαθεί το μέτρο στο Υπουργείο Οικονομικών για να δανειστεί η χώρα
μας αυτά τα χρήματα, δεδομένου μάλιστα ότι ήδη έχει ένα τεράστιο «μαξιλάρι».
Αν υπολογίσουμε τώρα ότι το 2% θα
ισχύσει για όλο το ΑΕΠ της Ευρωζώνης και βάλουμε και τα υπόλοιπα χρήματα και τη
μόχλευση, τότε το συνολικό ποσό θα φτάσει τα περιβόητα 540 δισ., ή περίπου 4,5%
του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Δεν πρόκειται όμως ούτε η Γερμανία, ούτε η Γαλλία, να
δανειστούν από τον ΕΜΣ και αυτές οι δύο χώρες μαζί έχουν το 50% του ΑΕΠ της
Ευρωζώνης. Το 2% θα ισχύσει ίσως για την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και
άλλες χώρες με δυσκολίες δανεισμού. Δηλαδή το συνολικό ποσό που πιθανώς να
διαθέσει ο ΕΜΣ, αν τα κράτη-μέλη είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους όρους του,
θα είναι πολύ μικρότερο. Με δυο λόγια, το πακέτο του Γιούρογκρουπ όχι μόνο δεν
προορίζεται για την στήριξη της οικονομίας συνολικά, αλλά δεν θα πλησιάζει καν
τα 540 δισ.
Η σύγκριση με τις εθνικές δαπάνες
Το μέγεθος αυτής της μικρόψυχης
τσιγκουνιάς μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνο αν συγκριθεί με τα δημοσιονομικά
μέτρα που έχουν ήδη αποφασιστεί από τα έθνη-κράτη μια σειράς χωρών,
συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ευρωζώνης. Εξαιρετικά διαφωτιστικά είναι τα
στοιχεία του καθ’ όλα συστημικού Ιδρύματος Μπρίγκελ στις Βρυξέλλες.
Ο πίνακας βασίζεται στη σημαντική
διάκριση ανάμεσα σε:
ι) μέτρα άμεσης δημοσιονομικής τόνωσης,
όπως η πληρωμή μισθών και επιδομάτων
ιι) αναβολές πληρωμών φόρων και
κοινωνικής ασφάλισης
ιιι) παροχή ρευστότητας μέσω κρατικών
εγγυήσεων για εξαγωγές, κ.λπ.
Τα μέτρα άμεσης τόνωσης έχουν σαφώς
μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα για την αποφυγή της ύφεσης.
Δημοσιονομικά
μέτρα ως % του ΑΕΠ, μέχρι 20 Μαρτίου 2020
Άμεση τόνωση Αναβολές πληρωμών Άλλη
ρευστότητα
Γαλλία 1.2% 9.4% 12.5%
Γερμανία 6.9% 14.6% 38.6%
Ελλάδα 1.1% 2.0% 0.5%
Ιταλία 0.9% 13.0% 7.3%
Ισπανία 0.7% 2.0% 9.1%
ΗΠΑ 5.5% 2.6% 4.1%
Η γενική εικόνα είναι ευκρινέστατη. Η
Γερμανία έχει ήδη δαπανήσει τεράστια ποσά για να στηρίξει την οικονομία της και
μεγάλο μέρος είναι δαπάνες άμεσης τόνωσης, δηλαδή αυτές με την μεγαλύτερη
αποτελεσματικότητα. Μόνο οι ΗΠΑ, με το τεράστιο δημοσιονομικό πρόγραμμα του
Τραμπ, έχουν κάνει συγκρίσιμες άμεσες δαπάνες. Οι χώρες του Νότου είναι πίσω
και η Ελλάδα ουραγός.
Υπάρχει βέβαια και το μεγάλο
νομισματικό πακέτο που ανακοίνωσε η ΕΚΤ της κ. Λαγκάρντ παρέχοντας ρευστότητα
750 δισ., το οποίο μάλιστα επιτρέπει και την αγορά ελληνικών ομολόγων. Η
παρέμβαση αυτή είναι αναμφίβολα σημαντική διότι κρατάει χαμηλά τα επιτόκια
δανεισμού, αλλά δύο παρατηρήσεις έχουν μεγάλη σημασία για να τεθεί στις
πραγματικές του διαστάσεις:
Πρώτον, το πακέτο της ΕΚΤ, αν συγκριθεί με τα μέτρα που
ήδη έχει εγκρίνει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, είναι φτωχός συγγενής. Μετά
από μια αλυσίδα γιγαντιαίων παροχών ρευστότητας τον Μάρτιο, η FED ανακοίνωσε
στις 9 Απριλίου ότι θα διαθέσει επιπλέον 2,3 τρισ. δολάρια για δανεισμό
επιχειρήσεων, νοικοκυριών και κρατικών φορέων. Δεν υπάρχει απολύτως καμία
σύγκριση με την ΕΚΤ.
Δεύτερον, το πακέτο της ΕΚΤ ανακοινώθηκε όταν οι αγορές
άρχισαν να ανεβάζουν γρήγορα το σπρεντ δανεισμού της Ιταλίας, της Ισπανίας, της
Πορτογαλίας και φυσικά της Ελλάδας, δημιουργώντας συνθήκες οξείας κρίσης. Οι
πλέον εκτεθειμένες θα ήταν, για μια ακόμη φορά, οι γαλλικές και οι γερμανικές
τράπεζες, ιδιαίτερα μάλιστα γιατί κατέχουν
μεγάλο όγκο παραγώγων. Η απειλή για το
ευρώ ήταν άμεση. Η ευγενής χορηγία της κ. Λαγκάρντ είχε κυρίως στόχο την
ενίσχυση των τραπεζών και την στήριξη του ευρώ. Τα περί «αλληλεγγύης» κ.λπ.,
κ.λπ., ήταν οι γνωστές ιδεολογικές περικοκλάδες.
Στην κρίση του κορωνοϊού η ΟΝΕ
λειτουργεί με τον αναγνωρίσιμο τρόπο της κρίσης της Ευρωζώνης του 2010-13. Δεν
υπάρχει συστημική αντιμετώπιση από κοινού, ούτε «αλληλεγγύη». Υπάρχουν
έθνη-κράτη, το καθένα με τα δικά του συμφέροντα, που έχουν σχέσεις ιεραρχικές
μεταξύ τους. Ο Βορράς κυριαρχεί επί του Νότου. Υπάρχουν επίσης μεγάλες
επιχειρήσεις και τράπεζες των οποίων οι ανάγκες έχουν την πρωτοκαθεδρία στη
διαμόρφωση πολιτικής.
Αυτή είναι η φύση της ΟΝΕ (και ευρύτερα
της ΕΕ) και δεν έχει τίποτε να κάνει με τις πολιτικές επιλογές, ή την δήθεν
έλλειψη αντίληψης στο Γιούρογκρουπ, όπως φαντασιώνονται οι ευρωμανείς ανά την
ήπειρο. Είναι τουλάχιστο κωμικό να κατηγορεί ο ΣΥΡΙΖΑ, ή το ΜΕΡΑ25, τις ηγεσίες
του Βορρά για έλλειμμα «ευρωπαϊσμού». Οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί ανήκουν στους
εφευρέτες του «ευρωπαϊσμού» και δεν περίμεναν τους όψιμους αριστερούς εραστές
της «Ευρώπης» να τους κάνουν
μαθήματα για τη φύση του.
Οι συλλογικοί θεσμοί της Ευρωζώνης δεν
πρόκειται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της γιγαντιαίας ύφεσης
που ήδη ξεκίνησε. Δεν θα υπάρξουν Ευρωομόλογα γιατί οι ηγεμονικές χώρες του
Βορρά μπορούν μόνες τους να χρηματοδοτήσουν τις δημοσιονομικές τους παρεμβάσεις
και δεν σκοπεύουν καθόλου να μοιραστούν τον κίνδυνο των «προβληματικών» του
Νότου. Δεν πρόκειται επίσης να υπάρξει ευνοϊκός δανεισμός για όσους έχουν
πληγεί βαριά, εκτός αν ξεσπάσει μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση. Το κάθε
κράτος-μέλος θα αντιμετωπίσει την κρίση μόνο του. Οι κουβέντες για Ευρωομόλογα,
«αλληλεγγύη», κ.λπ., απλώς θολώνουν τα νερά.
Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο
καλούνται οι κ. Μητσοτάκης και Σταϊκούρας να αντιμετωπίσουν την οικονομική
καταιγίδα που ολοένα και μεγαλώνει.
Η ελληνική
διάσταση της κρίσης
Το οικονομικό πρόβλημα που δημιουργεί η
επιδημία για την Ελλάδα είναι φυσικά απόρροια της υγειονομικής κρίσης, αλλά θα
αποδειχθεί εξίσου σοβαρό, καθώς η ύφεση που εμφανίζεται είναι βαθύτατη. Ο κ.
Σταϊκούρας ξεκίνησε με εκτίμηση «μηδενικής ανάπτυξης» για το 2020 και αισίως
έχει φτάσει σε συρρίκνωση 4%. Στην πράξη τα πράγματα μάλλον θα είναι πολύ
χειρότερα. Κανείς δεν ξέρει πόσο ακριβώς, αλλά απλές αναγωγές στη βάση των
εκτιμήσεων του ΔΝΤ και άλλων διεθνών οργανισμών δείχνουν ύφεση που μπορεί να
πλησιάσει και το 10%, δηλαδή αντίστοιχη της συρρίκνωσης του 2011, τη χειρότερη
χρονιά της κρίσης της Ευρωζώνης για τη χώρα μας.
Το μέγεθος του πλήγματος φαίνεται από
τα τελευταία στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ. Οι νέες προσλήψεις κατέρρευσαν από τις 202.000 τον
Μάρτιο του 2019 στις 103.000 τον Μάρτιο του 2020. Η πτώση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη
στις προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, όπου υπήρξε πραγματική
συντριβή. Κατά συνέπεια η συνολική ροή απασχόλησης τον Μάρτιο ήταν αρνητική
κατά 42.000. Πρόκειται για πρωτοφανές γεγονός από τότε που ξεκίνησαν οι
μετρήσεις το 2001. Αν ο ρυθμός αυτός συνεχιστεί το επόμενο εξάμηνο, θα έχουμε
πραγματική εκτόξευση της ανεργίας.
Οι λόγοι είναι σαφείς. Ο κορωνοϊός
χτύπησε την παγκόσμια οικονομία σε μια στιγμή μεγάλης παραγωγικής αδυναμίας και
χρηματιστηριακής έκρηξης. Η
Ελλάδα ήταν από τους πιο αδύναμους κρίκους της ευρωπαϊκής οικονομίας, παρά τις
ατελείωτες φλυαρίες για οικονομική άνοιξη και τα συναφή. Η μνημονιακή δεκαετία
άφησε τη χώρα μας σε εξαιρετικά επισφαλή θέση. Δεν έχει παρά να δει κανείς τα
τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τη στάσιμη βιομηχανική παραγωγή και το διευρυνόμενο έλλειμμα στο εμπορικό
ισοζύγιο. Η ελληνική
οικονομία εξαρτάται από τον τουρισμό και τις προσωρινές θέσεις εργασίας που
δημιουργούνται το καλοκαίρι. Η δομική αδυναμία απέναντι στον κορωνοϊό είναι
εμφανής.
Ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να δώσει
λύση και το βάρος πέφτει καταρχήν στο ελληνικό κράτος. Απαιτείται γενικευμένη
στήριξη της ζήτησης μέσω δημοσιονομικών δαπανών, πολύ μεγαλύτερη από την μέχρι
τώρα φτωχή παρέμβαση, όπως φαίνεται και από τον πίνακα παραπάνω. Το άμεσο
ζητούμενο είναι να προστατευτεί ο κυριότερος παραγωγικός πόρος της χώρας,
δηλαδή η εργασία. Η αφόρητη αυταρέσκεια του ‘πάμε καλά’, η περισπούδαστη σοβαρότητα
του ‘βλέποντας και κάνοντας’ και οι κοκορομαχίες με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι εκτός
τόπου και χρόνου. Η οικονομία της χώρας έχει ήδη αρχίσει να πέφτει στον γκρεμό.
Παράλληλα απαιτείται δυναμική παρέμβαση
και στον χώρο της προσφοράς για την στήριξη της παραγωγής, όπως ήδη συμβαίνει
διεθνώς. Αυτό σημαίνει δημόσια ιδιοκτησία σε καίριους τομείς, αλλά και δυναμική
κοινωνική παρουσία στην παραγωγή με νέες μορφές οργάνωσης και νέες
συλλογικότητες με τοπικό χαρακτήρα. Η κρίση του κορωνοϊού έδειξε ξεκάθαρα τις
αδυναμίες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και χρηματιστικοποίησης. Ήδη
έχει ξεκινήσει η παγκόσμια συζήτηση για τη μορφή της οικονομίας που θα πρέπει
σταδιακά να δημιουργηθεί όταν περάσει η πανδημία.
H αντιμετώπιση της κρίσης, εν ολίγοις, απαιτεί μέτρα που θα πηγαίνουν στην καρδιά του ελληνικού καπιταλισμού. Το πρόβλημα για τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Σταϊκούρα δεν είναι απλώς τεχνικό. Είναι βαθύτατα ιδεολογικό καθώς καλούνται να παρέμβουν με τρόπο που είναι αντίθετος με τα πιστεύω τους. Αλλά δεν έχουν πολλές επιλογές, καθώς η κρίση ήδη διαφαίνεται τεράστια. Το τι θα σημαίνει αυτό και πως μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι αναγκαίες παρεμβάσεις θα το δούμε σε επόμενη ανάρτηση.
Σχετικά:
