Εβδομάδα των... σφηνών

Ήδη κλείσαμε ένα 20ήμερο ανοδικής αντίδρασης και καλών αποδόσεων στις διεθνείς αγορές αλλά το ερώτημα πάντα παραμένει για το εύρος τής διόρθωσης και το ενδεχόμενο να έχει δημιουργηθεί ή όχι οριστικός πυθμένας. Μέχρι στιγμής κοιτάζοντας τα γραφήματα των χρηματιστηριακών δεικτών που έχουν την μεγαλύτερη βαρύτητα μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής: «Σεβάστηκαν» τις γραμμές στήριξης των μακροπρόθεσμων τάσεων από τα χαμηλά του 2009 στα μηνιαία διαγράμματα τους αν και πρόσκαιρα τις διέσπασαν πτωτικά στα ημερήσια και στα εβδομαδιαία. Μάλιστα σε αυτήν τους την προσπάθεια κατάφεραν να επανέλθουν πάνω και από τους πυθμένες του Δεκεμβρίου. Οι πυθμένες Μαρτίου από τους οποίους και ξεκίνησε η τρέχουσα ανοδική αντίδραση δεν σημειώθηκαν σε υπεραπωλημένες περιοχές του RSI και του Στοχαστικού (αν και το ίδιο φαινόμενο το είχαμε δει και στους προηγούμενους πυθμένες). Μια διαφοροποίηση του S&P500 από τον DAX είναι ότι ο πρώτος διατηρεί την στήριξη από τα «γιαπωνέζικα σύννεφα» ενώ ο δεύτερος έχει να τα αντιμετωπίσει πλέον ως αντίσταση.

Στο ημερήσιο διάγραμμα (με εβδομαδιαίας όμως διάρκειας «γιαπωνέζικα σύννεφα») ένα στοιχείο ιδιαιτέρως σημαντικό είναι ο σχηματισμός και η προς τα κάτω διάσπαση ανοδικών σφηνών που αφήνουν υποψίες για τερματισμό της ανοδικής αντίδρασης και σχηματισμό τοπικής κορυφής. Προφανώς αν επιβεβαιωθεί αυτό το ενδεχόμενο θα έχουμε και την δημιουργία των γραμμών αντίστασης (διακεκομμένες γραμμές) οπότε το ενδιαφέρον θα μετατοπιστεί πλέον στην συμπεριφορά των συγκεκριμένων δεικτών α) στις γραμμές στήριξης της μακροπρόθεσμης τάσης και β) στις περιοχές των πρόσφατων πυθμένων τους τού Μαρτίου (2200 μον για τον S&P500 και 8260 για τον DAX).

Μετά το Eurogroup

Το κρίσιμο Eurogroup για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα αφήσει πίσω του ο κορονοϊός στο σώμα της ευρωπαϊκής οικονομίας ολοκληρώθηκε στις 9 Απριλίου. Ας δούμε πως είδαν τις αποφάσεις και τι προβλέπουν για τις επιπτώσεις στη ζωή μας  Έλληνες οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι.   

To Eurogroup τελείωσε - Τώρα ξεκινά το Μνημόνιο

Το Eurogroup που θα δοκίμαζε υποτίθεται τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης τελείωσε με την καθολική αποδοχή των γερμανικών θέσεων. Όμως το πρόβλημα που ήρθε υποτίθεται να λύσει, αυτό της χρηματοδότησης της κρίσης, όχι μόνο παραμένει αλλά οξύνεται. Συγκεκριμένα, το Eurogroup αποφάσισε ότι ο «λογαριασμός στήριξης για την αντιμετώπιση της κρίσης» δεν θα υπερβεί το 2% του ΑΕΠ των χωρών μελών της Ένωσης. Αυτό δήλωσε την Πέμπτη (9/4) ο πρόεδρος του Eurogroup κ. Μάριο Σεντένο, για να προσθέσει ότι τo ποσό είναι «περίπου 240 δις ευρώ». Δεν είναι νομίζω τυχαίο ότι το αποθεματικό του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας, SSM^*, είναι επίσης 240 δισ. ευρώ περίπου. Για να μην κρυβόμαστε λοιπόν πίσω από δάχτυλό μας, το Eurogroup απλά επιβεβαίωσε τη γερμανική θέση για την αντιμετώπιση της κρίσης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο όπως διατυπώθηκε σε όλες τις συναντήσεις σε επίπεδο ΕΕ από την έναρξη της πανδημίας. Η συνδρομή της ΕΕ θα είναι δάνεια του SSM μέχρι του ποσού του 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας. Όμως τα δάνεια αυτά δεν είναι άνευ όρων. Όπως τόνισε ο Ολλανδός υπουργός οικονομικών σε μήνυμα στο twitter μόνο τα ποσά που αφορούν την άμεση αντιμετώπιση της πανδημίας δεν θα συνοδεύονται από όρους σχετικούς με τους προϋπολογισμούς των χωρών. Αντίθετα, όπως διευκρίνισε η ίδια πηγή, τα ποσά που αφορούν μισθούς και επιδόματα εργαζομένων, όπως αυτά που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα SURE παραδείγματος χάριν, θα συνοδεύονται από όρους. Κοντολογίς, κάθε χώρα θα κάνει την αίτησή της, η επιτροπή θα αξιολογεί τις κατηγορίες των δαπανών, θα προσδιορίζει τα μέτρα και στη συνέχεια θα επιβλέπει την εφαρμογή ώστε να εγκρίνει τις εκταμιεύσεις. Δηλαδή ένα μίνι μνημόνιο.

Για να μη φανεί βέβαια ότι ο τελευταίος μήνας των υποτιθέμενων αντιπαραθέσεων μεταξύ των χωρών μελών πέρασε εις μάτην, η Commission είχε φροντίσει να προσθέσει ένα πρόγραμμα επενδύσεων υπό την αιγίδα Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Δυστυχώς το πρόγραμμα είναι αέρας κοπανιστός. Παρόλο που το ύψος του ανέρχεται σε 250 δισ. ευρώ, δεν αφορά χρήματα αλλά εγγυήσεις 25 δισ. ευρώ που πρόκειται να «μοχλευτούν» 10 φορές ώστε να φτάσουν το επιθυμητό ποσό. Για να μην κουραζόμαστε με όρους και μηχανισμούς είναι ένα πρόγραμμα στη φιλοσοφία του πακέτου Γιουνκέρ των 600 δισ. ευρώ, υποτίθεται, από τα οποία ούτε ένα ευρώ δεν κατάληξε στην Ελλάδα. Αντίθετα, τα όποια ποσά αντλήθηκαν χρηματοδότησαν τη γερμανική βιομηχανία.

Έτσι φτάνουμε στην ουσία του πλαισίου που συμφωνήθηκε και που συνόψισε εξαιρετικά ο λαλίστατος Ολλανδός υπουργός οικονομικών, ο κ. Βόκπε Χούκστρα, που μνημονεύσαμε παραπάνω. Έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Η εντύπωσή μου από τη συμφωνία του Eurogroup: Πολιτικά είναι ενθαρρυντικό να έχουμε ένα συμβιβασμό. Στη πράξη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να κάνει τη “βαριά δουλειά” και ΝΑΙ το[δημόσιο] χρέος παραμένει εθνικό». Με άλλα λόγια, το μόνο μέτρο που αφορά τη χρηματοδότηση της κρίσης και έχει κάποιο πρακτικό αντίκρισμα είναι οι αποφάσεις της ΕΚΤ για την αποδοχή και προεξόφληση ομολόγων.

Όμως αυτή η πολιτική έχει δύο σημαντικές αδυναμίες:

1)αφορά αποκλειστικά τη σταθεροποίηση των χρηματαγορών συντηρώντας τη χρηματιστηριακή φούσκα και τα αρνητικά επιτόκια για τους βορειο-ευρωπαίους,

2)ακόμη και η χρηματοπιστωτική σταθεροποίηση δεν ισχύει για όλους.

Αναφορικά με το (1), δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος που να μην έχει καταλάβει μετά από 10 χρόνια κρίσης και παρά τα τρισεκατομμύρια που έχουν διοχετεύσει οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως ότι η νομισματική πολιτική έχει αποδειχτεί αναποτελεσματική στην αντιμετώπισή της.

Αυτό που παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το (2) αφού επιχειρείται από την κυβέρνηση να συνδυαστεί και με τη χρηματοδότηση της ελληνικής κρίσης. Όμως και εδώ ο κ. Σταϊκούρας και η ελληνική αστική τάξη ατύχησαν. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν προεξοφλήσει ήδη τα όποια ομόλογα διέθεταν και η απόφαση της ΕΚΤ δεν προβλέπει την καταβολή επιπλέον ποσού λόγω περιορισμού των ενεχύρων. Τα ομόλογα του PSI (7,5 δισ. περίπου) είναι προεξοφλημένα στο 60% και έτσι θα συνεχίσουν. Τα όποια πιθανά οφέλη στη ρευστότητά των τραπεζών, λοιπόν, θα προέλθουν από ομόλογα που θα κυκλοφορήσουν στο μέλλον. Ορισμένοι αιθεροβάμονες φιλελεύθεροι έσπευσαν να δηλώσουν ότι τα τιτλοποιημένα ομόλογα που θα εκδοθούν για τα κόκκινα δάνεια και θα καλύπτονται από την εγγυήσεις του δημοσίου θα μπορέσουν να προεξοφληθούν από την ΕΚΤ. Ακόμη και αν συμβεί αυτό όμως, που πολύ αμφιβάλλω, τη ρευστότητα θα την καρπωθούν τα κάθε λογής «κοράκια» και όχι η ελληνική οικονομία.

Το συμπέρασμα για την ελληνική κοινωνία από το Eurogroup είναι οδυνηρό. Τα λεφτά τελειώνουν και η όποια ενίσχυση εναπόκειται στα 3.6 δισ. (2% x 180 δις) που αναλογούν στην Ελλάδα από τον SSM τα οποία και δε επαρκούν και συνοδεύονται από μνημόνιο. Οι δανειστές ξεκαθάρισαν ήδη τις διαθέσεις τους, σχετικά με το ύφος και το κλίμα των διαπραγματεύσεων, αρνούμενοι να παρατείνουν την αναστολή πλειστηριασμών για την πρώτη κατοικία. Σε αυτές τις συνθήκες οι πολιτικές εξελίξεις το αμέσως επόμενο διάστημα είναι αναπόφευκτες.

*ο SSM είναι κάτι σαν το Αμερικανικό FDIC για τις καταθέσεις και γι' αυτό αυτός έχει το αποθεματικό των 250 δισ.

Ν. Στραβελάκης, εφημ. Το Παρόν, 12.4.2020

 

Μετά την αποτυχία του Γιούρογκρουπ

Η συμφωνία του Γιούρογκρουπ της 9^ης Απριλίου δεν ήταν συμβιβασμός αλλά νίκη της σκληρής πλευράς της ΟΝΕ. Αμέσως μετά την ανακοίνωση έκανε την εμφάνισή της στα ΜΜΕ η γνωστή –και ανεξάντλητη –φιλολογία περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η ελληνική κυβέρνηση όμως ξέρει πολύ καλά ότι η πλευρά των «9», που με τόσο θόρυβο απαίτησε ευρωομόλογα και κοινό Ταμείο Ανάκαμψης, δεν πέτυχε ουσιαστικά τίποτε.

Το Γιούρογκρουπ δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει «ευρωπαϊκή» αντιμετώπιση της κρίσης. Το κάθε κράτος-μέλος θα λύσει μόνο του τα προβλήματα που δημιουργεί ο κορωνοϊός. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος της αντιμετώπισης θα πέσει αρχικά στους κρατικούς μηχανισμούς που έχουν τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης. Σημαίνει όμως ότι και η κάθε κοινωνία, με τους δικούς της τρόπους συσπείρωσης και δράσης, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην ανάκαμψη και την ανάταξη που θα ακολουθήσει.

Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει απόλυτη υποχρέωση να καθορίσει την πορεία της χώρας σε αυτή τη βάση το επόμενο διάστημα. Τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι τώρα είναι παντελώς ανεπαρκή και δεν πρόκειται κανένας «εταίρος» να της λύσει το πρόβλημα. Η ώρα των αποφάσεων έφτασε και θα έχει ακέραιη την ευθύνη απέναντι στο οικονομικό τσουνάμι που ήδη ορθώνεται.

Η ευρωζωνική μιζέρια

Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα τις αποφάσεις του Γιούρογκρουπ. Είναι καταρχάς απολύτως παραπλανητικό ότι διατέθηκαν νέα κονδύλια 540 δισ. Οι κύριες αποφάσεις είναι οι εξής τρεις:

1. Δημιουργία νέου ταμείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με κεφάλαια 25 δισ., τα οποία μέσω μόχλευσης, δηλαδή περαιτέρω δανεισμού της Τράπεζας στις αγορές, θα γίνουν 200 δισ. για δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

2. Χρήση της προληπτικής γραμμής πίστωσης του ΕΜΣ, όπου τα κράτη-μέλη θα μπορούν δανειστούν μέχρι 2% του ΑΕΠ τους ως το «τέλος της κρίσης», το οποίο δεν προσδιορίζεται. Αυτό που σαφώς προσδιορίζεται είναι ότι τα κονδύλια θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο για τις άμεσες και έμμεσες υγειονομικές ανάγκες του κορωνοϊού και όχι για την ευρύτερη στήριξη της απασχόλησης, της παραγωγής, των υπηρεσιών, κ.λπ. Τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο των «προβλέψεων της Συνθήκης του ΕΜΣ», δηλαδή είναι πιθανό να υπάρξει κάποιας μορφής «αιρεσιμότητα», ή κοινώς μνημόνιο. Πόσο ελαφριά ή βαριά θα είναι η «αιρεσιμότητα» θα το μάθουμε σε δύο εβδομάδες.

3. Θεσμοθέτηση κονδυλίου 100 δισ. υπό την διαχείριση της Κομισιόν για την παροχή δανείων στα κράτη-μέλη με στόχο την προστασία της απασχόλησης, χωρίς όμως να δημιουργείται προηγούμενο για μελλοντικό κοινοτικό ταμείο ανεργίας.

Σε απλά ελληνικά, μια νομισματική ένωση της οποίας η οικονομία έχει μέγεθος 12 τρισ. αποφάσισε να διαθέσει συλλογικά και άμεσα μόλις 125 δις πραγματικού χρήματος, δηλαδή περίπου 1% του ΑΕΠ της. Η γαλαντόμος αυτή ένωση θα διευκολύνει επίσης έναν περιορισμένο δανεισμό των κρατών-μελών από τον ΕΜΣ για αυστηρά υγειονομικούς σκοπούς, πιθανόν με κάποιους μνημονιακούς όρους.

Για την Ελλάδα ο δανεισμός από τον ΕΜΣ μπορεί να ανέλθει στο θυελλώδες ποσό των 3,6 δισ., ή ίσως λίγο περισσότερο. Θα πρέπει να έχει χαθεί το μέτρο στο Υπουργείο Οικονομικών για να δανειστεί η χώρα μας αυτά τα χρήματα, δεδομένου μάλιστα ότι ήδη έχει ένα τεράστιο «μαξιλάρι».

Αν υπολογίσουμε τώρα ότι το 2% θα ισχύσει για όλο το ΑΕΠ της Ευρωζώνης και βάλουμε και τα υπόλοιπα χρήματα και τη μόχλευση, τότε το συνολικό ποσό θα φτάσει τα περιβόητα 540 δισ., ή περίπου 4,5% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Δεν πρόκειται όμως ούτε η Γερμανία, ούτε η Γαλλία, να δανειστούν από τον ΕΜΣ και αυτές οι δύο χώρες μαζί έχουν το 50% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Το 2% θα ισχύσει ίσως για την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες με δυσκολίες δανεισμού. Δηλαδή το συνολικό ποσό που πιθανώς να διαθέσει ο ΕΜΣ, αν τα κράτη-μέλη είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους όρους του, θα είναι πολύ μικρότερο. Με δυο λόγια, το πακέτο του Γιούρογκρουπ όχι μόνο δεν προορίζεται για την στήριξη της οικονομίας συνολικά, αλλά δεν θα πλησιάζει καν τα 540 δισ.

Η σύγκριση με τις εθνικές δαπάνες 

Το μέγεθος αυτής της μικρόψυχης τσιγκουνιάς μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνο αν συγκριθεί με τα δημοσιονομικά μέτρα που έχουν ήδη αποφασιστεί από τα έθνη-κράτη μια σειράς χωρών, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ευρωζώνης. Εξαιρετικά διαφωτιστικά είναι τα στοιχεία του καθ’ όλα συστημικού Ιδρύματος Μπρίγκελ στις Βρυξέλλες.

Ο πίνακας βασίζεται στη σημαντική διάκριση ανάμεσα σε: 

ι) μέτρα άμεσης δημοσιονομικής τόνωσης, όπως η πληρωμή μισθών και επιδομάτων

ιι) αναβολές πληρωμών φόρων και κοινωνικής ασφάλισης 

ιιι) παροχή ρευστότητας μέσω κρατικών εγγυήσεων για εξαγωγές, κ.λπ. 

Τα μέτρα άμεσης τόνωσης έχουν σαφώς μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα για την αποφυγή της ύφεσης.

Δημοσιονομικά μέτρα ως % του ΑΕΠ, μέχρι 20 Μαρτίου 2020

Άμεση τόνωση Αναβολές πληρωμών Άλλη ρευστότητα

Γαλλία                1.2%               9.4%              12.5%

Γερμανία             6.9%              14.6%              38.6%

Ελλάδα               1.1%                2.0%               0.5%

Ιταλία                0.9%              13.0%               7.3%

Ισπανία              0.7%                2.0%               9.1%

ΗΠΑ                   5.5%                2.6%               4.1%

Η γενική εικόνα είναι ευκρινέστατη. Η Γερμανία έχει ήδη δαπανήσει τεράστια ποσά για να στηρίξει την οικονομία της και μεγάλο μέρος είναι δαπάνες άμεσης τόνωσης, δηλαδή αυτές με την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Μόνο οι ΗΠΑ, με το τεράστιο δημοσιονομικό πρόγραμμα του Τραμπ, έχουν κάνει συγκρίσιμες άμεσες δαπάνες. Οι χώρες του Νότου είναι πίσω και η Ελλάδα ουραγός.

Υπάρχει βέβαια και το μεγάλο νομισματικό πακέτο που ανακοίνωσε η ΕΚΤ της κ. Λαγκάρντ παρέχοντας ρευστότητα 750 δισ., το οποίο μάλιστα επιτρέπει και την αγορά ελληνικών ομολόγων. Η παρέμβαση αυτή είναι αναμφίβολα σημαντική διότι κρατάει χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού, αλλά δύο παρατηρήσεις έχουν μεγάλη σημασία για να τεθεί στις πραγματικές του διαστάσεις:

Πρώτον, το πακέτο της ΕΚΤ, αν συγκριθεί με τα μέτρα που ήδη έχει εγκρίνει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, είναι φτωχός συγγενής. Μετά από μια αλυσίδα γιγαντιαίων παροχών ρευστότητας τον Μάρτιο, η FED ανακοίνωσε στις 9 Απριλίου ότι θα διαθέσει επιπλέον 2,3 τρισ. δολάρια για δανεισμό επιχειρήσεων, νοικοκυριών και κρατικών φορέων. Δεν υπάρχει απολύτως καμία σύγκριση με την ΕΚΤ.

Δεύτερον, το πακέτο της ΕΚΤ ανακοινώθηκε όταν οι αγορές άρχισαν να ανεβάζουν γρήγορα το σπρεντ δανεισμού της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και φυσικά της Ελλάδας, δημιουργώντας συνθήκες οξείας κρίσης. Οι πλέον εκτεθειμένες θα ήταν, για μια ακόμη φορά, οι γαλλικές και οι γερμανικές τράπεζες, ιδιαίτερα μάλιστα γιατί κατέχουν μεγάλο όγκο παραγώγων. Η απειλή για το ευρώ ήταν άμεση. Η ευγενής χορηγία της κ. Λαγκάρντ είχε κυρίως στόχο την ενίσχυση των τραπεζών και την στήριξη του ευρώ. Τα περί «αλληλεγγύης» κ.λπ., κ.λπ., ήταν οι γνωστές ιδεολογικές περικοκλάδες.

Στην κρίση του κορωνοϊού η ΟΝΕ λειτουργεί με τον αναγνωρίσιμο τρόπο της κρίσης της Ευρωζώνης του 2010-13. Δεν υπάρχει συστημική αντιμετώπιση από κοινού, ούτε «αλληλεγγύη». Υπάρχουν έθνη-κράτη, το καθένα με τα δικά του συμφέροντα, που έχουν σχέσεις ιεραρχικές μεταξύ τους. Ο Βορράς κυριαρχεί επί του Νότου. Υπάρχουν επίσης μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες των οποίων οι ανάγκες έχουν την πρωτοκαθεδρία στη διαμόρφωση πολιτικής.

Αυτή είναι η φύση της ΟΝΕ (και ευρύτερα της ΕΕ) και δεν έχει τίποτε να κάνει με τις πολιτικές επιλογές, ή την δήθεν έλλειψη αντίληψης στο Γιούρογκρουπ, όπως φαντασιώνονται οι ευρωμανείς ανά την ήπειρο. Είναι τουλάχιστο κωμικό να κατηγορεί ο ΣΥΡΙΖΑ, ή το ΜΕΡΑ25, τις ηγεσίες του Βορρά για έλλειμμα «ευρωπαϊσμού». Οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί ανήκουν στους εφευρέτες του «ευρωπαϊσμού» και δεν περίμεναν τους όψιμους αριστερούς εραστές της «Ευρώπης» να τους κάνουν μαθήματα για τη φύση του.

Οι συλλογικοί θεσμοί της Ευρωζώνης δεν πρόκειται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της γιγαντιαίας ύφεσης που ήδη ξεκίνησε. Δεν θα υπάρξουν Ευρωομόλογα γιατί οι ηγεμονικές χώρες του Βορρά μπορούν μόνες τους να χρηματοδοτήσουν τις δημοσιονομικές τους παρεμβάσεις και δεν σκοπεύουν καθόλου να μοιραστούν τον κίνδυνο των «προβληματικών» του Νότου. Δεν πρόκειται επίσης να υπάρξει ευνοϊκός δανεισμός για όσους έχουν πληγεί βαριά, εκτός αν ξεσπάσει μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση. Το κάθε κράτος-μέλος θα αντιμετωπίσει την κρίση μόνο του. Οι κουβέντες για Ευρωομόλογα, «αλληλεγγύη», κ.λπ., απλώς θολώνουν τα νερά.

Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούνται οι κ. Μητσοτάκης και Σταϊκούρας να αντιμετωπίσουν την οικονομική καταιγίδα που ολοένα και μεγαλώνει.

Η ελληνική διάσταση της κρίσης

Το οικονομικό πρόβλημα που δημιουργεί η επιδημία για την Ελλάδα είναι φυσικά απόρροια της υγειονομικής κρίσης, αλλά θα αποδειχθεί εξίσου σοβαρό, καθώς η ύφεση που εμφανίζεται είναι βαθύτατη. Ο κ. Σταϊκούρας ξεκίνησε με εκτίμηση «μηδενικής ανάπτυξης» για το 2020 και αισίως έχει φτάσει σε συρρίκνωση 4%. Στην πράξη τα πράγματα μάλλον θα είναι πολύ χειρότερα. Κανείς δεν ξέρει πόσο ακριβώς, αλλά απλές αναγωγές στη βάση των εκτιμήσεων του ΔΝΤ και άλλων διεθνών οργανισμών δείχνουν ύφεση που μπορεί να πλησιάσει και το 10%, δηλαδή αντίστοιχη της συρρίκνωσης του 2011, τη χειρότερη χρονιά της κρίσης της Ευρωζώνης για τη χώρα μας.

Το μέγεθος του πλήγματος φαίνεται από τα τελευταία στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ. Οι νέες προσλήψεις κατέρρευσαν από τις 202.000 τον Μάρτιο του 2019 στις 103.000 τον Μάρτιο του 2020. Η πτώση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στις προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, όπου υπήρξε πραγματική συντριβή. Κατά συνέπεια η συνολική ροή απασχόλησης τον Μάρτιο ήταν αρνητική κατά 42.000. Πρόκειται για πρωτοφανές γεγονός από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις το 2001. Αν ο ρυθμός αυτός συνεχιστεί το επόμενο εξάμηνο, θα έχουμε πραγματική εκτόξευση της ανεργίας.

Οι λόγοι είναι σαφείς. Ο κορωνοϊός χτύπησε την παγκόσμια οικονομία σε μια στιγμή μεγάλης παραγωγικής αδυναμίας και χρηματιστηριακής έκρηξης. Η Ελλάδα ήταν από τους πιο αδύναμους κρίκους της ευρωπαϊκής οικονομίας, παρά τις ατελείωτες φλυαρίες για οικονομική άνοιξη και τα συναφή. Η μνημονιακή δεκαετία άφησε τη χώρα μας σε εξαιρετικά επισφαλή θέση. Δεν έχει παρά να δει κανείς τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τη στάσιμη βιομηχανική παραγωγή και το διευρυνόμενο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Η ελληνική οικονομία εξαρτάται από τον τουρισμό και τις προσωρινές θέσεις εργασίας που δημιουργούνται το καλοκαίρι. Η δομική αδυναμία απέναντι στον κορωνοϊό είναι εμφανής.

Ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να δώσει λύση και το βάρος πέφτει καταρχήν στο ελληνικό κράτος. Απαιτείται γενικευμένη στήριξη της ζήτησης μέσω δημοσιονομικών δαπανών, πολύ μεγαλύτερη από την μέχρι τώρα φτωχή παρέμβαση, όπως φαίνεται και από τον πίνακα παραπάνω. Το άμεσο ζητούμενο είναι να προστατευτεί ο κυριότερος παραγωγικός πόρος της χώρας, δηλαδή η εργασία. Η αφόρητη αυταρέσκεια του ‘πάμε καλά’, η περισπούδαστη σοβαρότητα του ‘βλέποντας και κάνοντας’ και οι κοκορομαχίες με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι εκτός τόπου και χρόνου. Η οικονομία της χώρας έχει ήδη αρχίσει να πέφτει στον γκρεμό.

Παράλληλα απαιτείται δυναμική παρέμβαση και στον χώρο της προσφοράς για την στήριξη της παραγωγής, όπως ήδη συμβαίνει διεθνώς. Αυτό σημαίνει δημόσια ιδιοκτησία σε καίριους τομείς, αλλά και δυναμική κοινωνική παρουσία στην παραγωγή με νέες μορφές οργάνωσης και νέες συλλογικότητες με τοπικό χαρακτήρα. Η κρίση του κορωνοϊού έδειξε ξεκάθαρα τις αδυναμίες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και χρηματιστικοποίησης. Ήδη έχει ξεκινήσει η παγκόσμια συζήτηση για τη μορφή της οικονομίας που θα πρέπει σταδιακά να δημιουργηθεί όταν περάσει η πανδημία.

H αντιμετώπιση της κρίσης, εν ολίγοις, απαιτεί μέτρα που θα πηγαίνουν στην καρδιά του ελληνικού καπιταλισμού. Το πρόβλημα για τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Σταϊκούρα δεν είναι απλώς τεχνικό. Είναι βαθύτατα ιδεολογικό καθώς καλούνται να παρέμβουν με τρόπο που είναι αντίθετος με τα πιστεύω τους. Αλλά δεν έχουν πολλές επιλογές, καθώς η κρίση ήδη διαφαίνεται τεράστια. Το τι θα σημαίνει αυτό και πως μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι αναγκαίες παρεμβάσεις θα το δούμε σε επόμενη ανάρτηση.

Κ. Λαπαβίτσας, 11.4.2020

Σχετικά:

1. Ούτε ο κορονοϊός δεν κατάφερε να φέρει την αλληλεγγύη στην Ευρωζώνη

2. Με γερμανική σφραγίδα στο Eurogroup...… και με την παρέμβαση της Γαλλίας

3. Ζολτ Ντάρβας: Μπροστά σε νέα κρίση χρέους - Η Ευρώπη κέρδισε λίγο χρόνο

4. Το πραγματικό «κόστος Μητσοτάκη»: Με το Eurogroup μπήκαν πανηγυρικά οι βάσεις για το πέμπτο Μνημόνιο

5. Φύλλο συκής για τη χρεοκοπία της ΕΕ μπροστά στην κρίση το αναιμικό πακέτο των 540 δισ.

Πόσο "δικαιούται" να πέσει ο ΓΔ;

Και τώρα, που θα σταματήσει η πτώση; Ένας ελλιοτικός αναλυτής θα έβαζε κάτω τους αριθμούς που προκύπτουν από την ακολουθία Fibonacci και θα ανέλυε σενάρια. Επειδή δεν έχω πειστεί για την αποτελεσματικότητα τέτοιου είδους προβλέψεων –όχι μόνο σε περιόδους κρίσεων αλλά γενικότερα ως μέθοδο Τεχνικής Ανάλυσης– θα καταφύγω στα μέχρι στιγμής ιστορικά δεδομένα. Αρχικά συγκεντρώνω διάφορα σχετικά άρθρα που έχουν κυκλοφορήσει και στην συνέχεια κάνω και μια δική μου μικρή καταγραφή που αφορά στον δικό μας Γενικό Δείκτη. 

---ο---

Πόσο θα κρατήσει η πτώση στις αγορές λόγω κορωνοϊού

Τι διδάσκει η ιστορία για την πτώση και τη διάρκεια της κρίσης. Τα δεδομένα από τις 27 bear market που χτύπησαν τις ΗΠΑ μετά το 1800. Ποια είναι τα διαφορετικά δεδομένα που εισάγει η πανδημία του κορωνοϊού.

Η φρενήρης άνοδος των αμερικανικών μετοχών τελείωσε με αιματοκύλισμα αυτόν τον μήνα. Όμως, το πόσο θα διαρκέσει αυτή η bear market, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τί είδους οικονομικό σοκ θα αποδειχθεί πως είναι ο κορωνοϊός –και ποιες άλλες χρηματοοικονομικές ευπάθειες θα αποκαλύψει ή θα οξύνει.

Ο δείκτης S&P 500 βρίσκεται τώρα σχεδόν 30% κάτω από τα υψηλά του, αφήνοντας τους αναλυτές και τους επενδυτές να αναρωτιούνται αν τώρα είναι η ευκαιρία να ξαναμπούν στην αγορά μετοχών, ή αν θα υπάρξει περαιτέρω πτώση.

Ο επικεφαλής αναλυτής παγκόσμιων μετοχών της Goldman Sachs, Peter Oppenheimer, έχει μετρήσει 27 bear markets από το 1800. Βρήκε πως ο μέσος όρος πτώσης είναι 38% και πως κατά μέσο όρο χρειάστηκαν 60 μήνες για να επιστρέψουν οι αμερικανικές μετοχές στο προηγούμενο peak τους. Ωστόσο, η διασπορά μεταξύ των διαφόρων τύπων bear market είναι σημαντική.

Οι «διαρθρωτικές» bear markets, που προκαλούνται από βαθιές οικονομικές ανισορροπίες και χρηματοπιστωτικές φούσκες που σκάνε, σήμαιναν κατά μέσο όρο μια πτώση 57%, και χρειάστηκαν 111 μήνες για να επιστρέψουν στην προηγούμενη «κορυφή» τους.

Οι «κυκλικές» bear markets, όπου τα αυξανόμενα επιτόκια περιορίζουν την οικονομική δραστηριότητα και πιέζουν τα εταιρικά κέρδη, συνήθως οδηγούν σε πτώση 31% από την κορυφή για την αμερικανική αγορά μετοχών, και χρειάστηκαν κατά μέσο όρο 50 μήνες για να ανακάμψουν.

Οι bear markets που καθοδηγούνται από διάφορα γεγονότα, προκαλούνται από κάποια έκτακτα σοκ, όπως ένας πόλεμος, μια εκτίναξη στις τιμές του πετρελαίου, μια κρίση στις αναδυόμενες αγορές, ή μια σύντομη οικονομική καταστροφή όπως ήταν το κραχ τη Μαύρης Δευτέρας. Αυτό φαίνεται να ταιριάζει καλύτερα στο σενάριο του κορωνοϊού, όπως υποστηρίζει ο κ. Oppenheimer. Αυτού του είδους οι bear markets κατά μέσο όρο οδηγούν σε μια πιο μέτρια πτώση, της τάξης του 29%, και διαρκούν μόλις 15 μήνες.

Ωστόσο, ο κ. Oppenheimer τονίζει πως υπάρχουν λόγοι να πιστεύει πως η τρέχουσα αγορά μπορεί να είναι πιο επώδυνη από τις προηγούμενες, τυπικές bear markets που καθοδηγούνται από γεγονότα.

Μια παγκόσμια πανδημία είναι ένας νέος κίνδυνος χωρίς σύγχρονο προηγούμενο, και τα επιτόκια είναι ήδη εξαιρετικά χαμηλά στο μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, που σημαίνει πως οι κεντρικές τράπεζες έχουν λιγότερη διαθέσιμη δύναμη πυρός για να μετριάσουν την επίπτωση, όπως επισημαίνει. Έτσι, η τωρινή bear market θα μπορούσε να μετατραπεί σε κάτι πολύ πιο ολέθριο και επίμονο.

του Robin Wigglesworth (25 Μαρτίου2020)

Οι περίοδοι αναταράξεων έχουν μεγάλους κινδύνους, αλλά προσφέρουν και μεγάλες ευκαιρίες. Επομένως, αφού οι επενδυτές διασφαλίσουν ότι οι ίδιοι και οι γύρω τους δεν κινδυνεύουν από πλήρη καταστροφή, κοιτάνε για ευκαιρίες. Είναι γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις οι περισσότεροι άνθρωποι δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στους κινδύνους και όχι στις ευκαιρίες, σημειώνει ο Ρέι Ντάλιο, ιδρυτής του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο, Bridgewater Associates.

Ο Τόρστεν Σλοκ της Deutsche Bank συστήνει στους επενδυτές να είναι πάρα πολύ επιφυλακτικοί, τονίζοντας ότι είναι πολύ νωρίς για να αναλάβει κανείς ρίσκο, αφού η επιδημία και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες επιδεινώνονται παράλληλα, ενώ οι κυβερνήσεις δεν έχουν πείσει ότι θα κάνουν αυτό που πρέπει.

Σύμφωνα, πάντως, με την Goldman Sachs, οι υποβαθμισμένες προσδοκίες για την ανάπτυξη και την καταναλωτική εμπιστοσύνη, καθώς και η αυξημένη αβεβαιότητα αναφορικά με τα μέτρα που είναι διατεθειμένες να εφαρμόσουν κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις θα οδηγήσουν στα μέσα του 2020 τον δείκτη S&P 500 στο επίπεδο των 2450 μονάδων. Όταν ο αμερικανικός κολοσσός έκανε αυτήν την πρόβλεψη ο S&P 500 βρισκόταν στις 2880 μονάδες και μέσα σε δυο ημέρες σημείωσε πτώση προς τις 2600 μονάδες, επιταχύνοντας την κατρακύλα προς την τιμή-στόχο της Goldman.

Η Wall Street δεν έχει καταγράψει ποτέ ξανά μια τόσο ραγδαία διόρθωση εξαιτίας μιας επιδημίας. Όπως σημειώνει αναλυτής του οίκου, το κακό νέο είναι ότι συνήθως οι περίοδοι έντονων πτωτικών φαινομένων που οφείλονται σε συγκεκριμένα συμβάντα δίνουν συνολικές απώλειες της τάξης του 29%. Ήδη, λοιπόν, έχουμε διανύσει το μεγαλύτερο κομμάτι της πτώσης, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η κατρακύλα θα σταματήσει σύντομα. Το καλό νέο είναι ότι ιστορικά, στις περιπτώσεις που το σοκ προκαλείται από εξωγενείς παράγοντες, όπως αυτή που βιώνουμε, οι αγορές καλύπτουν το χαμένο έδαφος σε διάστημα 15 μηνών.

του Κων/νου Μαριόλη, εφημ. Φιλελεύθερος, 14-15 Μαρτίου 2020

Mini ταύρος, κουρασμένη αρκούδα ή ταύρος που τρέχει σε μια αγορά αρκούδων; 

- Καμία αυταπάτη είμαστε σε bear market

Η Yardeni Research εκτιμά ότι ενώ υπάρχει γενική πεποίθηση ότι οι χρηματιστηριακές αγορές είναι σε bear market το ράλι 20% που σημειώθηκε στην Wall δεν σηματοδοτεί την έναρξη μιας bull market.

Στην επενδυτική ορολογία bull market -συμβολίζεται με τον ταύρο- είναι η αγορά όπου η δυναμική της ανόδου είναι καθολική και bear market -συμβολίζεται με την αρκούδα- είναι η αγορά όπου η δυναμική της πτωτικής αγοράς είναι επίσης καθολική.

Η άνοδος του Dow Jones Industrial Average πάνω από 20% από το πρόσφατο χαμηλό επίπεδο που προκάλεσε το σοκ του κορωνοιού, μπορεί να θεωρηθεί αγορά ταύρων ή bull market.

To πακέτο στήριξης των 2 τρισεκ. που ψηφίστηκε επιτρέπει αισιοδοξία ότι υπάρχει η ρευστότητα για να στηριχθεί η αμερικανική οικονομία και να αντιμετωπιστεί ο οικονομικός αντίκτυπος της εντεινόμενης πανδημίας.

Ωστόσο, ο ορισμός περί bull market πρέπει να αντιμετωπίζεται με μεγάλη προσοχή. Ο ίδιος ο ορισμός της αγοράς ταύρων (ή bull market) είναι αμφισβητήσιμος.

H ισχυρή άνοδος μετά από επιθετικό sell off είναι γνώρισμα της bear market: συνήθως η ανοδική αντίδραση είναι 20% και αυτό έχει επαναληφθεί πολλές φορές στο παρελθόν.

Στο παρελθόν μια αγορά μικρού ταύρου (small bull market) έχει συμβεί πολλές φορές  κατά τη διάρκεια μιας αγοράς αρκούδων παρέχοντας λανθασμένες εκτιμήσεις για την πορεία της αγοράς.

Ο Ed Yardeni, πρόεδρος και επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής της Yardeni Research, δήλωσε ότι ενώ υπάρχει γενική πεποίθηση ότι οι χρηματιστηριακές αγορές είναι σε bear market, το ράλι 20% που σημειώθηκε στην Wall δεν σηματοδοτεί την έναρξη μιας bull market. Πολλές φορές ισχυρές ανοδικές κινήσεις σημειώνονται στα χρηματιστήρια εν μέσω bear market.

Υπάρχουν κάποια στοιχεία στις αγορές που χρήζουν προσοχής. Παράγοντες όπως η ταχύτητα της ανόδου ή της πτώσης της αγοράς, ο μέσος όρος της κίνησης των μετοχών και πολλά άλλα δείχνουν ότι διεθνώς βρισκόμαστε σε bear market.

Ο Howard Silverblatt, αναλυτής του δείκτη S&P και Dow Jones Indices στη Νέα Υόρκη, δήλωσε ότι εξακολουθεί να θεωρεί ότι ο  Dow βρίσκεται σε bear market. Μόνο εάν ο Dow διασπάσει ανοδικά τις 29.551,42, το υψηλό της 12 Φεβρουαρίου, θα υπάρξει μετατόπιση των αγορών από bear market σε bull market. Αν συνεχίσουμε να ανεβαίνουμε, τελικά θα μπορούσαμε να έχουμε έναν ταύρο, αλλά μέχρι να χτυπήσει το ρεκόρ, θα είναι ένας ταύρος που τρέχει σε μια αγορά αρκούδων, είπε ο Silverblatt.

https://www.bankingnews.gr/index.php?id=490753

Αναλυτικά στοιχεία από το Yardeni Research εδώ και εδώ

         

Market action a century ago suggests worst could be over for stocks, if not for the coronavirus pandemic

The stock market today is looking a lot like it did a century ago, and if Great Hill Capital’s Thomas Hayes’s interpretation of the trendlines is on point, the bottom could be approaching.
“Just as the market started discounting the worst case scenario in 1917,” he wrote, “it was already discounting a recovery months before the worst case scenario actually occurred in 1918.”
What was going on in 1917? The Spanish Flu was just starting to bubble up, with the deadliest month of the whole pandemic not hitting until October 1918 — by then, as you can see from this chart, the Dow Jones Industrial Average had already begun to heal.

Hayes then posted this chart of the modern-day market plunge, noting that the nasty drawdowns amid the early stages of both pandemics were virtually the same.

“So while the worst was ahead in terms of the Spanish Flu in December of 1917, the worst was done for the stock market after the 33% drop,” Hayes wrote. “The difference [now] is that we have better medicine, methods and experience to mitigate the outcome.”

Of course, that doesn’t mean we’ll see that kind of rebound, but Hayes is hopeful.

“The market has already discounted a lot of pain based on its current drop,” he said. “It will be just as quick to discount a recovery once the initial shock subsides.”

Hayes explained that if the cases peak in the next few weeks and the stimulus package does its job, these current levels could look like a bottom in hindsight.

“If the virus goes on beyond what we have seen in China (in time), it is possible we could drop significantly more, but that is a lower probability,” he said. “There is no way to perfectly handicap this ... but regardless of what the general market does in coming weeks, I see opportunity on a company by company basis now and am nibbling each ‘down’ day and sitting tight each green day.”

By Shawn Langlois, March 19, 2020

---ο---

Το παρελθόν των πτώσεων στον ΓΔ

Στην πρώτη μέθοδο υπολογίζω τα ποσοστά των πτώσεων που ακολούθησαν τα πωλητικά σήματα του (μεσοπρόθεσμου) συστήματός μου. Το σύστημα αυτό αποτελείται από δυο τμήματα: το ένα τμήμα χρησιμοποιεί δυο εκθετικούς κινητούς μέσους (ΕΚΜ) μεταβλητής χρονικής διάρκειας και το δεύτερο κάποιες προϋποθέσεις που ελέγχουν και επιτρέπουν ή απαγορεύουν την χρήση του πρώτου τμήματος. Για μεγαλύτερη απλούστευση χρησιμοποίησα μόνο το πρώτο τμήμα του συνολικού μου συστήματος (αντίστοιχη μελέτη θα μπορούσε να γίνει με χρήση των πωλητικών σημάτων του ΚΜ 100 ή 200 ημερών).

Από το 1988 και χρησιμοποιώντας τις τιμές κλεισίματος η πτώση σταμάτησε και ο πυθμένας δημιουργήθηκε -πάντα ως προς την έξοδο του συστήματος- ως εξής:

● Στο ~50% των περιπτώσεων πυθμένας δημιουργήθηκε έως και 10% κάτω από την τιμή εξόδου

● Στο ~25% των περιπτώσεων πυθμένας δημιουργήθηκε από 10% έως και 25% κάτω από την τιμή εξόδου

● Στο ~15% των περιπτώσεων πυθμένας δημιουργήθηκε από 25% έως και 50% κάτω από την τιμή εξόδου

● Στο υπόλοιπο ~10% των περιπτώσεων (4 στις συνολικά 38 περιπτώσεις) πυθμένας δημιουργήθηκε από 50% έως και 71% κάτω από την τιμή εξόδου (η ακραία παρατηρηθείσα τιμή 70,6% μετρήθηκε από το πωλητικό σήμα του Ιανουαρίου 2008)

Η μέση τιμή των 38 μετρηθεισών πτώσεων μετά το πωλητικό σήμα ανέρχεται στο 19,5%.

Συμπέρασμα 1^ο: γενικά η τακτική του μουαγιέν θέλει πολύ μεγάλη προσοχή και ειδικότερα όταν η μεσο- και μακροπρόθεσμη τάση είναι πτωτικές.

Συμπέρασμα 2^ο: αν θεωρήσουμε ότι στην παρούσα πτώση έχουμε δει το ελάχιστο στις 16/3 (στις 484,40 μον. –τιμή κλεισίματος) η βύθιση από την ημέρα του πωλητικού συστήματος είναι η 31^η χειρότερη στις 39 μετρηθείσες πτώσεις.

Στην δεύτερη μέθοδο υπολογίζω τα ποσοστά των πτώσεων από τις κορυφές των ανοδικών κυμάτων (ενδοημερήσιο υψηλό) μέχρι τους επόμενους πυθμένες (ενδοημερήσιο χαμηλό). Για να οπτικοποιήσω τα αποτελέσματα χρησιμοποιώ το λογαριθμικό διάγραμμα του ΓΔ σε μηνιαίες τιμές κλεισίματος (όμως οι υπολογισμοί έχουν γίνει σε ενδοημερήσια υψηλά και χαμηλά, όχι σε τιμές κλεισίματος) μαζί με τον RSI και τον στοχαστικό RSI.

Τα αποτελέσματα φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα:

αρχή κύματος	τέλος κύματος	αρχική τιμή κύματος	τελική τιμή κύματος		απόδοση κύματος	κέρδος/ζημιά επί % του προηγούμενου κύματος
Ιαν-88	Ιουλ-90	264	1684		538%
Ιουλ-90	Νοε-92	1684	558		-67%	-79%
Νοε-92	Ιαν-94	558	1205		116%	57%
Ιαν-94	Μαρ-95	1205	784		-35%	-65%
Μαρ-95	Σεπ-99	784	6484		727%	1354%
Σεπ-99	Μαρ-03	6484	1462		-77%	-88%
Μαρ-03	Νοε-07	1462	5346		266%	77%
Νοε-07	Μαρ-09	5346	1457		-73%	-100%
Μαρ-09	Οκτ-09	1457	2932		101%	38%
Οκτ-09	Ιουν-12	2932	471		-84%	-167%
Ιουν-12	Μαρ-14	471	1379		193%	37%
Μαρ-14	Φεβ-16	1379	420		-70%	-106%
Φεβ-16	Φεβ-18	420	895		113%	50%
Φεβ-18	Νοε-18	895	592		-34%	-64%
Νοε-18	Ιαν-20	592	949		60%	118%
Ιαν-20	17/03/20	949	469,55	;	-51%	-134%

Ας εξηγήσω τον Πίνακα με ένα παράδειγμα:

Από τον 11ο/1992 μέχρι τον 1ο/1994 ο ΓΔ κέρδισε 116% από τον (ενδοημερήσιο) πυθμένα του (απόδοση ανοδικού κύματος) και κέρδισε το 57% (=0,57 στην εικόνα που ακολουθεί) του προηγηθέντος πτωτικού κύματος (όταν το ποσοστό είναι κάτω του 100% σημαίνει πως η κορυφή του ανοδικού κύματος είναι χαμηλότερη της κορυφής του προηγούμενου ανοδικού κύματος).

Ακολουθεί η σχετική εικόνα:

Τι παρατηρούμε:

1. Οι πυθμένες και οι κορυφές του ΓΔ δεν εμφανίζονται υποχρεωτικά σε υπερπωλημένες και σε υπεραγορασμένες, αντιστοίχως, περιοχές του RSI. Υπενθυμίζω ότι τα διαγράμματα είναι μηνιαία.
2. Οι πυθμένες και οι κορυφές του ΓΔ παρατηρούνται σε υπερπωλημένες και σε υπεραγορασμένες, αντιστοίχως, περιοχές του στοχαστικού RSI.
3. Η πτώση από την προηγηθείσα κορυφή δυο φορές ήταν της τάξης του 35% και στις υπόλοιπες πέντε φορές από 67% έως 84%. Ο αριθμητικός μ.ο. της πτώσης ήταν της τάξης του 63%.
4. Η % ζημία που προκάλεσαν τα πτωτικά κύματα στα προηγηθέντα ανοδικά κύματα ήταν από 65% μέχρι και 167% (με μ.ο. 95%). Εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι το ροκάνισμα όλων των κερδών του προηγηθέντος ανοδικού κύματος από το επόμενο πτωτικό παρατηρείται μόνο μετά το 2007. Πριν το 2007 κάθε μεγα-πυθμένας ξεκινούσε πάνω από τον προηγούμενο μεγα-πυθμένα.

Άρα, αν υποθέσουμε ότι έχουμε δει το χαμηλό του ΓΔ στις 17 Μαρτίου (469,55 μον.) τότε μιλάμε για μια πτώση σχετικά μικρή (-51%) από την προηγηθείσα κορυφή (τρίτη σε μέγεθος πτώση σε σύνολο οκτώ περιπτώσεων) και ταυτοχρόνως πολύ μεγάλη σε σχέση με τα κέρδη του προηγηθέντος ανοδικού κύματος: -134%). Επίσης, τόσο ο RSI όσο και ο στοχαστικός RSI δεν θα έχουν μπει σε υπερπωλημένες περιοχές. Ήτοι –συμπέρασμα δικό μου- όποιος στοχεύει στον πυθμένα καλό είναι να κρατά και μετρητά για το ενδεχόμενο να μην τον έχουμε δει ακόμη…

Κλείνουμε με ένα παράδειγμα σταδιακής τοποθέτησης κεφαλαίου σε πτωτική αγορά. 

Αναφερόμαστε στον ΓΔ και σε περιόδους σημαντικής πτώσης τις οποίες χωρίζουμε σε "σκαλοπατάκια" σε σημεία στα οποία έγινε προσπάθεια να μπει ένα φρένο στην πτώση. Υπολογίζουμε τις αποστάσεις των σκαλοπατιών από το τελευταίο υψηλό πριν την έναρξη της πτώσης και τα καταχωρούμε σε ένα φύλλο excel. Για παράδειγμα, στην πτώση του 1999 το πρώτο σκαλοπάτι έγινε -23% κάτω από το υψηλό των 6484 μον., το δεύτερο σκαλοπάτι έγινε -38% κάτω από το υψηλό των 6484 μον. κοκ.

Τα αποτελέσματα τα οπτικοποιούμε σε ένα διάγραμμα στον κατακόρυφο άξονα του οποίου φαίνονται οι πτώσεις από το υψηλό αναφοράς τους. Τα ομόχρωμα σημεία του διαγράμματος είναι οι αποστάσεις των σκαλοπατιών εντός του ίδιου πτωτικού κύματος. Για παράδειγμα, τα σκαλοπατάκια της πτώσης 1999-2003 παριστάνονται με μαύρους ρόμβους.

Ομαδοποιούμε τώρα τις αποστάσεις των σκαλοπατιών και υπολογίζουμε τους μέσους όρους. Τα πρώτα σκαλοπάτια δημιουργήθηκαν κατά μ.ο. 20,8% κάτω από το υψηλό του προηγούμενου ανοδικού κύματος, τα δεύτερα σκαλοπάτια δημιουργήθηκαν κατά μ.ο. 34,6% κάτω από το υψηλό του προηγούμενου ανοδικού κύματος κοκ. 

Χοντρικά λοιπόν καταλήγουμε ότι σε κάθε πτωτικό κύμα γίνεται προσπάθεια να σχηματιστεί πυθμένας στο εξής σχήμα σκαλοπατιών 20-35-50-70 από το υψηλό του προηγούμενου ανοδικού κύματος.  

Με βάση την παρατήρηση αυτή χωρίζουμε ένα αρχικό κεφάλαιο σε τέσσερα τμήματα και το επενδύουμε ακολουθώντας τέσσερεις διαφορετικές επενδυτικές τακτικές (Α, Β, Γ, Δ).

		Τακτικές
		A	B	Γ	Δ
Τοποθετή-σεις από την κορυφή	-20%	2500	2000	1000	0
	-35%	2500	2000	2000	1000
	-50%	2500	3000	3000	3500
	-70%	2500	3000	4000	5500
	Απώλεια στον πυθμένα (στο -70%)	-39%	-35%	-29%	-19%
	Άνοδος (από το -70%) για επιστροφή κεφαλαίου	64%	54%	41%	24%

Τι μας λέει ο Πίνακας; Αν τοποθετήσουμε από 2500€ σε βάθος 20%, 35%, 50% και 70% από το υψηλό του προηγούμενου ανοδικού κύματος (όπου 70% είναι και ο οριστικός πυθμένας του πτωτικού κύματος) τότε στο τέλος του πτωτικού κύματος το αρχικό μας κεφάλαιο έχει μειωθεί κατά 39% και για να πάρει και πάλι την αρχική του τιμή ο ΓΔ θα πρέπει να ανέβει κατά 64%.