Εκεί που φαινόταν ότι το σοκ της πτώσης των κινέζικων μετοχών ξεπερνιόταν όχι μόνο στον υπόλοιπο κόσμο αλλά και στην ίδια Κίνα,
ζήσαμε μια δεύτερη χρηματιστηριακή εβδομάδα “δίδυμων πύργων” απλά και μόνο με
τα πρώτα θύματα του κοροναϊού στην Ιταλία. Με μια πρώτη ματιά η κατάρρευση των χρηματιστηρίων
είναι αδικαιολόγητη αλλά παίρνοντας υπόψη την γενικότερη κατάσταση μάλλον και αυτή η
εξέλιξη ήταν αναμενόμενη. Δεν είναι ο αριθμός των θυμάτων που προκαλεί ανησυχία
αλλά ο φόβος πως η καραντίνα στην οποία μπαίνουν διάφορες περιοχές του πλανήτη
μπορεί να προκαλέσει την ύφεση που επί μια 10ετία ξορκίζουν και προσπαθούν να
αποφύγουν με διάφορα γιατροσόφια, ιδίως με το φτηνό χρήμα που τροφοδοτούν το
σύστημα οι Κεντρικές Τράπεζες.
Όταν βλέπεις τον S&P500
να σκαρφαλώνει από τις 666(!) στις 3400 μον., δλδ να σημειώνει μια άνοδο 400%,
λογικό είναι να περιμένεις την διόρθωση. Και όχι μόνο την διόρθωση αλλά και μια
μεσοπρόθεσμη, τουλάχιστον, σε διάρκεια πτώση. Πάνω σε αυτό το μοτίβο της υπό
συνεχή αμφισβήτηση ανόδου και των συνεχών QE-ενέσεων
των Κεντρικών Τραπεζών πολλοί αναζητούσαν τον “μαύρο κύκνο” που θα πυροδοτούσε
την αλλαγή της τάσης. Μήπως ήρθε η ώρα; Η όποια απάντηση είναι για την ώρα
βιαστική. Η μεγάλη βουτιά των τελευταίων εβδομάδων μπορεί να αποδειχτεί απλώς
μια υγιεινή ανάπαυλα όπως το 2012 ή όπως συνέβη με την εκλογή Τραμπ ή και με το
αγγλικό δημοψήφισμα για το Brexit. Μας λείπει ουσιαστικά κατ’ αρχήν ο πρώτος πυθμένας και
–κυρίως- η επόμενη κορυφή. Αφού δημιουργηθούν αυτά θα δούμε την συνέχεια.
Για το ΧΑΑ, λόγω οικονομικής κατάστασης και λόγω
ρηχότητας, τα πράγματα εξελίχθηκαν με μεγαλύτερη ταχύτητα. Τώρα βρισκόμαστε στην
φάση αναζήτησης πυθμένων όπου οι πιο ριψοκίνδυνοι προσπαθούν να αρπάξουν το
μαχαίρι που πέφτει χωρίς να ματώσουν. Μέχρι τώρα ματαίως…
--ο--
Συζητούσα με κάποιον φίλο ο οποίος δραστηριοποιείται στο trading
–κυρίως στις Τράπεζες αφού εκεί, όπως μου λέει, υπάρχει μεγάλη μεταβλητότητα-
και απογοητευμένος από τις επιδόσεις του μου γκρίνιαζε «για ιδές καιρό που
διάλεξε» να μας βρει η βουτιά «πάνω που ανέβαζε στροφές το μαγαζί»!
Είπα λοιπόν να του κάνω μια σύγκριση στις επιδόσεις
ορισμένων μετοχών του ΧΑΑ σε σχέση με την άνοδο των ξένων χρηματιστηρίων. Τα
αποτελέσματα άφησαν τον φίλο με το στόμα ανοιχτό. Οι αποδόσεις των μη
τραπεζικών μετοχών –και δεν μιλάμε για μεσαία και μικρά χαρτιά, αλλά για τις
μεγάλες μετοχές- έφτασαν κατά μ.ο. στα 600% μέχρι τα υψηλά τους ή και στο 445%
από το 2012 μέχρι σήμερα μετά την μεγάλη βουτιά των τελευταίων ημερών.
Τα αποτελέσματα φαίνονται στον Πίνακα που ακολουθεί:
Στήλη (1): το ποσοστό της ανόδου από την εκλογή της
κυβέρνησης Σαμαρά* μέχρι τα υψηλά των ετών 2019 και 2020 (όποτε σημειώθηκαν
αυτά)
Στήλη (2): το ποσοστό της διόρθωσης από τα υψηλά των ετών
2019 και 2020 (όποτε σημειώθηκαν αυτά) μέχρι την 28/2/2020
Στήλη (3): το ποσοστό της ανόδου από την εκλογή της
κυβέρνησης Σαμαρά* μέχρι την 28/2/2020
Στήλη (4): το ποσοστό της απώλειας κερδών από τα υψηλά
των ετών 2019 και 2020 (όποτε σημειώθηκαν αυτά) μέχρι την 28/2/2020
*Για τις Τράπεζες η αρχική ημερομηνία δεν είναι η εκλογή
της κυβέρνησης Σαμαρά αλλά η 8/2/2016
Οι αποδόσεις μάλιστα μπορεί να είναι και μεγαλύτερες αν δεν ακολουθήθηκε απλά η μέθοδος της διακράτησης αλλά της ενεργητικής διαχείρισης των μετοχών όπως, για πρδγμα, στην μετοχή του Φουρλή:
Τελικά τα κέρδη δεν είναι καθόλου μικρά και αν τελικά ακολουθήσει μεσο- ή
μακρο-χρόνια πτώση κάποια μεγάλα πορτοφόλια που ασχολήθηκαν ενεργά με τις μη τραπεζικές μετοχές τα προηγούμενα χρόνια δεν θα στενοχωρηθούν και πολύ…
Έκανα ένα μικρό γκάλοπ για την τακτική μουαγιέν μέσω της ιστοσελίδας soltrade.gr και το παρουσιάζω:
Χρησιμο αν εχεις
αρκετο ρευστο, υπομονη και, στρατηγικη...μου βγηκε στην ΜΙΓ ,με μουαγιεν γραφω
κερδη στην ΚΟΥΑΛ,και μακαρι να ειχα ρευστο να κανω κι αλλο με ΜΥΤ,αλλα σε βαθος
χρονου θα μου βγει κι αυτο
Εγω κανω μουαγεν οταν
η αγορα κανει υπερβολες προς τα κατω και θεωρω οτι αργα η γρηγορα θα γυρισει!
Τις περισσοτερες φορες που το εκανα μου βγηκε.
Οι υπερβολες διορθωνονται συνηθως!
Χαιρετε.Το εφαρμοζω
μονο για μετοχες που δεν εχω προβλημα να μεινουν στο χ/φ σε περιπτωση αποτυχιας
του trade,για μεγαλο χρονικο διαστημα π.χ ΜΥΤΙΛ,ΕΛΛ,ΟΠΑΠ,ΤΙΤΑΝ.
Ποτε σε μετοχες με μεγαλο δεικτη βητα.
Απλά σου τρώει χρήμα
που θα μπορούσες να τοποθετήσεις αλλού. Και στην αισχατη περίπτωση του να
βαρέσει κανόνι η εταιρία θα έχεις γλυτώσει και χρήματα.Η δική μου στρατηγική
είναι μετά την απαιτούμενη μελέτη σε μια εταιρία και την εύρεση της τιμής που
εγώ θεωρώ καλή μια πρώτη τοποθετηση συνήθως με 50% σε πρώτη φάση. Το υπόλοιπο
50% χαμηλότερα αν και εφόσον.
Ούτε και ο υπαρκτός κίνδυνος μιας
ανεξέλεγκτης εξάπλωσης του κοροναϊού μπόρεσε να σταματήσει την παρατεταμένη
άνοδο των αμερικάνικων αλλά και των ευρωπαϊκών δεικτών παρά τον πρόσκαιρο
πανικό και την περιορισμένη –τελικά- διόρθωση που παρατηρήθηκαν επί ένα
δεκαήμερο (στο κοινό διάγραμμα που ακολουθεί διακρίνεται και η παραφωνία του
κινέζικου χρηματιστηριακού δείκτη που αρνείται εδώ και χρόνια να ακολουθήσει
την άνοδο ΕΕ και ΗΠΑ).
Στα δικά μας, η μεσομακροπρόθεσμη τάση
του ΓΔ παραμένει ανοδική αν και
έχει “κατεβάσει ταχύτητα” (το σύστημα μας των προσαρμοσμένων ΕΚΜ είναι εκτός αγοράς ως προς το βραχυπρόθεσμη συνιστώσα του και εντός ως προς την μεσομακροπρόθεσμη). Ο κύριος παράγοντας φαίνεται να είναι η κόπωση των Τραπεζών και του ΔΤΡ που το τελευταίο τρίμηνο έχουν
εγκλωβιστεί σε ένα πλαγιοκαθοδικό κανάλι ενώ μετά την σχετική ανακοίνωση της GS ο ΔΤΡ βρέθηκε
να κινείται και κάτω από την ζώνη των 830-840 μονάδων. Ήδη –και μετά την
ανακοίνωση της JPMorgan- γίνεται
προσπάθεια –με έναν μίνι σχηματισμό αντεστραμμένου ΩΚΩ- να κινηθεί ανοδικά
σπάζοντας σε πρώτη φάση την αντίσταση των 830-840 μον.
Ακολουθούν τα διαγράμματα
- του ΓΔ στα οποία φαίνεται πως η άνοδος του τελευταίου εξαμήνου πραγματοποιείται με χαμηλές στροφές (ο DMI παραμένει κάτω από το 20) αλλά με "σεβασμό" στην πλαγιοανοδική γραμμή στήριξης του τελευταίου έτους. Στο ημερήσιο διάγραμμα φαίνεται αφενός η στήριξη στα επίπεδα των 900 μονάδων με σχηματισμό διπλού πυθμένα και αφετέρου η προσπάθεια υπέρβασης του τελευταίου υψηλού των 925 μονάδων, προϋπόθεση για την κίνηση προς τις 1000 μονάδες.
- του δείκτη Υψηλής Κεφαλαιοποίησης…
- του ΔΤΡ…
- και επιλεγμένων μετοχών
- (μεταξύ αυτών
και της ΜΙΓ που το διάγραμμά της “έβγαζε μάτια” λίγο πριν αρχίσει η μεγάλη της
κίνηση)
Εν ολίγοις, μπορεί να ακούγεται τετριμμένο
αλλά για μια ακόμη φορά η περαιτέρω πορεία του ΧΑΑ θα εξαρτηθεί αφενός από την
πορεία των Τραπεζών και αφετέρου από την πορεία των μεγάλων χρηματαγορών του
εξωτερικού.
update 25/2/2020 Η εμφάνιση του κοροναϊού στην Ιταλία έδωσε λύση στην χρηματιστηριακή ταλαιπωρία των τελευταίων μηνών. Η βραχυπρόθεσμη συνιστώσα του συστήματος από τις αρχές του μηνός μας κρατάει εκτός ΧΑΑ και πλέον, μετά την χθεσινή βουτιά, αρχίζει ο αγώνας διάσωσης της μακροπρόθεσμης τάσης.
Το φαινόμενο αυτό είναι το περίφημο StockBuyback ή, όπως το λέμε στα ελληνικά, η
επαναγορά ιδίων μετοχών. Σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, αυτή η επαναγορά ιδίων
μετοχών έχει παίξει σημαντικό, αν όχι πρωταγωνιστικό, ρόλο στην υπερδεκαετή
ανοδική κίνηση των αγορών, καθώς λειτούργησε ως μια αυτοεκπληρούμενη
προφητεία.
[…]
Για να αντιληφθούμε τη δυναμική που
έχουν τα StockBuybacks στα χρηματιστήρια, αρκεί να σκεφτούμε
ότι στον S&P, μόνο στο τρίτο τρίμηνο του 2019 (Q3/2019), επαναγοράστηκαν μετοχές
συνολικής αξίας $189 δισ. Και όμως αυτό το υπερβολικό μέγεθος απέχει αρκετά από
το αντίστοιχο του τέταρτου τριμήνου του 2018 (Q4/2018), που είχε ανέλθει στα $223
δισ. Συνολικά κατά τη διάρκεια της δεκαετούς ανοδικής πορείας του S&P, το ύψος των επαναγορών ιδίων μετοχών
έφτασε στα $5,3 τρισ. Και φυσικά γίνεται αντιληπτό και στους πλέον αδαείς ότι
συνετέλεσε σε αποφασιστικό βαθμό στον δρόμο του S&P, από τις 688 μονάδες στις 3360
μονάδες και στην καταγραφή διαδοχικών νέων υψηλών ρεκόρ.
[…]
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα StockBuybacks είναι πλέον μέρος του χρηματιστηριακού
οικοσυστήματος.
Ο πόλεμος που ξεκίνησε το 2011 στη Συρία ως τμήμα της “αραβικής άνοιξης” είναι γνωστός και δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Μια εξέγερση που ακολουθήθηκε από μια πολύπλευρη επέμβαση όχι μόνο των μεγάλων (κυρίως ΗΠΑ και Ρωσία) αλλά και των μεσαίων παικτών της περιοχής που απελευθέρωσε για άλλη μια φορά το τζίνι της Μέσης Ανατολής από το λυχνάρι του.
Μια από τις εκπλήξεις σε αυτή την σύγκρουση συμφερόντων ήταν η σύμπλευση των Κούρδων της Συρίας –που η ηγεσία τους έχει μαρξιστικές καταβολές- με τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ISIS. Η ιδιαιτερότητα της συμμαχίας αυτής ήταν ότι οι ΗΠΑ δημιούργησαν δεσμούς με ένα πραγματικό λαϊκό κίνημα το οποίο όχι μόνο διαθέτει δεκάδες χιλιάδες μαχητές αλλά και που οργανώνει την αυτοδιοίκηση των περιοχών που ελέγχει, ενώ η ηγεσία του είναι διατεθειμένη όχι απλά να εξοπλιστεί και να ενισχυθεί από τις ΗΠΑ, αλλά και να προχωρήσει σε κοινό σχεδιασμό επιχειρήσεων. Χάρη στη στάση του ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός έφτανε να παίρνει τα εύσημα μέχρι και από τον επικεφαλής των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων-SDF (στις οποίες κυριαρχεί η κουρδική πολιτοφυλακή Μονάδες Προστασίας του Λαού-YPG), Mezlûm Ebdî:
«Όταν ολόκληρος ο κόσμος αρνήθηκε να μας υποστηρίξει, οι Ηνωμένες Πολιτείες μάς έτειναν το χέρι. Σφίξαμε τα χέρια και με ευγνωμοσύνη δεχτήκαμε την γενναιόδωρη υποστήριξη. Με αίτημα της Ουάσινγκτον, συμφωνήσαμε να μεταφέρουμε τον βαρύ οπλισμό μας από τα σύνορα με την Τουρκία, να καταστρέψουμε τις αμυντικές μας οχυρώσεις και να αποσύρουμε τους πιο έμπειρους πολεμιστές μας. Η Τουρκία ποτέ δεν θα μας επιτίθετο όσο η αμερικανική κυβέρνηση έμενε πιστή στις υποσχέσεις της[…]
Πιστεύουμε στη δημοκρατία ως βασική ιδέα, αλλά υπό το πρίσμα της εισβολής της Τουρκίας και της υπαρξιακής απειλής που θέτει η επίθεσή της για τον λαό μας, ίσως χρειαστεί να επανεξετάσουμε τις συμμαχίες μας. Οι Ρώσοι και το καθεστώς της Συρίας έχουν κάνει προτάσεις που θα μπορούσαν να σώσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν υπό την προστασία μας. Δεν εμπιστευόμαστε τις υποσχέσεις τους.»
Όμως από τις αρχές του προηγούμενου έτους η στάση των ΗΠΑ ξαφνικά άρχισε να μεταστρέφεται. Ο ίδιος ο Τραμπ το έκανε σαφές όταν δήλωνε στο υπουργικό του συμβούλιο ότι
«Η Συρία είναι χαμένη από καιρό. Δεν μιλάμε για κανέναν τεράστιο πλούτο. Μιλάμε για άμμο και θάνατο. Φεύγω, φεύγουμε απ’ τη Συρία. Να το ξεκαθαρίσουμε, δεν θέλουμε τη Συρία».
Αφού το ISIS γινόταν πια παρελθόν χάρη στον αγώνα και των Κούρδων, και δηλώνοντας την (ξαφνική!) ενόχλησή του επειδή οι Κούρδοι «πουλάνε πετρέλαιο στο Ιράν», ο Τραμπ απέσυρε τον Ιανουάριο τα στρατεύματα των ΗΠΑ από την βορειοδυτική Συρία.
Μερικούς μήνες αργότερα ο Τραμπ απέσυρε και τα υπόλοιπα στρατεύματα των ΗΠΑ αφήνοντας εκτεθειμένους τους μέχρι τότε συμμάχους του και δίνοντας την δυνατότητα στα τουρκικά στρατεύματα και τους συμμάχους τους να εισβάλλουν στη βορειοανατολική Συρία. Σε ελάχιστο χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν εκτεθειμένοι στους τουρκικούς βομβαρδισμούς και στις χερσαίες επιθέσεις των συμμάχων της Τουρκίας ενώ από την άλλη τα στρατεύματα του συριακού καθεστώτος έσπευδαν να καταλάβουν τις πόλεις που εγκατέλειπαν οι κουρδικές δυνάμεις. Βομβαρδίστηκαν μέχρι και νοσοκομεία ενώ τουλάχιστον μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν μείνει χωρίς καθαρό νερό. Όπως έχει διακηρύξει ο Ερντογάν στόχος του είναι να διαλύσει την κουρδική αυτοδιοίκηση στη μεθόριο με την Τουρκία και να δημιουργήσει μια “ασφαλή ζώνη” πλάτους τριάντα και μήκους τετρακοσίων χιλιομέτρων. Η δράση αυτή θα στείλει στην προσφυγιά περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους.
Οι εξελίξεις αυτές αναβαθμίζουν την Ρωσία στον υπ’ αριθμόν ένα παίκτη στην περιοχή αφού, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ, ο Πούτιν προσφέρει προστασία στον Άσαντ και βάζει τα όρια στα οποία θα μπορεί να κινείται ο Ερντογάν. Και τα όρια θα τα βάλει η Μόσχα με τέτοιο τρόποώστε να αποσταθεροποιηθούν τα τουρκο-συριακά σύνορα ενώ ταυτοχρόνως θα σπρώχονταιοι Κούρδοιγια επανενσωμάτωση των περιοχών τους στον έλεγχο της Δαμασκού.
Η μεταστροφή του Τραμπ στο συριακό δεν έγινε χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις στα διάφορα κέντρα εξουσίας στις ΗΠΑ. Μαζί με τις διαμαρτυρίες των αντιπολιτευόμενων Δημοκρατικών υπήρξαν και παραιτήσεις/απολύσεις στον κύκλο του αμερικανού προέδρου:
- παραίτηση του Υπουργού Άμυνας JamesMattis και άλλων στελεχών του Πενταγώνου,
- καρατόμηση του συνεργάτη του Τραμπ για την περιοχή της Μ. Ανατολής, JohnBolton,
- παραίτηση της πρέσβειρας των ΗΠΑ στον ΟΗΕ NikkiHaley, η οποία μάλιστα κατήγγειλε ανοιχτά τον Τραμπ γράφοντας στο twitter ότι «Οι Κούρδοι είχαν κομβικό ρόλο στην επιτυχημένη μας μάχη κατά του ISIS. Το να τους αφήσουμε να πεθάνουν είναι σφάλμα».
2. Η αδυναμία των ΗΠΑ απέναντι στους συμμάχους τους στη Μ. Ανατολή
Οι εξελίξεις αυτές στο συριακό ζήτημα έρχονται να δηλώσουν την υποχώρηση της αμερικάνικης ηγεμονίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Με μια ηγεμονική δύναμη που δεν ξέρει τι θέλει –ή που δηλώνει πως αδυνατεί πλέον να παίζει ηγεμονικό ρόλο στην περιοχή-, οι περιφερειακές δυνάμεις, μικρές και μεγάλες, αναλαμβάνουν οι ίδιες να καλύψουν το κενό και να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους μεγαλώνοντας όμως την αβεβαιότητα αφού οι μεταξύ τους συμμαχίες γίνονται εφήμερες και ασταθείς. Ταυτοχρόνως όμως στέλνουν και ένα σήμα τόσο σε συμμάχους όσο και σε αντιπάλους των ΗΠΑ στην περιοχή: οι ΗΠΑ αδυνατούν πλέον να εγγυηθούν την ασφάλεια των συμμαχικών τους καθεστώτων όπως έκαναν επί δεκαετίες!
Όπως δήλωνε χαρακτηριστικά ο Michael Stephens (επικεφαλής του βρετανικού ινστιτούτου στρατηγικής και άμυνας RUSI στο Κατάρ):
«Πρόκειται για χάος. Η περιοχή βρίσκεται σε χάος γιατί η ηγεμονική δύναμη δεν φαίνεται να ξέρει τι θέλει να κάνει, και ως εκ τούτου κανένας άλλος δεν ξέρει.
[…] κανείς δεν ξέρει τι να κάνει πλέον, γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποια ακόμη αλλαγή έρχεται. Ο Ντόναλντ Τραμπ ρίχνει βενζίνη πάνω στη φωτιά και μας αφήνει σχεδόν όλους σε μεγάλη σύγχυση».
Οι συγκρούσεις στο αμερικάνικο σύστημα εξουσίας όχι μόνο για το συριακό αλλά συνολικά για την θέση των ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή δεν ήταν ποτέ εντονότερες. Η στάση στο συριακό είναι απλώς η τελευταία αφορμή.
Τον περασμένο Ιούνιο καταρρίφθηκε ένα αμερικάνικο drone από το Ιράν ενώ τον Σεπτέμβριο χτυπήθηκαν με πύραυλο οι εγκαταστάσεις της πετρελαϊκής Aramco στη Σαουδική Αραβία. Οι ΗΠΑ έδειξαν το Ιράν ως υπεύθυνο και για τις δυο επιθέσεις αλλά και στις δύο περιπτώσεις δεν προχώρησαν σε στρατιωτική δράση εναντίον του. Η απάντηση που τελικά επέλεξαν να δώσουν ήταν αυτή της εκ του ασφαλούς δολοφονίας ενός κρατικού αξιωματούχου του Ιράν, του Σολεϊμανί, καθώς αυτός επισκεπτόταν την Βαγδάτη. Είναι όμως αυτή η επίθεση κρατικής τρομοκρατίας ένδειξη δύναμης ή απλώς υπογραμμίζει την αδυναμία των ΗΠΑ να πλήξουν στρατιωτικά το Ιράν καταφεύγοντας σε χτυπήματα εντυπωσιασμού;
Και ναι μεν το “άδειασμα” των Κούρδων μπορεί, σε τελική ανάλυση, να μην εκπλήσσει αλλά η αδυναμία των ΗΠΑ να προστατεύσουν τα δυτικά συμφέροντα στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Περσικού Κόλπου προκαλεί την ανησυχία όχι μόνο των τοπικών του συμμάχων αλλά και της ΕΕ. Ο Bilal Y. Saab (από το Μεσανατολικό Ινστιτούτο) εντοπίζει τον ιστορικό χαρακτήρα των εξελίξεων:
«Το Δόγμα Κάρτερ, το οποίο με το οποίο οι ΗΠΑ δεσμεύονται για αμερικάνικη στρατιωτική απάντηση σε οποιαδήποτε εξωτερική απόπειρα να απειληθούν ή να αρπαγούν τα πετρελαϊκά κοιτάσματα στον Περσικό Κόλπο, είναι νεκρό…»
Όμως η μεταβολή στην στάση των ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή δεν ξεκίνησε με τον Τραμπ. Αυτός με διαφορετικό τρόπο συνεχίζει στον δρόμο που είχε χαράξειο Ομπάμα. Η κυβέρνηση του τελευταίου όχι μόνο παραδέχτηκε την παταγώδη αποτυχία των ΗΠΑ στις επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ αλλά άφησε αβοήθητο και τον Μουμπάρακ όταν αυτός βρέθηκε αντιμέτωπος μια την λαϊκή εξέγερση που τον ανέτρεψε το 2011. Το 2013 η αδυναμία επιβολής λύσεων επαναλήφθηκε όταν η Ουάσινγκτον δεν μπόρεσε να υλοποιήσει την “κόκκινη γραμμή” που είχε θέσει στη Συρία για τη χρήση χημικών όπλων. Η εκλογή Τραμπ μπορεί να έδωσε ελπίδες στην Σαουδική Αραβία και στα ΗΑΕ για επαναφορά των ΗΠΑ αλλά οι ελπίδες αυτές διαψεύδονται πλέον πανηγυρικά. Ήδη με τον γνωστό κυνικό του τρόπο ο Τραμπ έστειλε το μήνυμα σε συμμάχους και ανταγωνιστές (Ρωσία και Κίνα) στην περιοχή:
«Όποιος θέλει να βοηθήσει στη Συρία και να προστατεύσει αυτούς τους Κούρδους καλά θα κάνει, κατά τη γνώμη μου, είτε είναι η Ρωσία, είτε η Κίνα, είτε ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Τους εύχομαι τα καλύτερα, εμείς είμαστε 7.000 μίλια μακριά!».
Και ο Gamal Sultan (από το κρατικό ίδρυμα στρατηγικών Μελετών αλ-Αχράμ της Αιγύπτου) έσπευσε να "μεταφράσει" τι σημαίνει αυτό το «εμείς είμαστε 7.000 μίλια μακριά!» για τους συμμάχους των ΗΠΑ:
«πολλά κράτη στη Μέση Ανατολή επεξεργάζονται αυτή τη στιγμή μεγάλες αλλαγές στο στρατηγικό τους αμυντικό σχεδιασμό διότι δεν θεωρούν πλέον τις ΗΠΑ αξιόπιστο σύμμαχο. Νομίζω ότι θα είναι πολύ δύσκολο να πειστούν τα κράτη της Μέσης Ανατολής ότι οι ΗΠΑ πιστεύουν στα σοβαρά ότι λένε από εδώ και πέρα. Πρόκειται για μεγάλης κλίμακας αλλαγή στο στρατηγικό τοπίο της περιοχής».
3. Η αναταραχή συνεχίζεται υποδαυλιζόμενη και από τις αντιδράσεις των “από κάτω”
Παλαιότερα στην περιοχή της Μ. Ανατολής επικρατούσε η σταθερότητα πνιγμένη όμως στην καταπίεση και στο αίμα. Εδώ και χρόνια το σκηνικό έχει αλλάξει ως προς το πρώτο του μέρος: οι συγκρούσεις, η καταπίεση και το αίμα παραμένουν ως “σταθερά” της κατάστασης αλλά η σταθεροποίηση είναι το ζητούμενο.
Οι εξεγέρσεις στην Αλγερία και στο Σουδάν που οδήγησαν στην η ανατροπή του Μπουτεφλίκα (παραίτηση 2/4/2019) και του Μπασίρ (ανατροπή μετά από παρατεταμένα επεισόδια 11/4/2019) θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως εξαιρέσεις σε δυο μουσουλμανικές χώρες της αραβικής περιφέρειας. Όμως τα γεγονότα δεν περιορίζονται εκεί.
- - ο - -
Πριν λίγες εβδομάδες είχαμε μια εξέγερση στον Λίβανο ο οποίος βιώνει βαθιά οικονομική κρίση με υψηλό χρέος, ανεργία, διαφθορά και μεγάλη οικονομική ανισότητα. Θύμα της εξέγερσης ο παραιτηθείς από τα τέλη Οκτωβρίου πρωθυπουργός Σαάντ Χαρίρι.
- - ο - -
Στη Λιβύη, η κατάρρευση του “καθεστώτος Καντάφι” το οποίο κρατούσε ενωμένη τη χώρα επί δεκαετίες, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και οδήγησε σε έναν διαλυτικό εμφύλιο πόλεμο στον οποίο εμπλέκονται μικροί και μεγάλοι ξένοι παίχτες: Τούρκοι, Ρώσοι, Γάλλοι, Ιταλοί μέχρι και Έλληνες που προσπαθούν να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στην Ανατ. Μεσόγειο.
- - ο - -
Δίπλα, στην Αίγυπτο, έξι χρόνια από το αιματοβαμμένο πραξικόπημα (περίπου χίλιοι νεκροί) με το οποίο ο Σίσι άρπαξε την κυβέρνηση, τον Σεπτέμβριο ξέσπασαν διαδηλώσεις ενάντια στο στρατιωτικό καθεστώς και ενώ οι πολιτικές ηγεσίες είναι είτε στη φυλακή είτε στην εξορία. Μετά από χρόνια καταστολής και το καθεστώς δεν μπορεί να εξασφαλίσει την επιστροφή της χώρας στην κανονικότητα παρότι ο Σίσι έχει πάρει ελευθέρας από ολόκληρη την άρχουσα τάξη να κάνει ό,τι θελήσει, μια άνεση που ο ίδιος ο Μουμπάρακ δεν είχε. Αυτή η άνεση μπαίνει πλέον σε αμφισβήτηση και μαζί με αυτήν μπαίνει σε αμφισβήτηση και η αποτελεσματικότητα της στρατιωτικής κυβέρνησης.
- - ο - -
Το αιγυπτιακό καθεστώς βλέπει τον κίνδυνο να χάσει την εσωτερική του συνοχή, την ώρα που ξεμένει και από τους προστάτες του, την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, τις βασικές δυνάμεις που στήριξαν με χρήμα και όπλα τη σταθεροποίηση του Σίσι.
Ο “εκσυγχρονιστής” πρίγκιπας διάδοχος στο Ριάντ, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, που πουλούσε διεθνώς την ανελέητη σφαγή της Υεμένης ως τακτοποίηση της πίσω αυλής του, τώρα αναγκάζεται να ζητήσει εκεχειρία από τους αντάρτες Χούτι.
Ο πόλεμος της Υεμένης είναι ένας συνδυασμός πολλών συγκρούσεων, παλιών και νέων, τοπικών και περιφερειακών. Μετά την αραβική άνοιξη, οι αντάρτες Χούτι από τη Βόρεια Υεμένη κατέβηκαν προς τον Νότο, όπου επιχείρησε να τους σταματήσει ένας συνασπισμός αραβικών κρατών και τοπικών πολιτοφυλακών που συστήθηκε από τη Σαουδική Αραβία με την ενεργό στήριξη των ΗΠΑ. Τα ΗΑΕ συμμετείχαν με αποστολή 5 χιλ ανδρών, βαρύ πυροβολικό και ελικόπτερα.
Με τη βοήθεια του Ιράν, οι Χούτι αποδείχθηκαν υπερβολικά ισχυροί για να ηττηθούν αλλά και υπερβολικά αδύναμοι για να επικρατήσουν. Ο πόλεμος της Υεμένης έγινε πόλεμος δι’ αντιπροσώπων ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, με τους σαουδαραβικούς βομβαρδισμούς να μετατρέπουν μια ήδη φτωχή χώρα σε μια χώρα όπου η επιβίωση είναι αδύνατη, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και ακραίες ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων.
Στην ισχυρή αντίσταση των Χούτι προστέθηκε
η ανικανότητα του σαουδαραβικού στρατού που αναδεικνύεται σε μια αναποτελεσματική και πολυέξοδη δύναμη,
οι εσωτερικές έριδες των συμμάχων που άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους από το καλοκαίρι διαφωνώντας για το αν θέλουν να κόψουν τη χώρα σε δυο κομμάτια και
η απόσυρση των ΗΑΕ από το πεδίο των μαχών
που σπρώχνουν αναγκαστικά τους συμμάχους σε συνομιλίες με την κυβέρνηση της Υεμένης και τους Χούτι.
- - ο - -
Η πιο απτή απόδειξη για την κρίση της αμερικάνικης ηγεμονίας είναι η αποτυχία της επέμβασης της στο Ιράκ, η δεύτερη αμέσως μετά την αποτυχία της επέμβασης στο Αφγανιστάν. Πριν από 16 χρόνια, όταν εισέβαλαν οι ΗΠΑ στη χώρα και επέβαλαν τις πρώτες κατοχικές κυβερνήσεις, η θεωρία τους έλεγε πως η οικονομία θα ανοίξει, η κρατική παρέμβαση που κληρονομούσαν από το μπααθικό καθεστώς θα διαλυθεί και το αποτέλεσμα θα είναι ευημερία και άνοιγμα του δρόμου για τη δημοκρατία “δυτικού τύπου”. Η οικονομία άνοιξε, η κρατική παρέμβαση διαλύθηκε, μάλιστα διαλύθηκε το ίδιο το κόμμα Μπάαθ και σχεδόν ολόκληρες οι κρατικές δομές. Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να εγγυηθεί ούτε τρεχούμενο νερό στις μεγάλες πόλεις, ούτε ρεύμα ολόκληρη τη μέρα, ούτε πρόσβαση σε στοιχειώδεις υπηρεσίες. Αντί για “δυτική δημοκρατία” μια ολόκληρη γενιά που τώρα ενηλικιώθηκε έζησε σε ένα καθεστώς μοιράσματος της εξουσίας ανάλογα με το θρήσκευμα και τη φατρία σε ένα βαθμό που δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία του Ιράκ.
Οι περιφερειακές δυνάμεις, Ιράν, Τουρκία, Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, εκμεταλλεύτηκαν αυτό το σύστημα για να στήσουν τα δίκτυά τους από το Κουρδιστάν ως τη Βασόρα και να πλιατσικολογήσουν τα τέταρτα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου στον κόσμο.
Στις εκλογές του 2018 ήρθε με μικρή διαφορά πρώτο κόμμα η συμμαχία Σαϊρούν, με ηγέτη τον Μόκταντα αλ-Σαντρ, στην οποία συμμετείχε και το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ήταν ένα από τα κανάλια από τα οποία εκφράστηκε η οργή αυτής της νέας γενιάς απέναντι στο μισαλλόδοξο και διεφθαρμένο σύστημα των θρησκευτικών διαχωρισμών, το σύστημα που γέννησε μεταξύ άλλων και το ISIS. Ενάμιση χρόνο μετά, τίποτα δεν έχει αλλάξει, παρά μόνο αυξήθηκε η οργή και ο κόσμος βγήκε μαζικά στο δρόμο. Ο ξεσηκωμός στο Νότιο Ιράκ που ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη, νέοι άνδρες στην πλειοψηφία τους, κινητοποιούνται ενάντια στη διαφθορά, τη φτώχεια, την ανεργία και το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Η κυβέρνηση –από την οποία αποχώρησε το ΙΚΚ- διέταξε χρήση πραγματικών πυρών και 500 άνθρωποι έχουν ήδη χάσει την ζωή τους.
- - ο - -
Η αναφορά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν θα μπορούσε να μην έχει ένα κομμάτι για το κράτος του Ισραήλ, τον τέταρτο υπο-ιμπεριαλισμό της περιοχής για να συμπληρωθεί το “καρέ” (οι άλλοι τρεις είναι η Τουρκία, ο εξαγωγέας της σιϊτικής επανάστασης –το Ιράν- και η αναχρονιστική σουνιτική Σαουδική Αραβία).
Το σιωνιστικό κατεστημένο ενθουσιάστηκε με την εκλογή Τραμπ ο οποίος επιβεβαίωσε τον ενθουσιασμό αυτόν προχωρώντας σε κινήσεις στήριξης του Ισραήλ:
- μετέφερε την πρεσβεία από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ,
- αναγνώρισε την ισραηλινή κυριαρχία στα υψώματα του Γκολάν,
- τίναξε στον αέρα τις διαδικασίες διαλόγου με τους Παλαιστίνιους,
- δήλωσε ότι δεν θα βάλει κανένα φρένο στις ισραηλινές σφαγές και σε νέους εποικισμούς,
- έφερε τα καθεστώτα του Κόλπου και τον Σίσι ξανά σε στενή συνεργασία με τον Νετανιάχου.
Ως αποτέλεσμα, το ισραηλινό πολιτικό σύστημα στράφηκε ταχύτατα προς τα ακρο-δεξιά και “έβαλε πάγο” σε κάθε προσπάθεια επίλυσης του παλαιστινιακού αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα με την γνωστή σε αυτό σκληρή καταστολή των παλαιστινιακών αντιδράσεων. Όμως σύντομα οι ελπίδες του σιωνιστικού κατεστημένου διαψεύστηκαν. Ο Νετανιάχου, μετά από δέκα χρόνια παντοκρατορίας, όχι μόνο βρίσκεται μπλεγμένος σε δίκες με σκάνδαλα αλλά και το κόμμα του, το Λικούντ, έχασε τις εκλογές και πλέον εκκρεμούν νέες εκλογές για τον επόμενο Μάρτιο.
Από την άλλη το “Σχέδιο του Αιώνα” που είχε επεξεργαστεί ο γαμπρός του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, και το οποίο προέβλεπε την ενσωμάτωση του παλαιστινιακού στοιχείου στο ισραηλινό κράτος με οικονομικά μέσα, δηλαδή μέσω επενδύσεων από τις χώρες του Κόλπου (Σ.Α., ΗΑΕ, Κατάρ κλπ), σύντομα κατέληξε σε φιάσκο.
Δεν είναι όμως μόνο η πολιτική κρίση το πρόβλημα. Εκείνο που βλέπει με ανησυχία το κατεστημένο είναι οι τάσεις αποστασιοποίησης -λόγω αδυναμίας- που δείχνει η αμερικανική υπερδύναμη σε όσα συμβαίνουν στην περιοχή. Επιγραμματικά ο Νετανιάχου στην πρόσφατη επέτειο του πολέμου του Γιομ Κιπούρ (1973) χρησιμοποίησε συμβολισμούς για να περιγράψει την κατάσταση.
«Δεν φιλοδοξούμε να είμαστε ένας λαός που παλεύει μόνος του, αλλά αυτό είναι που ήμασταν αναγκασμένοι να κάνουμε στην αρχή του πολέμου του Γιομ Κιπούρ, όταν η αμερικάνικη βοήθεια έφτασε μόνο κοντά στα τελειώματα… Και σήμερα θυμόμαστε και εφαρμόζουμε τον βασικό κανόνα που μας καθοδηγεί: το Ισραήλ θα υπερασπιστεί τον εαυτό του, με τις δικές του δυνάμεις, απέναντι σε κάθε απειλή».
Και όπως σχολιάζει η εφημερίδα Haaretz:
«Ο Νετανιάχου είναι πολύ έμπειρος και πολύ προσεκτικός για να επιτεθεί άμεσα στον Τραμπ για τις πρόσφατες κινήσεις του. Όμως, το τελευταίο κομμάτι της ομιλίας του δείχνει ότι και αυτός καταλαβαίνει πως οι καιροί αλλάζουν».
4. Κρίση ηγεμονίας
Η περιοχή της Μέσης αλλά και ειδικότερα της Εγγύς Ανατολής, εδώ και χιλιάδες χρόνια αποτελεί μια καυτή διασταύρωση οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων και ποικίλων πολιτισμών. Για μεγάλα διαστήματα οι μεγάλες αυτοκρατορίες του παρελθόντος (ελληνιστική, βυζαντινή, οθωμανική) κατάφερναν να λειαίνουν τις αντιθέσεις και να ενοποιούν τον χώρο από την Περσία μέχρι τα Βαλκάνια και την ΒΑ Αφρική. Τα τελευταία διακόσια χρόνια τον ενοποιητικό παράγοντα προσπαθούν να παίξουν μεταξύ των νεοσχηματισθέντων εθνικών κρατών στην περιοχή οι κατά καιρούς ισχυροί ιμπεριαλισμοί: ο βρετανικός, ο γαλλικός και, μεταπολεμικά, ο αμερικάνικος.
Όμως οι συνεχείς αποτυχίες των ΗΠΑ και, τελευταία, οι δηλώσεις Τραμπ για απαγκίστρωση τους από την περιοχή απελευθερώνουν ανταγωνιστικά συμφέροντα και δημιουργούν νέες συμμαχίες αυξάνοντας τις πιθανότητες τοπικών εμπλοκών μέσα σε ένα σκηνικό κινούμενης άμμου.
