Από Αύγουστο... χειμώνα

ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΔΟΥΡΟ ΣΤΟΝ ΣΤΑΛΙΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΛΑΝΤ ΣΤΟΝ ΜΑΚΡΟΝ ΤΡΙΑ ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΔΡΟΜΟΣ

Η αποτυχία του μνημονίου, του 3^ου κατά σειρά, επικρέμεται πάνω από το πολιτικό σύστημα της χώρας. Οι δυνάμεις που το ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, ΑΝΕΛ, ΠΑΣΟΚ, ΠΟΤΑΜΙ κλπ. και τα μέσα ενημέρωσης που το στήριξαν και το στηρίζουν προσπαθούν συστηματικά να αποπροσανατολίσουν το κόσμο από αυτό το γεγονός. Απογοητευμένοι από την ανθεκτικότητα του Μαδούρο στη Βενεζουέλα και την αδυναμία των Αμερικανών να επέμβουν, προς το παρόν τουλάχιστον, το γύρισαν σε αντικομμουνισμό της ψυχροπολεμικής περιόδου. Η Ν.Δ. επιδόθηκε σε καταγγελία των εγκλημάτων του Στάλιν και ο ΣΥΡΙΖΑ σε μια πλουραλιστική σούπα που κοντολογίς λέει ότι δεν είναι κακοί και όλοι οι κομμουνιστές βρε αδερφέ. Σκοπός της ΝΔ είναι να φύγει από τη θέση του απολογούμενου για την κατάσταση που έχει περιέλθει η Ελληνική κοινωνία στο πλαίσιο της τρέχουσας καπιταλιστικής κρίσης και το κυριότερο να αποκρύψει ότι το μόνο που έχει να προσφέρει είναι ένα νέο μνημόνιο σε περίπτωση που γίνει κυβέρνηση. Για το ΣΥΡΙΖΑ σκοπός είναι να αποκρυβεί η κατάρρευση του 3^ου μνημονίου που διαχειρίστηκε και το κυριότερο να πει στο όποιο αριστερό ακροατήριο του έχει απομείνει ότι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι το ίδιο με μια κυβέρνηση της ΝΔ και ας εφαρμόζει μνημόνιο.

Όμως, όπως έλεγε και ο κομμουνιστής Λένιν, «τα γεγονότα είναι πεισματάρικα». Δεν πέρασε ένας μήνας από το Eurogrpoup της 20^ης Ιουλίου 2017 και τα δεδομένα είναι τα ακόλουθα:

1) το ελληνικό Δημόσιο, του 4.2% πρωτογενούς πλεονάσματος το 2016, δεν μπορεί να συγκεντρώσει 400 εκ. ευρώ για να πληρωθεί ένα σύνολο 1.2 δισ. (τα 800 εκ. τα βάζει ο ESM) στους προμηθευτές του, που αφορά χρωστούμενα του 2016,

2) δεν υπάρχει περίπτωση αναδιάρθρωσης του χρέους μέσω των αγορών λόγω υψηλών επιτοκίων

3) υπάρχει υστέρηση εσόδων 630 εκατομμύρια περίπου στο διάστημα Ιανουαρίου – Ιουλίου 2017 κάτι που μπορεί να φέρει το 2018 τα μέτρα που ψηφίσθηκαν για το 2019 πριν ένα μήνα,

4) το ΔΝΤ πρότεινε επιπλέον stress tests για τις Ελληνικές τράπεζες στο πλαίσιο της σύστασής του να μπουν στη άκρη 10 δις ώστε να χρησιμοποιηθούν σε νέα ανακεφαλαίωση των Τραπεζών. Για να πάρει την απάντηση από την επικεφαλής της ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής (SSM) ότι η αρχή θα εξασφαλίσει «…την αντιμετώπιση από τις συστημικές τράπεζες των όποιων κεφαλαιακών παραβιάσεων…». Κοντολογίς, ούτε συζήτηση για κάλυψη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης.

5) υπάρχουν επιπλέον ανοιχτά ζητήματα στο πλαίσιο 3^ης αξιολόγησης που περιλαμβάνουν οπωσδήποτε την κατεδάφιση των όποιων εργασιακών δικαιωμάτων έχουν απομείνει.

Το κυριότερο όμως είναι ότι μετά τις επικείμενες Γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου θα επιταχυνθούν οι εξελίξεις για την αναδιάρθρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα σχήμα πολλών ταχυτήτων. Οι αναδιανεμητικοί πόροι του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού (ΕΣΠΑ κλπ.) θα περιορισθούν στο σκληρό πυρήνα με αντάλλαγμα τη σύγκλιση και τον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών και τον περιορισμό του λόγου δημοσίου χρέους/ΑΕΠ στο 60% με περιορισμό του χρέους κατά 20% ετησίως. Οι χώρες της περιφέρειας, οι οποίες δεν θα έχουν προοπτική εισόδου στον πυρήνα, θα είναι δεξαμενές φθηνής εργατικής δύναμης που θα απασχολείται σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης. Δεν είναι σίγουρο αν αυτό το σχήμα θα μπορέσει να αντιμετωπίσει την κρίση της ΕΕ αφού μετά το BREXIT και το ιταλικό δημοψήφισμα τμήματα της ευρωπαϊκής αστικής τάξης αμφισβητούν αυτή την προοπτική. Τελευταίο παράδειγμα η πρόταση Μπερλουσκόνι για υιοθέτηση διπλού νομίσματος στην Ιταλία.

Ανεξάρτητα από τις αβεβαιότητες ή τις διαφορετικές γνώμες για την πορεία της καπιταλιστικής κρίσης και την τύχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιό της είναι σίγουρο ότι η Ελλάδα δεν πληροί τις προϋποθέσεις του σκληρού πυρήνα. Απέναντι σε αυτό το δεδομένο ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να πείσει τους εντός και εκτός Ελλάδας επιχειρηματικούς του φίλους, ιδιαίτερα του τραπεζικού κλάδου, ότι θα τους περάσει «στη ζούλα» στη νέα κατάσταση. Ισχυρίζονται ότι σε συνεργασία με τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν και τον επόμενο υπουργό οικονομικών της Γερμανίας, που εύχονται και προσεύχονται να προέρχεται από το SPD, θα πάρουν λύση για το χρέος το 2018 και μια πιστωτική γραμμή εγγυημένη από τον ESM για την κάλυψη των αναγκών αναχρηματοδότησης μετά το τέλος του μνημονίου. Πιστεύουν ότι έτσι θα μπορέσουν να μείνουν στα πράγματα μέχρι το 2019 και σε συνδυασμό με το τέλος της καπιταλιστικής κρίσης στην Ευρώπη, που αναμένουν ως μάνα εξ ουρανού, θα αποκτήσουν μέλλον στα πολιτικά πράγματα. Πρόκειται για όνειρα θερινής νυκτός ανάλογα με εκείνα που έκανε ο ομογάλακτός τους κ. Κουβέλης και κάποιοι στο ΠΑΣΟΚ μετά την εκλογή Ολάντ στη Γαλλική προεδρία. Από τότε μεσολάβησαν τρία μνημόνια.

Όμως και οι σχεδιασμοί της Νέας Δημοκρατίας δεν είναι καλύτεροι. Αυτοί θεωρούν ότι η κ. Μέρκελ θα τους προσφέρει μια περίοδο χάριτος εντός του σκληρού πυρήνα που θα συνοδευτεί από ένα νέο μνημόνιο που θα διαπραγματευτεί ο κ. Μητσοτάκης. Πιστεύουν ότι αυτό θα είναι εφικτό αφού έχουν περισσέψει 54 δισ. από το 3^ο μνημόνιο που επαρκούν για την αντιμετώπιση του χρέους, την ανακεφαλαίωση του τραπεζικού συστήματος και την ικανοποίηση των δικών τους επιχειρηματικών φίλων. Είναι μια εξίσου «βολική» λύση για να καλύψει τις ανάγκες του τμήματος της αστικής τάξης που ακολουθεί τη ΝΔ. Κύκλοι της ΕΕ θεωρούν ότι είναι απίθανο να διατεθούν τα επιπλέον 54 δις με τη μορφή μνημονίου για την Ελλάδα.

Το μόνο που αποδεικνύουν αυτοί οι ερασιτεχνισμοί του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ είναι ότι το πολιτικό σύστημα είναι σε απόλυτο αδιέξοδο αναφορικά με την κάλυψη των στοιχειωδών λαϊκών αναγκών. Αμφότεροι έχουν περιορισθεί στο ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα σε τμήματα της Ευρωπαϊκής αστικής τάξης και των επιχειρηματικών τους φίλων. Σκοπός τους είναι να πείσουν αμφότερους ότι είναι οι καταλληλότεροι για αυτό το ρόλο. Αυτό που δεν έχουν καταλάβει είναι ότι τόσο οι πολιτικοί τους φίλοι, όσο και οι Ευρωπαίοι επικυρίαρχοι, συμπεριλαμβανομένου του κ. Μακρόν, τους θεωρούν αναλώσιμούς όπως θεωρούσαν και τους προκατόχους τους. Βέβαια το σημαντικό δεν είναι να το καταλάβουν εκείνοι είναι να το καταλάβουμε εμείς.

Ν. Στραβελάκης, εφημ. Το Παρόν 27/8/2017

Η ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ

1. Τον Σεπτέμβριο θα δοθεί η κρισιμότερη μάχη με τους δανειστές, η οποία θα κρίνει εν πολλοίς την έκβαση του ελληνικού προγράμματος

Ως «μητέρα των μαχών» περιγράφεται από ανώτερους αξιωματούχους των θεσμών η τρίτη αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος, που αναμένεται να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο. Οι αξιωματούχοι αιτιολογούν αυτόν τον χαρακτηρισμό με το επιχείρημα ότι στο τραπέζι θα μπουν «όλα τα υπόλοιπα του μνημονίου», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά. Με δεδομένο ότι το χρονοδιάγραμμα των αξιολογήσεων έχει καθυστερήσει δραματικά, αφού, αντί της όγδοης αξιολόγησης έχει ολοκληρωθεί μόλις η δεύτερη, οι δανειστές γνωρίζουν ότι, με τους ρυθμούς που κινούνται οι διαπραγματεύσεις με την ελληνική κυβέρνηση, απομένουν το πολύ δύο αξιολογήσεις έως το τέλος του προγράμματος. Κατά συνέπεια, στην τρίτη αξιολόγηση πρέπει να κλείσουν όλες οι νομοθετικές παρεμβάσεις, ώστε η τελευταία, που θα ξεκινήσει την άνοιξη του 2018, να ασχοληθεί μόνο με την αξιολόγηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων και τον έλεγχο επί των στόχων.

Πρακτικά, η κυβέρνηση, αντί να χαλαρώσει ρυθμούς, θα πρέπει έως τον Σεπτέμβριο να υλοποιήσει 113 προαπαιτούμενα, τα οποία θα είναι και βασικά παραδοτέα έως το τέλος του έτους και θα συνδεθούν με το κλείσιμο της επόμενης αξιολόγησης.

Σε αυτά περιλαμβάνονται «αγκάθια», που αναμένεται να αγγίξουν τον σκληρό κομματικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η εκποίηση του 40% της λιγνιτικής παραγωγής της ΔΕΗ, αλλά και η κήρυξη απεργίας από τα πρωτοβάθμια σωματεία με συμμετοχή του 50% + 1 των εργαζομένων, καθώς επίσης και μέτρα που αφορούν ευθέως το Δημόσιο, όπως η κινητικότητα.

Στο επίκεντρο της τρίτης αξιολόγησης θα βρεθούν και άλλα επώδυνα μέτρα, όπως η πλήρης απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων, ο επανυπολογισμός όλων των συντάξεων, το ψαλίδι στα προνοιακά επιδόματα, αλλά και η αλλαγή στους όρους χορήγησης των αναπηρικών επιδομάτων, καθώς και η επανεξέταση των φορολογικών κινήτρων για τις επιχειρήσεις, με την κατάργηση όσων κρίνονται αναποτελεσματικά.

Σημείο «κλειδί» είναι και η αξιολόγηση της επάρκειας των μέτρων του 2018, κατά την οποία το ΔΝΤ θα έχει τον πρώτο λόγο για το εάν χρειάζεται να ληφθούν επιπλέον μέτρα.

Στα επικαιροποιημένα κείμενα των μνημονίων καταγράφονται αναλυτικά όλες οι δεσμεύσεις της χώρας για μέτρα 6,5 δισ. ευρώ την περίοδο 2018-2022, ενώ ορίζεται και ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η τελική αξιολόγηση τον Αύγουστο του 2018. Και εκεί, το ΔΝΤ θα κρίνει εάν το μνημόνιο υλοποιήθηκε επαρκώς, καθώς και το εάν πρέπει το αφορολόγητο να μειωθεί νωρίτερα (2019). Φαίνεται, ωστόσο, πως και το Ταμείο αλλά και οι Ευρωπαίοι έχουν προεξοφλήσει πως το αφορολόγητο θα μειωθεί το 2019, ενώ τα αντίμετρα -σύμφωνα πάντα με το ΔΝΤ- δεν θα εφαρμοστούν πριν από το 2023. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα θεωρείται εξαιρετικά πιθανό το Ταμείο να ζητήσει πρόσθετα μέτρα για το 2018.

Το ζήτημα του waiver

Ευρωπαϊκές πηγές θέτουν ακόμα ένα σημείο προβληματισμού. Όπως αναφέρουν, σε περίπτωση που η Ελλάδα τελείωνε το τρέχον πρόγραμμα το 2018 και αποφάσιζε να βγει μόνη της στις αγορές, χωρίς τη στήριξη των Ευρωπαίων, μέσω της Προληπτικής Γραμμής, τότε η ΕΚΤ θα ήταν υποχρεωμένη να άρει το waiver, δηλαδή την κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως ενέχυρα για να δανείζει τις ελληνικές τράπεζες. Σήμερα, η ΕΚΤ αποδέχεται τα ομόλογα των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων ως εχέγγυα, παρά τη βαθμολογία τους από τους οίκους αξιολόγησης στην κατηγορία «σκουπίδια» (junk), επειδή η χώρα είναι σε πρόγραμμα στήριξης του ESM. Εφόσον το πρόγραμμα αυτό εκλείψει και οι οίκοι αξιολόγησης δεν έχουν αναβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας και του τραπεζικού συστήματος, η ΕΚΤ θα είναι υποχρεωμένη να άρει το waiver, άρα να μη δανείζει με χαμηλά επιτόκια τις ελληνικές τράπεζες, όπως ακριβώς έγινε τον Φεβρουάριο του 2015. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας απόφασης θα ήταν η επιστροφή των τραπεζών σε εξάρτηση από τον έκτακτο μηχανισμό της Τραπέζης της Ελλάδος (ELA), ο οποίος έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος. Μια τέτοια κίνηση θα στερούσε πολύτιμη ρευστότητα από τις τράπεζες, σε μια περίοδο που το ένα μετά το άλλο τα πιστωτικά ιδρύματα μειώνουν την εξάρτησή τους από τον ELA και έχουν ήδη προβεί σε κινήσεις ενίσχυσης των κεφαλαίων τους, προκειμένου να στηρίξουν την πραγματική οικονομία και την ανάπτυξη. Αυτός είναι και ο λόγος που στα κέντρα λήψης αποφάσεων η λύση της ECCL κερδίζει όλο και περισσότερους υποστηρικτές.

Το χρέος και το χαμένο τρένο

Σε ό,τι αφορά τις προσδοκίες για την ελάφρυνση του χρέους, πηγές της ΕΚΤ ξεκαθαρίζουν πως «η ΕΚΤ δεν μπορεί να προχωρήσει σε δική της ανάλυση βιωσιμότητας χρέους, που θα της επέτρεπε να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο QE, εφόσον δεν υπάρχει επαρκής σαφήνεια για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος».

Κλειδί για τις μελλοντικές αποφάσεις θα αποτελέσει και ο ρόλος του ΔΝΤ την επόμενη ημέρα, καθώς ήδη από την τρίτη αξιολόγηση θα αρχίσει να προετοιμάζεται η αποχώρησή του, καθώς οι Ευρωπαίοι δεν θα προχωρήσουν σε αποφάσεις για το χρέος.

2. Ποντάρουν στην πιστοληπτική γραμμή οι ξένοι οίκοι

Όνειρο θερινής νυκτός η καθαρή έξοδος

Στα κέντρα αποφάσεων έχουν ήδη ξεκινήσει οι παρασκηνιακές συζητήσεις για την επόμενη ημέρα, με βασικό σενάριο εκείνο της Προληπτικής Πιστοληπτικής Γραμμής Στήριξης με ενισχυμένη εποπτεία (ECCL), η οποία θα ελέγχεται από τα ευρωπαϊκά όργανα.

Οι δανειστές γνωρίζουν πως ένα μεγάλο μέρος από το ποσό του δανείου των 86 δισ. ευρώ του ESM, που δόθηκε με το τρίτο μνημόνιο, δεν θα εκταμιευθεί μέχρι το τέλος του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018, λόγω των καθυστερήσεων με τις οποίες ολοκληρώνονται οι αξιολογήσεις. Το ποσό αυτό εκτιμάται ότι θα μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες για ένα τέταρτο πρόγραμμα στήριξης, έστω και με τη μορφή της Προληπτικής Πιστοληπτικής Γραμμής.

Οι καλά γνωρίζοντες το ελληνικό ζήτημα υποστηρίζουν πως η Ελλάδα δεν θα είναι σε θέση να επιστρέψει στις αγορές στο τέλος του προγράμματος, καθώς το πρόβλημα δεν λύνεται με δύο ή τρεις μικρής διάρκειας εκδόσεις, αλλά απαιτείται να «χτιστεί» μια μόνιμη σχέση με τους επενδυτές.

Για τον ίδιο λόγο, οι περισσότεροι διεθνείς οίκοι «έχουν ποντάρει» στην Προληπτική Πιστοληπτική Γραμμή Στήριξης, τη λεγόμενη και ECCL, στο πρότυπο της συμφωνίας της κυβέρνησης Σαμαρά το 2014. Με τον τρόπο αυτό, εκτιμούν, η Ελλάδα θα συνεχίσει να υλοποιεί μεταρρυθμίσεις υπό τον έλεγχο των δανειστών και, παράλληλα, θα αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές με βιώσιμα επιτόκια.

Οσο, μάλιστα, γίνεται πιο καθαρό πως οι Ευρωπαίοι δεν πρόκειται να ανοίξουν τα χαρτιά τους για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους παρά μόνο στο τέλος του τρέχοντος προγράμματος, η «καθαρή έξοδος» της Ελλάδας στις αγορές φαίνεται όλο και πιο δύσκολη.

της Σοφίας Δήμτσα