Η "συμφωνία των Πρεσπών", το δημοψήφισμα και οι οικονομικές σχέσεις Ελλάδας-πΓΔΜ  

• Πιστεύετε ότι θα επηρεαστούν οι οικονομικές σχέσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ, σε περίπτωση επικύρωσης της συμφωνίας των Πρεσπών;

Παρά τις πολιτικές και διπλωματικές αντιπαραθέσεις οι οικονομικές σχέσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ είναι εξαιρετικά αναπτυγμένες. Ήδη από το 1995, με την ενδιάμεση συμφωνία Ελλάδας – ΠΓΔΜ εκδηλώθηκε έντονη ελληνική επενδυτική δραστηριότητα στη μικρή και αδύναμη οικονομία της γειτονικής χώρας. Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των πέντε πρώτων χωρών προέλευσης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στην ΠΓΔΜ, με σημαντική παρουσία τους κλάδους των τραπεζών (ΕΤΕ μέσω της Stopanska Banka), των πετρελαιοειδών (ΕΛΠΕ μέσω της ΟΚΤΑ), της μεταποίησης (ιδιαίτερα στην κλωστοϋφαντουργία αλλά και ο Τιτάνας μέσω της Cementarnica και η ΣΙΔΕΝΟΡ μέσω της Dojran Steel), της εξόρυξης και των λατομείων (Παυλίδης Μάρμαρα με τη Mermeren Kombinat), στο λιανεμπόριο (Veropoulos), στον κατασκευαστικό τομέα (ΑΚΤΩΡ) κ.α.

Επίσης οι εμπορικές σχέσεις είναι εξαιρετικά αναπτυγμένες. Ενδεικτικά, η Ελλάδα το 2016 ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΠΓΔΜ (μετά την Γερμανία, την Βρετανία και την Σερβία). Το εμπορικό ισοζύγιο ΠΓΔΜ-Ελλάδας είναι εξαιρετικά ελλειμματικό καθώς οι ελληνικές εξαγωγές είναι σχεδόν διπλάσιες από τις αντίστοιχες της ΠΓΔΜ. Επίσης, αρκετές από τις εξαγωγές της ΠΓΔΜ στην Ελλάδα – κυρίως στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας – προέρχονται από ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεις που εισάγουν στην Ελλάδα χαμηλής ποιότητας προϊόντα για να βελτιωθούν εδώ και στην συνέχεια να πωληθούν στο εξωτερικό. Επιπλέον, η ΠΓΔΜ εξαρτάται αποφασιστικά τόσο στο διαμετακομιστικό εμπόριο (από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης) όσο και στην ενέργεια (ο βασικός προμηθευτής πετρελαίου είναι ουσιαστικά τα ΕΛΠΕ) από την Ελλάδα. Αφετέρου, βέβαια, με το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης παρουσιάσθηκε το φαινόμενο μετεγκατάστασης ελληνικών επιχειρήσεων στην ΠΓΔΜ για φορολογικούς λόγους καθώς η τελευταία αποτελεί ουσιαστικά ένα «φορολογικό παράδεισο» με χαμηλή φορολογία και μεγάλες δυνατότητες φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Επιπλέον, στα χρόνια της ελληνικής κρίσης, εντάθηκε το φαινόμενο Έλληνες καταναλωτές – από την Βόρεια Ελλάδα – να πηγαίνουν στη ΠΓΔΜ για αγορές κυρίως καταναλωτικών προϊόντων αλλά και για υπηρεσίες, λόγω χαμηλότερων τιμών. Η εκροή αυτή υπολογίζεται σε περίπου 800 εκ. ευρώ ετησίως.

Συνεπώς, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες με μεγάλο ωφελημένο το ελληνικό κεφάλαιο. Αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο. Η ΠΓΔΜ είναι μία μικρή και λιγότερο αναπτυγμένη οικονομία. Το άνοιγμα της ιδιαίτερα στα Δυτικά κεφάλαια (των ελληνικών συμπεριλαμβανομένων) έδωσε στα τελευταία τεράστιες δυνατότητες παρέμβασης και ελέγχου της. Φυσικά, αυτό πολύ λίγο ωφέλησε τον εγχώριο πληθυσμό καθώς το βιοτικό του επίπεδο και το κατά κεφαλή εισόδημα του παραμένει εξαιρετικά χαμηλό.

Οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, ακριβώς επειδή είναι ήδη εξαιρετικά αναπτυγμένες, μόνο περιορισμένα μπορεί να επηρεασθούν από την ενδεχόμενη επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών.

Η γειτονική χώρα είναι εξαιρετικά αδύναμη, με μία κυρίαρχη τάξη και ένα πολιτικό σύστημα απόλυτα εξαρτημένα από την Δύση αλλά και ταυτόχρονα εξαιρετικά ασταθής λόγω εσωτερικών αντιθέσεων. Είναι ήδη ένα «ξέφραγο» αμπέλι για κυρίως δυτικά οικονομικά συμφέροντα. Η ενδεχόμενη ένταξη της στην ΕΕ απλά θα επισημοποιήσει αυτό που ήδη συμβαίνει.

Η μόνη περίπτωση να αλλάξει κάτι στις διμερείς οικονομικές σχέσεις, στην περίπτωση της ένταξης της ΠΓΔΜ στην ΕΕ, είναι να ενταθεί ο ρόλος και η παρουσία των μεγαλύτερων δυτικο-ευρωπαϊκών οικονομιών σ’ αυτή. Κάτι τέτοιο μπορεί να σημαίνει περιορισμό του ρόλου του ελληνικού κεφαλαίου. Άλλωστε αυτό το σενάριο έχει ήδη διαδραματισθεί στις υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες, που αποτέλεσαν στην δεκαετία του 1990 ένα πραγματικό Ελντοράντο για το ελληνικό κεφάλαιο. Όμως με το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης του 2008 και στη συνέχεια την ελληνική κρίση το ελληνικό κεφάλαιο υποχώρησε αισθητά στις χώρες αυτές εκτοπιζόμενο από ισχυρότερα δυτικο-ευρωπαϊκά και αμερικανικά κεφάλαια.

• Πιστεύετε ότι θα επηρεαστούν οι οικονομικές σχέσεις Ελλάδας-ΠΓΔΜ, σε περίπτωση μη επικύρωσης της συμφωνίας των Πρεσπών;

Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της μη-επικύρωσης της συμφωνίας των Πρεσπών. Δεν πρόκειται, υπό φυσιολογικές συνθήκες, να αλλάξει ουσιαστικά τις διμερείς οικονομικές σχέσεις. Η μόνη περίπτωση για κάτι τέτοιο, είναι εάν η μη επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών εγκαινιάσει δυναμικές που να απομακρύνουν την ΠΓΔΜ από την Δυτική σφαίρα επιρροής. Στην περίπτωση αυτή είναι αναμενόμενο η ελληνική οικονομική επιρροή στην ΠΓΔΜ να μειωθεί.

• Υπάρχουν προοπτικές περαιτέρω σύσφιγξης των οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών;

Εξαρτάται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν οι δύο χώρες. Στην περίπτωση του υπάρχοντος πλαισίου οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών έχουν, όπως προειπώθηκε, αναπτυχθεί ήδη εξαιρετικά. Όμως στα πλαίσια της Δυτικής επικυριαρχίας και ιδιαίτερα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο αδύναμος εταίρος (η ΠΓΔΜ) είναι προνομιακό πεδίο οικονομικής δράσης για το ελληνικό κεφάλαιο. Όμως και οι δύο εντέλει τελούν υπό την Δυτική επιτροπεία και υπόκεινται στα συμφέροντα της. Αυτό μπορεί να έχει αποφέρει οφέλη στις ελίτ των δύο χωρών αλλά δεν έχει ωφελήσει σε τίποτα τους λαούς και των δύο χωρών.

Διαφορετικά πράγματα θα μπορούσαν να συμβαίνουν σε ένα άλλο πλαίσιο που θα εξασφάλιζε την φιλία και την ισότιμη συνεργασία των λαών των δύο χωρών. Όμως αυτό, προς το παρόν, είναι ένα μόνον υποθετικό σενάριο.

• Ποια από τις δύο χώρες θα ωφεληθεί περισσότερο, από οικονομικής άποψης, σε ενδεχόμενη επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών;

Το ελληνικό κεφάλαιο είναι σε ισχυρότερη θέση για να επωφεληθεί περισσότερο από μία πιο στενή οικονομική σχέση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα μπορεί να εκμεταλλεύεται πιο εύκολα την έστω και μικρή δεξαμενή φθηνού εργατικού δυναμικού και αγορά της γειτονικής χώρας. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αναπτυχθεί ουσιαστικά η οικονομία της ΠΓΔΜ ούτε ότι θα βελτιωθεί το βιοτικό και εισοδηματικό επίπεδο του λαού της.

Δεν σημαίνει επίσης ότι ο ελληνικός λαός θα αποκομίσει οφέλη από κάτι τέτοιο. Τα ενδεχόμενα κέρδη της ελληνικής ελίτ δεν δίνουν ούτε καν ψίχουλα στην μεγάλη κοινωνική πλειονότητα, του εργαζόμενους της χώρας. Είναι πολύ πιθανόν, η ένταξη της ΠΓΔΜ στην ΕΕ να διευκολύνει την χρήση της σαν μιας περιοχής μετεγκατάστασης παραγωγικών δραστηριοτήτων λόγω κυρίως φθηνού εργατικού κόστους. Οι βάσεις γι’ αυτό ήδη μισο-υπάρχουν και προβλέπεται να αναπτυχθούν περαιτέρω. Οι ήδη υπάρχουσες και οι σχεδιαζόμενες (περίπου πέντε) Τεχνολογικές και Βιομηχανικές Αναπτυξιακές Ζώνες παρέχουν στις επιχειρήσεις τεράστια φορολογικά κίνητρα και ταυτόχρονα πλήρη ανυπαρξία εργασιακών δικαιωμάτων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην μαζική μετεγκατάσταση επιχειρήσεων (ή τμημάτων των εργασιών τους) από την Ελλάδα στην ΠΓΔΜ με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας και την συμπίεση των μισθών ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα. Το σενάριο αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο καθώς έχει ήδη συμβεί τις προηγούμενες της κρίσης δεκαετίες με την Βουλγαρία. Το άνοιγμα της βουλγαρικής οικονομίας στα δυτικά κεφάλαια οδήγησε στην καταστροφή των υπολειμμάτων της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας λόγω μετεγκατάστασης της στη χώρα αυτή. Η μετεγκατάσταση αυτή αύξησε σημαντικά την ανεργία και επηρέασε πτωτικά τους μισθούς αλλά ταυτόχρονα αύξησε την κερδοφορία των ελληνικών κεφαλαίων που προχώρησαν στην κίνηση αυτή. Μάλιστα, η μετεγκατάσταση αυτή επιδοτήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση (επί υπουργίας Γιάννου Παπαντωνίου και πρωθυπουργίας Κ. Σημίτη).

Από σχετική συνέντευξη του Στ. Μαυρουδέα στο sputniknews.gr