Δεκατέσσερα χρόνια με «προγράμματα οικονομικής προσαρμογής», η Ελλάδα μπροστά στην “πολυκρίση” και λίγο πριν τις εκλογές (μέρος 2ο/4)

 Συνέχεια από το προηγούμενο

4. Επενδύσεις

(Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ): οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε φυσικό κεφάλαιο   

Αποσβέσεις Παγίου Κεφαλαίου: η ανάλωση-απομείωση μέρους του αποθέματος φυσικού κεφαλαίου που χάνει την αξία του εξαιτίας της χρήσης ή της παλαιότητάς του

Καθαρός Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου (ΚΣΠΚ): η τελική μεταβολή του παγίου κεφαλαίου στην οικονομία που μετριέται από τη διαφορά των δύο παραπάνω λογαριασμών)

Ένας από τους δηλωμένους στόχους των μνημονίων είναι η ανάπτυξη του ΑΕΠ μέσα από την αύξηση των επενδύσεων. Εντούτοις εκείνο που επιτεύχθηκε ήταν η μείωση των επενδύσεων και της παραγωγικής βάσης της χώρας. Μόνο το τελευταίο έτος αυξήθηκαν οι επενδυτικοί ρυθμοί και ο καθαρός σχηματισμός παγίου κεφαλαίου χωρίς όμως να φαίνεται η τάση αυτή να οδηγεί στα υψηλά της δεκαετίας του 2000. Η Ελλάδα διατηρούσε αρνητικό ΚΣΠΚ από το 2011 μέχρι και το 2021. Μάλιστα οι σωρευμένες απώλειες παγίου κεφαλαίου ξεπερνούσαν τα €95 δισ. Η μείωση αυτή του φυσικού κεφαλαίου συνεπάγεται μείωση των παραγωγικών δυνατοτήτων (δυνητικό προϊόν πλήρους απασχόλησης), μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας και κατά συνέπεια μείωση των πραγματικών μισθών.

Διάγραμμα 21. ΑΣΠΚ την περίοδο 2000-2021 με βάση το 100 για το έτος 2000: α) σύνολο της οικονομίας β) σύνολο της οικονομίας πλην κατοικιών και γ) βιομηχανία

Διάγραμμα 22. ΑΣΠΚ την περίοδο 2010-2021 με βάση το 100 για το έτος 2010: α) σύνολο της οικονομίας β) σύνολο της οικονομίας πλην κατοικιών και γ) βιομηχανία

Διάγραμμα 23. Δείκτης Πραγματικού Καθαρού αποθέματος κεφαλαίου (η τιμή 100 à2000) και % μεταβολή (για το έτος 2022, πρόβλεψη) 

Διάγραμμα 24. ΑΣΠΚ, Αποσβέσεις παγίου κεφαλαίου και ΚΣΠΚ για την περίοδο 1995-2021 (σε τρέχουσες τιμές, σε δισ. ευρώ)

Διάγραμμα 25. α) ρυθμός μεταβολής ΑΕΠ σε χώρες της ΕΖ για το 2022 β) ΑΣΠΚ Ελλάδα 2011-2022 (και πρόβλεψη 2023) και γ) συνεισφορά επενδύσεων ανά τομέα της οικονομίας και ανά τρίμηνο 2020-2022

Διάγραμμα 26. ΑΣΠΚ (επενδύσεις) σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Βουλγαρία και Γερμανία. Μεταβολή επενδύσεων στις περιόδους 2011-2022 και 2019-2022

Η κρίση της δεκαετίας του 2010 έχει πλήξει τις παραγωγικές δυνάμεις του ελληνικού καπιταλισμού και τον έχει υποβαθμίσει στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα της ΕΕ και της συλλογικής Δύσης. Η καταστροφή κεφαλαίου και η αποσυσσώρευση είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Το 2021, οι ακαθάριστες (προ αποσβέσεων) επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ήταν 50% χαμηλότερες από τις αντίστοιχες του 2008 ενώ το απόθεμα κεφαλαίου ήταν 10% χαμηλότερο. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ στην οποία τόσο οι επενδυτικοί ρυθμοί όσο και το απόθεμα παγίου κεφαλαίου βρίσκονται πίσω από τις επιδόσεις που σημείωναν πριν το 2010 (μάλιστα ενώ ο ΑΣΠΚ στην Ελλάδα καταγράφεται περίπου στο 13% του ΑΕΠ ο μ.ο. της ΕΕ είναι στο 22% και ο μ.ο. σε παγκόσμιο επίπεδο είναι 25%).

Διάγραμμα 27. α) Δείκτης αποθέματος παγίου κεφαλαίου (περιγράφει πόσο πολλά είναι τα μέσα παραγωγής που είναι εγκατεστημένα στην χώρα)

β) Δείκτης προσαρμοσμένου αποθέματος παγίου κεφαλαίου - productive capital stock (βελτιωμένος δείκτης του αποθέματος παγίου κεφαλαίου) και

γ) Δείκτης δυνητικού ΑΕΠ (το δυνητικό ΑΕΠ, δείχνει την μέγιστη παραγωγή που μπορεί να πραγματοποιήσει μια οικονομία μακροχρονίως χωρίς να βρεθεί μια μέρα με μη ανεκτά ελλείμματα στις συναλλαγές της με τις άλλες χώρες και χωρίς να βρεθεί με πληθωρισμό τον οποίο προκειμένου να διορθώσει θα απαιτηθεί  οικονομική ύφεση ή επιβράδυνση της οικονομίας) 

(Δείκτες με τιμή 100 για το έτος 1995 και για την περίοδο 1995-2019)

Με την εφαρμογή των μνημονίων υπήρξε ώθηση σε μια εκτεταμένη οικονομική αναδιάρθρωση σε τομείς στους οποίους έχει τα περιθώρια να δράσει το ελληνικό κεφάλαιο ενταγμένο όμως στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Μιας πορείας (μείωση του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα στο ΑΕΠ) που είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα.

 

Διάγραμμα 28. α) Παραγόμενο προϊόν ανά εργαζόμενο στους διάφορους τομείς της οικονομίας και

β) Εξέλιξη απασχόλησης στους διάφορους τομείς της ελληνικής οικονομίας

Διάγραμμα 29. Συμμετοχή των διαφόρων τομέων στο ΑΕΠ 

Ειδικότερα στον τομέα της βιομηχανίας, μετά την τεράστια πτώση της περιόδου 2010-15, ακολούθησε ανάκαμψη των επενδύσεων με αποτέλεσμα το απόθεμα παγίου κεφαλαίου της βιομηχανίας να προσεγγίζει τα επίπεδα του 2010 (Διαγράμματα 21 και 22).

4α. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΞΑΕ)

Μετά το χαμηλό που σημειώθηκε το 2015 οι καθαρές εισροές ΞΑΕ (=εισροές-εκροές) σταδιακά άρχισαν να ανεβαίνουν ώστε το 2019 να είναι κατά 230% υψηλότερες σε σχέση με το 2012. Η αύξηση τους συνεχίστηκε το 2021 και το 2022 έφτασαν τα 7,2 δισ., κατά +60% υψηλότερα σε σχέση με το 2019.

Διάγραμμα 30: Καθαρές εισροές ΞΑΕ

Διάγραμμα 31. Εισερχόμενες (Inward) και εξερχόμενες (Outward) ΞΑΕ σε εκατ. δολλάρια (https://www.statista.com/statistics/933163/greece-fdi-flows/)

Οι χώρες προέλευσης των κεφαλαίων κατά την τελευταία δεκαετία είναι κυρίως η  Ελβετία, το Λουξεμβούργο, η Κύπρος, η Γερμανία η Ολλανδία, η Κίνα με το Χονγκ Κονγκ (που έχει ενισχύσει σημαντικά τη θέση της τα τελευταία χρόνια), η Γαλλία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Ιταλία. Από τις χώρες αυτές για την περίοδο 2012-2022 η Ελλάδα συγκέντρωσε καθαρές εισροές ΞΑΕ 29,5 δισ. ευρώ (ή ποσοστό 83% του συνόλου των 35,5 δισ. ευρώ καθαρών εισροών).

Όμως οι καθαρές εισροές ΞΑΕ επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στον τριτογενή τομέα και ακολουθεί με σημαντική διαφορά ο δευτερογενής τομέας (πάντως αντίστοιχη διάρθρωση ΞΑΕ εμφανίζει η πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών). Υψηλή συγκέντρωση των ΞΑΕ έχουμε στις υπηρεσίες, ειδικά στις χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες, τη διαχείριση ακίνητης περιουσίας και τις δραστηριότητες αποθήκευσης και μεταφορών. Το ποσοστό του δευτερογενούς τομέα είναι σχετικά χαμηλό ενώ το ίδιο ισχύει και για τον πρωτογενή τομέα (3%). Για την περίοδο 2012-22, οι καθαρές εισροές ΞΑΕ στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα ανήλθαν σε μόλις 5,8 δις ευρώ σε σύνολο 35,5 δις ευρώ.

Διάγραμμα 32. Χώρες προέλευσης επενδυτικών κεφαλαίων και ανά τομέα δραστηριότητας

Οι κλάδοι της μεταποίησης με το σημαντικότερο επενδυτικό ενδιαφέρον ήταν τα τρόφιμα-ποτά-καπνός και τα φαρμακευτικά και δευτερευόντως τα ηλεκτρονικά προϊόντα και oι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα μηχανήματα.

Οι κλάδοι των υπηρεσιών που προσέλκυσαν το επενδυτικό ενδιαφέρον ήταν οι χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες, η διαχείριση ακινήτων (ειδικά τα τελευταία χρόνια), και οι μεταφορές- αποθήκευση.

Σημ.: στην κατηγορία «διαχείριση ακινήτων» δεν περιλαμβάνονται στο παρακάτω σχήμα (σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος) οι ιδιωτικές αγοραπωλησίες ακινήτων, που άγγιξαν αθροιστικά τα 4,5 δις ευρώ την περίοδο 2012-2022.

Συνολικά οι ΞΑΕ από το 2015 είναι θετικές και οι εισερχόμενες ΞΑΕ έχουν ξεπεράσει τα προηγούμενα υψηλά τους. Αυτό αντανακλά ότι ο ελληνικός καπιταλισμός γίνεται ελκυστικός σε ορισμένους τομείς του χάρη στη συγκράτηση του κόστους εργασίας, την εργασιακή ζούγκλα, την παράδοση του φυσικού και δημόσιου πλούτου σε ιδιωτικά χέρια και την καταστροφή/απαξίωση κεφαλαίου που έχουν επιδιώξει και έχουν επιφέρει τα μνημόνια. Συνδυαστικά, έχει σημασία η «ποιότητα» των επενδύσεων αυτών (δλδ σε ποιους τομείς γίνονται και αν μεταφέρουν παραγόμενη αξία από το εσωτερικό προς τις χώρες προέλευσης των ΞΑΕ) και πόσο συμβάλλουν στην δημιουργία μιας συγκροτημένης και συνεκτικής οικονομίας ή συμβάλλουν στον υποβιβασμό του ελληνικού καπιταλισμού στην πυραμίδα της συλλογικής Δύσης.     

Διάγραμμα 33. Διάρθρωση καθαρών εισροών ΞΑΕ στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες

 

4β. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και Ταμείο Ανάκαμψης (ΤΑΑ)

Ένας ακόμη παράγοντας του αυξημένου όγκου των επενδύσεων των τελευταίων ετών ήταν το ΠΔΕ το οποίο ενισχύθηκε για την αντιμετώπιση της ύφεσης του κορονοϊού. Οι δαπάνες του ΠΔΕ από το 2012 έως το 2019 κυμαίνονταν μεταξύ 3,1% και 3,7% του ΑΕΠ. Το 2020 οι δαπάνες του ΠΔΕ αυξήθηκαν σε 6,4% του ΑΕΠ (αυξημένες κατά 88,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος). Το ίδιο υψηλές παρέμειναν οι δαπάνες και για το 2021 (4,8% του ΑΕΠ). Από το 2022 προστέθηκαν στο ΠΔΕ και οι δαπάνες από πόρους του ΤΑΑ.

Διάγραμμα 34. Επενδύσεις από το ΠΔΕ και το ΤΑΑ

Παρά την θετική εικόνα που δημιουργείται από την σταδιακή άνοδο των ΞΑΕ (2015-19) και την σημαντική τους άνοδο την διετία 2021 και 2022 (από 0,4% του ΑΕΠ το 2010 στο 2,2% το 2022) που έφερε τον υπουργό Ανάπτυξης να δηλώνει ότι «Τα τελευταία 3,5 χρόνια η Ελλάδα έχει βρεθεί στο ραντάρ της παγκόσμιας επενδυτικής κοινότητας. Ενδεικτικά αναφέρω ότι Pfizer, Microsoft, Digital Realty, Amazon Web Services, Google, Teamviewer έχουν επιλέξει τη χώρα μας για τις επενδύσεις τους» υπάρχουν ορισμένα ποιοτικά στοιχεία που πρέπει να προσεχθούν.

Ας δούμε πρώτα τι ανέφερε ο ίδιος ο Στουρνάρας παρουσιάζοντας την Ετήσια Έκθεση της ΤτΕ: «Στο σύνολο των 7,220 δισ ευρώ το 31,8% αφορούσαν συγχωνεύσεις και εξαγορές, 1,975 δισ, το 27,3% αφορούσε αγορά ακινήτων. Η αγορά νέων μετοχών, που αντιπροσωπεύει τη δημιουργία νέων παραγωγικών επενδύσεων ή η συμμετοχή σε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, αντιστοιχούσε σε 1,979 δισ (27,4%)».

Διάγραμμα 35. ΞΑΕ στην Ελλάδα την διετία 2021 και 2022 (προσωρινά στοιχεία)

Σύμφωνα με τα στοιχεία του διαγράμματος σημαντικό μέρος των ΞΑΕ αφορά εξαγορές και αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου (συνήθως χρηματοοικονομικές κινήσεις ) καθώς και αγορές ακινήτων. Όμως οι επενδύσεις αυτές δεν προσφέρουν ούτε νέες θέσεις εργασίας ούτε προστιθέμενη αξία στην οικονομία.

Αντιθέτως οι επενδύσεις με σκοπό τη δημιουργία νέων άμεσων παραγωγικών επιχειρήσεων ή νέων εγκαταστάσεων (greenfield investments) φτάνουν στο 30% των ΞΑΕ. Όμως ακόμη και παραγωγικές ΞΑΕ αφορούν σε ιδιωτικοποιήσεις οι οποίες όχι μόνο μεταφέρουν δημόσια περιουσία σε ιδιωτικά χέρια σε εξευτελιστικές τιμές αλλά δεν συνοδεύονται και από επενδύσεις. Κλασικό πρδγμα είναι η παραχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων-“φιλέτων” έναντι 1,2 δις από τα οποία τα 800 δισ. δόθηκαν από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Συνήθως δε τέτοιες εξαγορές όχι μόνο δεν συνοδεύονται από νέες επενδύσεις αλλά και εξάγουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό.

Ένα τρίτο σημείο είναι βεβαίως η κατεύθυνση των ΞΑΕ κυρίως προς τον τριτογενή τομέα που έτσι κι αλλιώς είναι υπερβολικά μεγάλος ενώ υπάρχει ανάγκη επενδύσεων στον πρωτογενή και στον δευτερογενή τομέα.   

Το ίδιο πρόβλημα, δλδ η δυσανάλογα μεγάλη συμμετοχή των επενδύσεων στον (εξ ορισμού χαμηλής παραγωγικότητας) τριτογενή τομέα δεν φαίνεται να αντιμετωπίζεται παρότι τα τελευταία χρόνια καταγράφονται κάποια σημάδια ανόδου στις κατασκευές, τις μεταφορές, την πληροφορική και, σε μικρότερο βαθμό, τον μηχανολογικό εξοπλισμό και τα οπλικά συστήματα. Δεν αντιμετωπίζεται και μια ακόμη παραδοσιακή αδυναμία της ελληνικής οικονομίας, η έλλειψη σύνδεσης των διαφόρων τομέων της παραγωγής μεταξύ τους με αποτέλεσμα, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι εξαγωγές, να αυξάνονται περισσότερο οι εισαγωγές αφού για να λειτουργήσουν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις χρειάζεται εισαγωγή πρώτων υλών και ενδιάμεσων προϊόντων που θα έπρεπε να παράγει –αλλά δεν παράγει- η εσωτερική αγορά.

Με όλα αυτά η βιομηχανική παραγωγή μετά την μεγάλη πτώση του 2008-15 ανακάμπτει παρουσιάζοντας μια σταθερά ανοδική πορεία (με ένα πτωτικό διάλειμμα την περίοδο του κορονοϊού) υπολειπόμενη όμως κατά 25% των υψηλών της περιόδου 2002-08 και ταυτοχρόνως με Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (=η τελική αξία της παραγωγής (εκροές) μείον την αξία αυτού που χρησιμοποιήσαμε για την παραγωγή (εισροές)) καταλαμβάνοντας την 22η θέση στις 27 χώρες της ΕΕ (2022).

Διάγραμμα 36. Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής

Διάγραμμα 37. Μερίδιο της βιομηχανίας στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, 2019 (ΑΠΑ/GVA)

 

Διάγραμμα 38. Μερίδια των τομέων της οικονομίας στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ/GVA)

5. Η απασχόληση και η παραγωγικότητα

Η είσοδος της χώρας στην Ευρωζώνη επέτεινε την αποβιομηχάνιση της χώρας αυξάνοντας το ειδικό βάρος του τριτογενούς τομέα στην οικονομία και ενσωματώνοντας την ακόμη βαθύτερα στον καταμερισμό εργασίας της ΕΕ από χειρότερη θέση. Η κατάρρευση του 2008 και οι μνημονιακές πολιτικές που ακολουθήθηκαν όχι μόνο χτύπησαν τα εργασιακά δικαιώματα της μισθωτής εργασίας και τους μισθούς αλλά ενέτειναν τις προηγούμενες προσαρμογές, την αποσυσσώρευση κεφαλαίου, την αύξηση της ανεργίας, την απώλεια εργατικού δυναμικού και δεξιότητες καθώς και την μετανάστευση. Η καθοδική πορεία σε ορισμένα μεγέθη (ανεργία, αποσυσσώρευση κεφαλαίου, παραγωγικότητα) φρενάρισε και άρχισε να αποκαθίσταται μετά το 2015 –και με πιο έντονους ρυθμούς το 2022, ίσως λόγω της βύθισης που παρουσίασαν την περίοδο του κορονοϊού.

Το πρώτο ανησυχητικό δείγμα είναι η μείωση του πληθυσμού μετά το 2010 (φαινόμενο που παρατηρείται σε όλες τις χώρες που εφαρμόζονται ΠΟΠ).

Διάγραμμα 39. Πληθυσμός της χώρας

Η ανεργία μετά την εκτίναξη της πρώτης περιόδου στα ποσοστά του 28% (αυξημένη κατά 10,3 μον. επί ΠΑΣΟΚ και κατά 5,5 μον. επί Σαμαρά) άρχισε να αποκλιμακώνεται μέχρι σήμερα (μειωμένη κατά 6,7 μον. επί συριζα και κατά 6 μον. επί ΝΔ).

Όμως η εικόνα γίνεται λιγότερο ειδυλλιακή αν συνυπολογίσουμε ότι: α) το δυνητικό εργατικό δυναμικό έχει μειωθεί λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της μετανάστευσης –κυρίως νέων- Ελλήνων β) η μεθοδολογία που ακολουθείται στον υπολογισμό της ανεργίας είναι λίγο προβληματική (για πρδγμα, πρόσφατη Έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ εκτιμούσε τους ανέργους σε 570 χιλ. ενώ η ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) σε 944 χιλ.) και γ) η απασχόληση έχει αυξηθεί στις κατηγορίες ανειδίκευτων χαμηλών μισθών (Ρ. Σαλούρου, Καθημερινή, 11.8.2022) σπρώχνοντας πολλούς από τους ανέργους στην αυτοαπασχόληση και σε δραστηριότητες χαμηλής παραγωγικότητας και χαμηλής προστιθέμενης αξίας.  

Μπορεί, για πρδγμα, κανείς να παρατηρήσει ότι ενώ τον Ιούλιο του 2022 το ποσοστό ανεργίας είναι ίδιο με το ποσοστό ανεργίας της άνοιξης του 2010 (Διάγραμμα 40) εντούτοις τον Ιούλιο του 2022 οι απασχολούμενοι είναι ~250 χιλ. λιγότεροι από τους απασχολούμενους της άνοιξης του 2010 (Διάγραμμα 42). Προφανώς, πέρα από την μεθοδολογία της μέτρησης της ανεργίας που έχει αλλάξει, το ποσοστό της ανεργίας φαίνεται μικρότερο διότι έχει μειωθεί ο παρονομαστής του κλάσματος, το δυνητικό εργατικό δυναμικό.       

Διάγραμμα 40. Ποσοστό ανεργίας

Διάγραμμα 41. Αριθμός απασχολουμένων

Διάγραμμα 42. Αριθμός ανέργων (αριστερός άξονας), απασχολούμενων και εκτός εργατικού δυναμικού (δεξιός άξονας)

Η σχετική ανάκαμψη της συσσώρευσης κεφαλαίου (που επιταχύνθηκε το 2022) σε συνδυασμό με την εκκαθάριση των λιγότερο παραγωγικών κεφαλαίων είχε σαν αποτέλεσμα την συγκράτηση της πτώσης της παραγωγικότητας της εργασίας (η παραγωγικότητα της εργασίας δεν έχει να κάνει με το πόσο σκληρά δουλεύουμε) στα επίπεδα του 2014 επιστρέφοντας στα επίπεδα πριν το 2000.

Μετά το 2015 η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (Διάγραμμα 46) παρουσίασε μια θετική απόκλιση στην επίδοση της σε σχέση με την πραγματική παραγωγικότητα εργασίας ανά άτομο η οποία δυστυχώς εξακολουθεί να αποκλίνει όλο και περισσότερο από τον ευρωπαϊκό μ.ο. κρατώντας σταθερά μακριά από την ΕΕ την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.   

Το πρόβλημα της χαμηλής παραγωγικότητας στην ελληνική οικονομία φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν λύθηκε από τα μνημόνια –όπως είχε εξαγγελθεί- (Διάγραμμα 45) και συνδέεται όχι με την τεμπελιά των Ελλήνων εργαζομένων (που εξακολουθούν να εργάζονται τις περισσότερες ώρες τον χρόνο) αλλά με τη χαμηλή επενδυτική δραστηριότητα (που δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο το προσωπικό τους) αλλά και στο μόνιμο πρόβλημα κατεύθυνσης της ελληνικής οικονομίας σε τομείς χαμηλής παραγωγικότητας.

 Διάγραμμα 43. Παραγωγικότητα και εξέλιξη του ΑΕΠ στην Ελλάδα

Διάγραμμα 44. Παραγωγικότητα στην Ελλάδα και στην ΕΕ

Διάγραμμα 45. Παραγωγικότητα της εργασίας διαφόρων χωρών ως προς τις ΗΠΑ (επάνω) και ώρες εργασίας ανά έτος (κάτω), έτος 2016 (Τα στοιχεία παρουσιάζουν μικρές αποκλίσεις ανάμεσα στις Εθνικές Αρχές και τον ΟΟΣΑ).

Διάγραμμα 46. Πραγματική παραγωγικότητα εργασίας σε Ελλάδα και ΕΕ και συνολική παραγωγικότητα συντελεστών παραγωγής σε Ελλάδα

Διάγραμμα 47. Πραγματική παραγωγικότητα εργασίας (ανά άτομο) και πραγματική δυνητική ανάπτυξη (=ανάπτυξη κατά κεφαλή παραγωγικότητας+ανάπτυξη ενεργού πληθυσμού)

 

Συνεχίζεται…

 

 

 

Δεκατέσσερα χρόνια με «προγράμματα οικονομικής προσαρμογής», η Ελλάδα μπροστά στην “πολυκρίση” και λίγο πριν τις εκλογές (μέρος 1ο/4)

 

Σχεδόν τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης Μητσοτάκη/ΝΔ, δεκατέσσερα χρόνια «μνημόνια» και λίγο πριν τις εκλογές που θα αναδείξουν την κυβέρνηση η οποία θα οδηγήσει το πλοίο μέσα στη φουρτούνα της παγκόσμιας κρίσης και της εποχής των δημοσιονομικών πλεονασμάτων για την ελληνική περίπτωση.

Η ΝΔ επαίρεται για τα αποτελέσματα της πολιτικής της ιδίως μέσα στις δύσκολες συνθήκες πρώτα του κορονοϊού και στη συνέχεια του πληθωρισμού, δυο εκτάκτων φαινομένων που σάρωσαν τις οικονομίες του πλανήτη. Ο συριζα (και το πασοκ) αμφισβητούν το κυβερνητικό αφήγημα και λένε ότι θα τα κατάφερναν (και θα τα καταφέρουν στο μέλλον) καλύτερα. Ας δούμε όμως την εικόνα χωρίς κομματικά γυαλιά.

Η χωρίς τέλος κρίση που συνόδευσε το τέλος των αυταπατών της νεοφιλελεύθερης ρύθμισης και τα ΠΟΠ («προγράμματα οικονομικής προσαρμογής», ή μνημόνια κατά το λαϊκότερο) που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα υποβάθμισαν τον ελληνικό καπιταλισμό στην διεθνή ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Με τα μνημόνια, οι δανειστές πήραν την διάσωση των Τραπεζών τους και του ευρωνομίσματος ενώ απέκτησαν πρόσβαση στην αγορά δημόσιας, αλλά και ιδιωτικής περιουσίας, σε χαμηλές τιμές. Οι κυρίαρχες τάξεις της χώρας μας κέρδισαν από την πλευρά τους αφενός την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη και αφετέρου επίσης πρόσβαση στην δημόσια περιουσία. Από την άλλη, οι υποτελείς τάξεις, όχι μόνο φορτώθηκαν το δημόσιο χρέος αλλά υποχρεώνονται να ζουν με όλο και χαμηλότερα εισοδήματα (μισθοί και συντάξεις). Στον τομέα του χαρακτήρα και της δομής της ελληνικής οικονομίας δεν υπήρξε καμμία προοδευτική εξέλιξη: ο παρασιτισμός, η διόγκωση του τριτογενούς τομέα, η έλλειψη επενδύσεων στον δευτερογενή τομέα, η έλλειψη σύνδεσης μεταξύ τομέων της οικονομίας, ο χαμηλός βαθμός επιχειρηματικής καινοτομίας και ο υψηλός βαθμός μονοπώλησης της εσωτερικής αγοράς δεν άλλαξαν στο ελάχιστο από το κύμα (αντιδραστικών) “μεταρρυθμίσεων” που εφαρμόστηκαν την μνημονιακή Ελλάδα.           

Ο συριζα, συνθηκολογώντας το 2015, πήρε την σκυτάλη από τις προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις και απλώς προσπάθησε να απαλύνει τις επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών χωρίς όμως να καταφέρει να αποσοβήσει την περαιτέρω υποβάθμιση της οικονομικής κατάστασης της πλειοψηφίας της κοινωνίας.

Εκείνο που κατάφερε ήταν να βάλει ένα φρένο στην κατρακύλα και να σταθεροποιήσει την οικονομία μέχρι του σημείου εξάλειψης των «δίδυμων ελλειμμάτων». Τα προεκλογικά επιδόματα που έδωσε σε κάποιες μερίδες του πληθυσμού δεν κατάφεραν να τον διασώσουν εκλογικά και το καλοκαίρι του 2019 η κυβέρνηση πέρασε φυσιολογικά στα χέρια του αυθεντικού εκφραστή των συμφερόντων του ελληνικού κεφαλαίου και των μεσοστρωμάτων που έχουν συνδέσει την ύπαρξη τους με αυτό (χωρίς βεβαίως να ξεχνάμε ότι και σημαντικά τμήματα των υποτελών τάξεων στοιχίζονται παραδοσιακά πίσω από την Δεξιά).

Από την πρώτη στιγμή η κυβέρνηση της ΝΔ, εκμεταλλευόμενη τα «νοικοκυρεμένα» δημοσιονομικά που άφησε ο συριζα, προχώρησε σε μείωση των φορολογικών συντελεστών -κυρίως προς όφελος των κυρίαρχων τάξεων- ενώ ταυτοχρόνως επιτάχυνε τις ιδιωτικοποιήσεις, γιγάντωσε την ζούγκλα στην αγορά εργασίας (με εμβληματικό τον «νόμο Χατζηδάκη») και ήρε ακόμα περισσότερο τους περιορισμούς που προστατεύουν το περιβάλλον από την αδηφάγο «επιχειρηματικότητα» (παραχώρηση αιγιαλών, ελεύθερων δημόσιων χώρων και οροσειρών σε τουριστικά, βιομηχανικά και ενεργοπαραγωγά πρότζεκτ). Στις δυο αναπάντεχες κρίσεις, του κορονοϊού και της εκτίναξης του πληθωρισμού, απάντησε με την ίδια μέθοδο που απάντησε συνολικά η ΕΕ: “σπρώξιμο” ρευστότητας μέσω επιδομάτων και ενισχύσεων προς επιχειρηματίες, την κοινωνικά «μεσαία τάξη» (δλδ τον πληθυσμό που βρίσκεται ανάμεσα στην μισθωτή εργασία και στο κεφάλαιο, πχ αυτοαπασχολούμενοι), άνεργους και παραοικονομούντες. Στις αρχές του 2023 πρόσθεσε στους «ωφελούμενους» τους συνταξιούχους και τους μισθωτούς του ΙΤ με τον κατώτατο μισθό. Η διαχείριση που επέλεξε η ΝΔ είχε δυο άξονες: ο πρώτος είναι η ενίσχυση των κερδών του κεφαλαίου (μέσω ιδιωτικοποιήσεων, αύξησης τιμών και κερδών, μείωση εργασιακού κόστους, κρατικών επιχορηγήσεων κ.ά) και ο δεύτερος η στήριξη μερίδων του πληθυσμού που εξασφαλίζουν μαζικά ψήφους (συνταξιούχοι, αυτοαπασχολούμενοι). Έτσι, αυξάνοντας το χρέος πάνω από 40 δισ. με την σύμφωνη γνώμη της τρόικας (κάτι που λίγο απασχολεί τους «ωφελούμενους» αν και μέρος αυτών θα κληθούν αργότερα να πληρώσουν το κόστος) έρχεται να παίξει το σενάριο μιας οικονομίας που μπαίνει σε αναπτυξιακή τροχιά για τα επόμενα χρόνια. Ταυτοχρόνως έπαιξε το χαρτί «νόμος, ασφάλεια και τάξη» τόσο σε σχέση με το εσωτερικό όσο και στο θέμα του μεταναστευτικού.

Παρακάτω θα εξετάσουμε τι πραγματικά συνέβη στην ελληνική οικονομία και κατά πόσο είναι ελπιδοφόρο του μέλλον μας.

 

1. ΑΕΠ

Μετά την κατακρήμνιση της περιόδου 2010-14 ακολούθησε η σταθεροποίηση της περιόδου 2014-18, ουσιαστικά η περίοδος συριζα. Το ΑΕΠ υποχώρησε από 242 δισ (προ μνημονίων) σε 174 δισ (-28%) το 2016 με κατάληξη τα 183 δισ στο τέλος του 2019 (-25% από το 2008).

Στην περίοδο συριζα λήφθηκαν μέτρα (αυξήσεις φόρων+μειώσεις δαπανών) που αντιστοιχούσαν στο 10% των συνολικών μνημονιακών μέτρων της περιόδου 2009-18.

Διάγραμμα 1. Δημοσιονομικά μέτρα των τριών μνημονίων

 

Η έξοδος(;) από τα μνημόνια το 2018 έδωσε την δυνατότητα μιας δειλής ανάπτυξης που διακόπηκε απότομα από την “κρίση του κορονοϊού”. Από τα μέσα του 2021, βοηθούντων των προγραμμάτων ρευστότητας, των νέων δανεικών, της επανέναρξης του τουρισμού και του πληθωρισμού, η Ελλάδα παρουσίασε μια από τις υψηλότερες στην ΕΕ μεγεθύνσεις του ΑΕΠ προσεγγίζοντας τα επίπεδα του 2011.  

Διάγραμμα 2. ΑΕΠ και Δημόσιο χρέος (σημ.: τελικά το δημόσιο χρέος στο τέλος του 2022 είχε ανέλθει στα 400 δισ) 

 

Διάγραμμα 3. ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 2010 (2021 και 2022, προβλέψεις)

 

Εξετάζοντας το ΑΕΠ κατά τομέα της ελληνικής οικονομίας μπορούμε να καταλήξουμε πολύ εύκολα στο συμπέρασμα ότι η εκτόξευση των τελευταίων δυο ετών οφείλεται κυρίως στον τομέα της ενέργειας (με τις αυξημένες τιμές), του εμπορίου και των “υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης” (το γνωστό τρίπτυχο “τουρισμός-σουβλάκι-καφές”). Την μεγαλύτερη ζημιά σε σχέση με τα υψηλά του (2006) έχει υποστεί το ΑΕΠ των κατασκευών παρά την αύξηση κατά 30% από τα χαμηλά του (2017). Στους υπόλοιπους τομείς η απόσταση από τα υψηλά τους κυμαίνεται από το -15% έως το -30%.  

 Διάγραμμα 4. Εξέλιξη ΑΕΠ κατά τομείς της οικονομίας (ΕΛΣΤΑΤ - 2022, πρόβλεψη)          

 

      

2. Δημόσιο χρέος

Το δημόσιο χρέος από 126% του ΑΕΠ το 2009 ανέβηκε το 2011 στο 181% και μετά το “κούρεμα” (το PSI) έπεσε στο 140% χωρίς να όμως να σταματήσει να αυξάνεται τόσο ως προς την ονομαστική του τιμή όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το 2015 έκλεισε στο 182% του ΑΕΠ με τάση σταθεροποίησης (και μάλλον αργής ανόδου από τότε) φτάνοντας το 2019 στο 194% του ΑΕΠ.

Έκτοτε, κατά την διακυβέρνηση της ΝΔ, το δημόσιο χρέος συνέχισε να αυξάνει. Όπως σημειώνει Η Ναυτεμπορική

«Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών το συνολικό δημόσιο χρέος της χώρας, στο τέλος του περασμένου Δεκεμβρίου [2022] εκτινάχθηκε στο ποσό των 400,28 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 11,94 δισ. ευρώ, σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2021 που είχε διαμορφωθεί σε 388,34 δισ. ευρώ. 

Ακόμη, το ακαθάριστο χρέος της χώρας ανήλθε τον Δεκέμβριο του 2022, στο 190,5% του ΑΕΠ, από 194,5% του ΑΕΠ το 2021, με τη βελτίωση να οφείλεται καθαρά στην ποσοτική αύξηση του ΑΕΠ στη διάρκεια του προηγούμενου έτους.

Πηγή ανησυχίας συνιστά το γεγονός ότι, το ύψος στο οποίο διαμορφώθηκε το ακαθάριστο χρέος του Κράτους, είναι κατά 8 δισ. ευρώ, υψηλότερο, σε σχέση με τον στόχο που έθεσε το υπουργείο Οικονομικών και αποτυπώνεται στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2023».

 

2α. Πως… μίκρυνε το δημόσιο χρέος η κυβέρνηση Μητσοτάκη;

Παρά την αύξηση του δημόσιου χρέους στα 400 δισ. (ή 200% του ΑΕΠ) από 356,5 δισ. τον Ιούνιο του 2019 τόσο η κυβέρνηση όσο και οι “θεσμοί” πανηγυρίζουν για την μείωση του δημόσιου χρέους:

«Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στα 355.000 εκατ.[=355 δισ.] ευρώ ή 168,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέλος του 2022, έναντι 353.434 εκατ. ευρώ ή 194,5% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2021, παρουσιάζοντας μείωση κατά 25,6 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2021. Το 2023 το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στα 357.000 εκατ. ευρώ ή 159,3% ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 9,6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έναντι του 2022» πηγή εδώ

«Πως γκένεν αυτό;» όπως θα ’λεγε κι ο Ογκουνσότο…

Λοιπόν, το Χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης-ΧΚΚ (ή Χρέος της Κεντρικής Διοίκησης ή Ακαθάριστο Δημόσιο Χρέος) περιλαμβάνει ΟΛΑ τα χρέη που πρέπει να πληρώσει η κυβέρνηση σε εξωτερικούς, εσωτερικούς, κρατικούς, ιδιώτες πιστωτές αλλά και σε ΟΤΑ, ασφαλιστικά Ταμεία και ΝΠΔΔ.

Από την άλλη το Χρέος Γενικής Κυβέρνησης-ΧΓΚ (το οποίο αποτελεί τον δείκτη παρακολούθησης των δημοσιονομικών επιδόσεων των κρατών) είναι το Χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης από το οποίο αφαιρούνται

-τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν ασφαλιστικά ταμεία (ΟΚΑ) και οι ΟΤΑ και άλλοι δημόσιοι φορείς (το αποκαλούμενο ενδοκυβερνητικό χρέος)

-τα κέρματα και οι επενδύσεις σε κρατικά ομόλογα των νομικών προσώπων. 

Με αυτή τη μέθοδο η κυβέρνηση “εξαφανίζει” χρέος. Ας δούμε την ταχυδακτυλουργία αυτή από την παρουσίαση του προϋπολογισμού (στον οποίο μάλιστα η κυβέρνηση προέβλεπε για το τέλος του 2022 ΧΚΚ 392,3 δισ. ενώ αυτό ανέβηκε τελικά στα 400 δισ.). Ενώ το ΧΚΚ το 2021 ήταν 388,3 δισ. το ΧΓΚ έπεφτε στα 353,4 δισ. ώστε να “εξαφανίζεται” χρέος ύψους 35 δισ.

Διαγράμματα 5α και β. Από το ΧΚΚ στο ΧΓΚ (σημ.: το ΧΚΚ του 2022 ήταν τελικά 400,3 δισ. και όχι 392,3 δισ. που ήταν η αρχική πρόβλεψη της κυβέρνησης)

 

Στο τέλος του 2022 ενώ το ΧΚΚ ήταν 400,3 δισ. (και μάλιστα η κυβέρνηση, όπως είδαμε, είχε προβλέψει αρχικά ότι θα έφτανε στα 392,3 δισ.) η κυβέρνηση της ΝΔ αναφέρει το ΧΓΚ το οποίο βρισκόταν στα 356,2 δισ. (βλ. και Διάγραμμα 6). Με αυτόν τον τρόπο “εξαφάνισε” χρέος ύψους 44 δισ. (=400,3-356,2). Με την μέθοδο αυτή η ΝΔ αποκρύπτει επίσης ότι αύξησε το ΧΚΚ κατά 43,7 δισ. (ή κατά 12%) από το καλοκαίρι του 2019 οπότε και  παρέδωσε την διακυβέρνηση ο Συριζα (τα 27 δισ. από αυτά πρέπει να είναι επιπλέον δάνεια από τις αγορές και τα υπόλοιπα από επιπλέον υποχρεωτικά δάνεια από Φορείς της Κυβέρνησης).  

	2019		2022
Χρέος ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ κυβέρνησης	356,6 δισ. *		400,3 δισ.		+43,7 δισ. (ή +12%)
Χρέος ΓΕΝΙΚΗΣ κυβέρνησης	331,1 δισ. **		356,2 δισ.
* Ιούνιος 2019 **Δεκέμβριος 2019

Κάτι που επίσης αποκρύπτεται είναι ότι στο δημόσιο χρέος δεν έχουν καταγραφεί ακόμη οι εγγυήσεις για το σχέδιο Ηρακλής (23 δισ.).

 

Διάγραμμα 6α. Χρέος Γενικής Κυβέρνησης και άλλα βασικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας

Διάγραμμα 6β. Χρέος Κεντρικής Κυβέρνησης από το Δελτίο Δημοσίου Χρέους

 

2β. Η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της χώρας

Η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (NIIP) μπορεί να θεωρηθεί ως ο ισολογισμός μιας χώρας (αθροιστικά του Ιδιωτικού και του Δημόσιου τομέα) σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η Ελλάδα πάντα αντιμετώπιζε πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα. Προφανώς τα μνημόνια επιδείνωσαν αυτόν τον δείκτη και ακόμη περισσότερο η ύφεση του κορονοϊού αλλά η αύξηση του ΑΕΠ από τα μέσα του 2021 τον επανέφερε στα επίπεδα της περιόδου 2017-18. 

 

 

 

Διαγράμματα 7α. Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της Ελλάδας και δημόσιο χρέος, 

7β. Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της Ελλάδας (ΝΙΙΡ %ΑΕΠ)

7γ, δ. Εξωτερικό χρέος (Δημόσιου και ΙΤ) σε ονομαστικές τιμές και ως ποσοστό του ΑΕΠ

 

Το δημόσιο χρέος, όπως και να ειδωθεί, αυξάνει σταθερά σε ονομαστική τιμή αν και μετά το 2021 μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ από τα υψηλά του 2020. Αυτό οφείλεται στην αύξηση του ΑΕΠ η οποία υποβοηθήθηκε από τον υψηλό πληθωρισμό. Το θετικό είναι ότι οι τόκοι του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνονται σχεδόν γραμμικά από το 2013: από το 7,5% το 2011, στο 4% το 2014, στο 3% το 2019 και στο 2,5% το 2021. Θετικό είναι επίσης ότι το μέσο σταθμικό επιτόκιο με το οποίο δανείζεται η χώρα έχει διαμορφωθεί εδώ και χρόνια σε επίπεδα κάτω του 2%. Προφανώς πολύ μεγάλο ρόλο –τον μεγαλύτερο- τόσο στο να δανείζεται η χώρα όσο και στο να δανείζεται με τόσο χαμηλά επιτόκια έχει παίξει αφενός η διακράτηση του ελληνικού χρέους σε μεγάλο ποσοστό από τον «επίσημο τομέα» όσο και η παρέμβαση της ΕΚΤ που εγγυάται στους αγοραστές των ελληνικών τίτλων ότι θα τους στηρίζει. 

Διάγραμμα 8. Ετήσιο μέσο σταθμικό επιτόκιο εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους

 

Διάγραμμα 9. ΧΚΚ ανά είδος πιστωτή

 

Από την άλλη, αυτή ακριβώς η απόλυτη εξάρτηση της χώρας από τους δανειστές της την κάνει ευάλωτη σε όποια απαίτηση τους αλλά και σε οποιαδήποτε αύξηση των επιτοκίων που σημαίνει ότι αυτομάτως θα απαιτηθούν αυξημένα πλεονάσματα και, επαγωγικά, νέα μέτρα που οι κυβερνήσεις δεν θα είναι σε θέση να αρνηθούν.   

 

3. Πως πάνε τα ελλείμματα;

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ΙΤΣ) είναι η διαφορά μεταξύ της αξίας των αγαθών και των υπηρεσιών που εισάγει μια χώρα σε σχέση με την αξία αυτών που εξάγει.

Δημοσιονομικό πλεόνασμα/έλλειμμα είναι η θετική/αρνητική διαφορά μεταξύ δημόσιων εσόδων και δημοσίων εξόδων (το πρωτογενές αποτέλεσμα δεν περιλαμβάνει την πληρωμή των τόκων)

Η Ελλάδα, παραδοσιακά, εμφάνιζε έλλειμμα τόσο στο ΙΤΣ όσο και στα δημοσιονομικά της μεγέθη. Τα ταυτόχρονα αυτά ελλείμματα ονομάζονται «δίδυμα ελλείμματα» και είχαν ενταθεί κυρίως μετά την ένταξη της χώρας στο ευρώ. Για το πρώτο ήταν υπεύθυνη η δομή της ελληνικής οικονομίας και για το δεύτερο η κραυγαλέα υστέρηση των εσόδων λόγω α) της υποφορολόγησης του κεφαλαίου και των αυτοαπασχολούμενων β) των υψηλότερων στην ΕΕ δαπανών για το ένστολο κράτος και γ) των υψηλότατων δαπανών για τόκους οι οποίοι πλήρωναν τα ελλείμματα που δημιουργούσαν οι προαναφερθείσες αιτίες (α) και (β).

Διάγραμμα 10. Πρωτογενή δημοσιονομικά ελλείμματα από τη μεταπολίτευση μέχρι την χρεοκοπία του 2010 (πάνω από την κόκκινη γραμμή του 0% είναι τα πρωτογενή ελλείμματα. Πρωτογενή πλεονάσματα εμφανίζονται στην “περίοδο Σημίτη”)

 

Διάγραμμα 11. Το ΙΤΣ εκτινάσσεται μετά την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Κύριος υπεύθυνος το μεγάλο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο(ισοζύγιο αγαθών)

Εξαιτίας των μνημονίων ευρωλιτότητας τα δίδυμα ελλείμματα μειώθηκαν θεαματικά μέχρι το 2019. Ειδικότερα, το ΙΤΣ σχεδόν μηδενίστηκε κατά την περίοδο 2014-19 αλλά εκτοξεύτηκε και πάλι στη συνέχεια. Είναι προφανές ότι ο σημαντικότερος επιβαρυντικός παράγοντας είναι το αρνητικό ισοζύγιο στον τομέα των αγαθών, δλδ η χρόνια αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να είναι εισαγωγέας και όχι παραγωγός αγαθών.  

 

Διάγραμμα 12. ΙΤΣ, Ισοζύγιο αγαθών, Ισοζύγιο υπηρεσιών

Δ13. Εισαγωγές και εξαγωγές (αγαθά+υπηρεσίες)

Δ14. Εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών

 

Δ15. Εισαγωγές και εξαγωγές υπηρεσιών

 

Δ16. Ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών (αγαθών+υπηρεσιών)

Στον τομέα των δημοσιονομικών ο Συριζα μπορεί να υπερηφανεύεται ότι κατάφερε να βγάλει μικρά πλεονάσματα κάτι που επανέλαβε και η ΝΔ το 2022 χάρη στις αυξημένες εισπράξεις από φόρους.

Δ17. Ισοζύγιο και πρωτογενές Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης (2011-2022)

Διάγραμμα 18. Σύγκριση περιόδων Συριζα και ΝΔ από την Αυγή (σημ.: το έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης το 2020 είναι -10,2% και όχι 10,2%)

Το ΚΕΦΙΜ τα τελευταία χρόνια δημοσιεύει των αριθμό των ημερών που πρέπει να εργαζόμαστε κατά μέσο όρο για να πληρώσουμε τους φόρους και τις ασφαλιστικές εισφορές (αν και μάλλον δεν αφαιρεί από τον λογαριασμό τις επιστροφές φόρου «φουσκώνοντας» τα αποτελέσματα της). Μάλιστα σημειώνει πόσες μέρες εργαζόμαστε («ημέρες χωρίς έλλειμμα») και πόσες μέρες ΘΑ έπρεπε να εργαζόμαστε για να μην δημιουργούνται ελλείμματα («ημέρες με έλλειμμα»). Φαίνεται και από εδώ α) ότι η περίοδος Συριζα μπορεί να εμφάνισε μια αύξηση εσόδων της τάξης του 7% από την περίοδο 2012-14 αλλά δεν δημιούργησε νέα ελλείμματα και β) ότι η περίοδος Μητσοτάκη μείωσε ελάχιστα την φορολογική επιβάρυνση ενώ ταυτοχρόνως δημιούργησε και πολύ μεγάλα ελλείμματα (αυξάνοντας το δημόσιο χρέος).  

Διάγραμμα 19. Ημέρα φορολογικής ελευθερίας από το ΚΕΦΙΜ (οι ημέρες του 2022 είναι υποεκτιμημένες καθώς τελικά τα δημόσια έσοδα ήταν υψηλότερα από όσα προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2022)  

Μάλιστα, παρότι η κυβέρνηση της ΝΔ διαφημίζει ότι μείωσε κάποιους φορολογικούς συντελεστές (κυρίως υπέρ του κεφαλαίου) εντούτοις στην πραγματικότητα οι εισπραττόμενοι φόροι και ασφαλιστικές εισφορές το 2022 αυξήθηκαν περισσότερο από το ΑΕΠ. Αυτό οφείλεται στο ότι όσοι δεν αύξησαν τα εισοδήματα τους ή τα αύξησαν κάτω από την αύξηση του ΑΕΠ πλήρωσαν περισσότερα στον κρατικό κορβανά αφού οι τιμές επί των οποίων υπολογίζονται οι έμμεσοι φόροι είναι αυξημένες.

Διάγραμμα 20. Έσοδα Γενικής Κυβέρνησης από φόρους και ασφ/κές εισφορές % ΑΕΠ για το 2018 και το 2022

 

Συνεχίζεται…